وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَٰكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا۟ شُهَدَآءَ عَلَي النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَآ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَيٰ عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَي الَّذِينَ هَدَي اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَٰنَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ(143)
مسلمانان تا سال دوم هجری به سمت بیت المقدس نماز میخواندند؛ ولی در آن سال این آیات نازل شد و آنان را موظف کرد به سوی کعبه نماز بگزارند.
آیۀ مورد بحث، به قسمتی از اسرار و فلسفه تغییر قبله اشاره کرده، می فرماید: همان گونه(که قبلۀ شما یک قبلۀ یمانه است)، شما را نیز یک امت میانه قرار دادیم؛ امتی که از هر نظر در حد اعتدال باشد؛ نه کندرو و نه تند روف نه در حد اعتدال و نه تفریط؛ بلکه الگو نمونه. سپس می افزاید: هدف این بود که شما بر مردم گواه باشید و پیامبر هم برشما گواه باشد.
امت وسط یعنی چه؟
امت وسط؛ یعنی، معتدل از نظر عقیده که نه راه غلو را می پیمایند و نه راه شرک را ؛ نه طرفدار جبرند و نه تفویض؛ نه دربارۀ صفات خدا به تشبیه معتقدند و نه به تعطیل باور دارند. از نظر ارزش های معنوی و مادی معتدل اند؛ نه به کلی در جهان ماده فرو می روند که معنویت به فراموشی سپرده شود و نه آنچنان در عالم معنا غرق می شوند که از جهان ماده به کلی بی خبر گردند. نه همچون گروه عظیمی از یهودان که جز گرایش مادی چیزی را نشناسند و نه همچون راهبان مسیحی که به کلی دنیا را ترک می کنند. معتدل از نظر روابط اجتماعی و شیوه های اخلاقی و خلاصه، معتدل در تمام جهات زندگی.
امت وسط چه کسانی هستند؟
در مورد اینکه مراد از «امت وسط» چه کسانی اند، نظریه هایی ابراز شده است؛ اما با چند مقدمه روشن می شود که مراد افراد خاصی اند.
الف)-قرآن امت وسط را شاهد بر اعمال معرفی کرده است؛ پس باید در قیامت بر اعمال مردم گواهی دهد.
ب )- گواه شدن ؛ علم و آگاهی و عدالت می خواهد.
ج )- همۀ افراد امت آگاهی و عدالت ندارند ؛ به همین دلیل در روایات می خوانیم که: مراد از امت وسط ، امامان معصوم علیهم السلام هستند که به کار ما علم دارند؛ چنان که قرآن می فرماید : {فسیری الله عملکم و رسوله والمومنون}(سورۀ توبه آیۀ 105) .
مراد از مومنانی که اعمال مردم را می بینند و به آن علم پیدا می کنند، براساس روایات، امامان معصوم علیهم السلام هستند. همچنین عدالت دارند؛ چنان که خداوند در آیۀ { إنما یریدالله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا} عصمت و عدالت آنان را تبیین می کند.
مولا امام صادق(ع) می فرمایند:
مگر می شود امتی که برخی افرادش لایق گواهی دادن برای چند عدد خرما در دادگاه های دنیا نیستند، لیاقت گواهی دادن بر مردم در قیامت را دارا باشند؟!
طبق این آیه:
1- اولیای خدا بر اعمال ما نظارت دارند{لِّتَكُونُوا۟ شُهَدَآءَ}
2- در قیامت سلسله مراتب است. تشکیلات و سازماندهی محکم قیامت به گونه ای است که ابتدا ائمه بر کار مردم گواهی می دهند و سپس پیامبر(ص) بر امامان گواهی است{لِّتَكُونُوا۟ شُهَدَآءَ عَلَي النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا}.
3-آزمایش یک سنت قطعی الهی است و خداوند گاهی با تغییر فرمان، مردم را امتحان می کند{لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ}.
4- پیروی از دستورت دینی، مایۀ رشد و کمال و نافرمانی از آن، نوعی حرکت ارتجاعی است{يَنقَلِبُ عَلَيٰ عَقِبَيْهِ}.
5- جز فرمان خداوند خود را به چیزی دیگر از قبیل جهت، رنگ و زمان ، مکان وشیوۀ خاصی عادت ندهیم، تا هرگاه فرمانی برخلاف انتظار و یا عادت و سلیقۀ ما صادر شد، به دنبال فرار یا توجیه نباشیم{لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَيٰ عَقِبَيْهِ}.
6- تسلیم ، بر افراد عادی سنگسن است{} و تنها کسانی به این مقام دست می یابند که هدایت خاص الهی، شامل آنان شود{إِلَّا عَلَي الَّذِينَ هَدَي اللَّهُ}.
7- قوانین و مقررات شامل زمان های قبلی نمی شود. اگر امروز فرمان تغییر قبله صادر شده ، نمازهای قبلی صحیح است و از امروز باید به سوی دیگر نماز خواند{وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَٰنَكُمْ}.
برگرفته از کتاب تفسیرهمراه
علاقه مندی ها (Bookmarks)