نوشابه انرژی‌زا چيست؟

[ریپورتر]

نوشيدنی‌ها - همشهری آنلاین - دكترعلی‌ملائکه:
نوشابه‌های انروی‌زا نوشیدنی‌های حاوی مواد مختلف هستند که معمولا به هدف به دست آوردن انروى جسمى يا هشيارى ذهنى مصرف می‌شوند
نوشابه‌های انروی‌زا معمولاً حاوى آميزه گوناگونى از مواد كربوهيدراتى (قندى)، ويتامين‌ها، مواد معدنى و مواد ديگرى از جمله مواد محركى مانند كافئين، تورين (يك اسيد آمينه، پيش ساز پروتئين) و گلوكورونولاكتون (يك ماده طبيعى كه در بدن از تجزيه قند ساده گلوكز ايجاد مى شود) هستند.
علاوه بر اين داروهاى گياهى مانند وله سلطنتى، جين سنگ و گوارانا ممكن است در اين نوشابه ها موجود باشد كه به ادعاى توليدكنندگان نوشابه ها باعث افزايش بنيه جسمى و تشديد هشيارى و تمركز ذهنى مى شوند.
ترکیبات موجود در نوشابه‌ای انروی‌زا
در اغلب اين نوشابه‌ها مواد به اصطلاح "تشديدكننده انروى" مثل كافئين، تورين و در بعضى موارد گلوكورونولاكتون براى تحريك سوخت و ساز و به دست آوردن سريع انروى وجود دارد.
هر سه اين مواد در غذاهاى طبيعى و در بدن ما وجود دارند اما غلظت هاى آنها در اين نوشابه ها بالاتر است. معمولاً در هر قوطى اين نوشابه ها ۸۰ ميلى گرم كافئين وجود دارد (گرچه برحسب مارك هاى مختلف اين ميزان متفاوت است)
اين مقدار تقريباً معادل همان مقدار كافئينى است كه يك فنجان قهوه خورى متوسط دارد و حدود ۲ برابر ميزان كافئين موجود در يك فنجان چاى يا قوطى نوشابه كولادار است.
منبع بيشتر كافئين اين نوشابه‌ها، گوارانا، يك عصاره كافئين‌دار است كه از گياهى در آمريكا جنوبى به دست مى‌آيد.
تورين يك ماده پروتئينى است كه در گوشت وغذاهاى دريايى وجود دارد و به ادعاى توليدكنندگان نوشابه ها مى‌تواند در دفع مواد زايد و سم زدايى از بدن كمك كند. برخى از مطالعات هم نشان دهنده اثر كاهنده فشار خون تورين در مبتلايان به فشار خون بالا بوده است، اما در هر حال ميزان بى خطر اين ماده در حال حاضر معلوم نيست.
براى گلوكورونولاكتون نيز مانند تورين نقش سم‌زدايى قائل هستند، اما تحقيقات چندانى در مورد آن انجام نشده است.
مواد قندى يا كربوهيدراتى موجود در اين نوشابه‌ها معمولاً به صورت مخلوطى از قندهاى ساده با جذب سريع و كربوهيدرات هاى پيچيده تر با جذب آهسته موجود است.
ميزان قند در نوشابه هاى انروى‌زا (۱۰ تا ۱۲ درصد) معمولاً بسيار بيشتر از ميزان قند نوشابه هاى معمول ورزشى ( ۶ تا ۸ درصد) است.
گرچه قند يك منبع فورى انروى است. اما مصرف بيش از حد آن مى تواند به مشكلات دندانى و چاقى منجر شود. مصرف مقادير زياد قند مى‌تواند جذب آب به بدن را آهسته كند و در نتيجه استفاده از اين نوشابه ها را براى مصرف حين ورزش يا پس از آن نامناسب كند.
كافئين ماده اصلى محرك موجود در اين نوشابه‌ها مى‌تواند اعمال بخش هايى از بدن و مغز را سرعت بخشد. كافئين باعث افزايش ضربان قلب، فشار خون و درجه حرارت بدن مى‌شود. در مقادير زياد ممكن است باعث لرزش دست و تغييرات ريتم قلب شود. كافئين همچنين داراى خاصيت ادرارآورى است و بنابراين ممكن است به خصوص در ورزش شديد باعث كم آبى بدن شود.
بررسی «كميته علمى غذاى كميسيون اروپا" (scf) در مورد خطر كافئين موجود در نوشابه هاى انروى زا نشان می‌دهد كه گرچه اين نوشابه ها در مقدار متعادل براى مصرف عمومى بى خطر هستند، اما كودكان و نوجوانانى كه دو قوطى يا مقدار بيشترى از اين نوشابه ها مصرف مى كنند ممكن است دچار تحريك پذيرى و اضطراب شوند.
همچنين این کمیته توصيه کرد زنان باردار اين نوشابه ها را مصرف نكنند چرا كه اثرات كافئين بر روى جنين نامعلوم است.
در مجموع كودكان كم سن، افرادى كه به كافئين حساسيت دارند، مبتلايان به بيمارى هاى قلبى و زنان باردار (به خصوص در سه ماه اول حاملگى) نبايد از اين نوشابه‌ها استفاده كنند.
تاثیر بر کارکرد ورزشی
شكى وجود ندارد كه كافئين كاركرد ورزشى را در ورزشكاران نخبه افزايش مى دهد و براى همين است كه كميته بين المللى المپيك مصرف كافئين از حدى به بالا را ممنوع كرده است و آن را دوپينگ مى شمارد. (با آزمايش ادرار مى توان ميزان كافئين مصرفى را تعيين كرد) بنابراين ورزشكاران نخبه بايد به خصوص در حوالى زمان مسابقه در مورد ميزان مصرف كافئين احتياط به خرج دهند.
مسئله مهم‌تر خطراتى است كه ممكن است ورزشكار را به علت مصرف زياد كافئين تهديد كند.
همانطور كه گفته شد مصرف زياد كافئين باعث افزايش تعداد ضربان قلب مى‌شود و ممكن است به وجود آمدن ريتم‌هاى نامنظم قلبى را باعث شود.
مواد محركى مانند كافئين مى‌توانند باعث از دست رفتن هماهنگى عضلانى شوند و توانايى بدن را در حفظ يك درجه حرارت معين دچار اختلال كنند.
اين اثر به علاوه اثر ادرارآور كافئين به خصوص هنگامى كه ورزش در آب و هواى گرم انجام مى شود ممكن است باعث گرمازدگى و كم آبى شود.به طور خلاصه به جز افرادى كه مصرف كافئين براى آنها نامناسب است و در بالا ذكر شد، نوشابه‌هاى انروى زا را در مقدار متعادل مى‌توان مصرف كرد.
اما مصرف مقادير زياد اين نوشابه‌ها يا ساير مواد محرك مانند كافئين از ساير منابع به خصوص مدت كوتاهى بيش از فعاليت جسمى به قصد افزايش قدرت در يك ورزشكار متوسط ممكن است بيشتر اثرات منفى بر كاركرد ورزشى به جاى بگذارد تا اثرات مثبت.
افرادى كه از اين نوشابه‌ها يا ساير منابع كافئين بيش از ورزش استفاده مى كنند بايد عوارض جانبى بالقوه اين مواد را درنظر داشته باشند و با مصرف مقدار زياد آب و كم كردن مصرف آنها از اين عوارض پيشگيرى كنند.