یک قدم بلند به سوی درمان سرطان

[poune]

جام جم آنلاین نوشت: تلاش محققان در به خدمت گرفتن فناوری ریز مدارات سیال برای مطالعه سلول‌های سرطانی و تعیین آسیب‌پذیری آنها نویدبخش جهشی خیره‌کننده در مسیر درمان‌های اختصاصی سرطان خواهد بود.
دانشمندان با آزمایش‌های بالینی جدید برای درمان مؤثر سرطان پروستات به شیوه نوینی از درمان اختصاصی سرطان دست یافته‌اند که طی آن می‌توان سلول‌های سرطانی کمیاب حاضر در خون بیماران را با استفاده از ریزتراشه‌های مخصوصی شناسایی کرده و با آنالیز همزمان نتایج به دست آمده، نوع و چگونگی واکنش بیماران به دارویی خاص را پیش‌بینی کنند.
به اعتقاد محققان، این آزمایش بازتاب مرحله نوینی از پزشکی شخصی شده و مختص هر فرد در مورد بیماری سرطان به شمار می‌رود که طی آن و با استفاده از فناوری‌های ریز سیالات می‌توان سلول‌های سرطانی کمیاب را از سایرین مجزا و تغییرات بسیار کوچک در فرمول ژنتیکی‌شان را کشف کرد. پزشکان امیدوارند این تراشه‌ها بزودی بتوانند به گزینه معمول و روزمره مراقبت‌های بالینی برای سرطان بدل شوند. در همین رابطه هوارد شر، مدیر بخش تومورشناسی دستگاه تناسلی و ادراری مرکز کانسر در آمریکا که متولی این آزمایش‌هاست در اظهارنظری چالش‌برانگیز خاطرنشان می‌کند: «اکنون ما به شیوه‌ای از درمان سرطان نیاز داریم که طی آن بتوانیم بررسی و تحلیل یک تومور را همزمان با ملاحظه نحوه درمان مؤثر آن داشته باشیم.»
این پژوهش، مردانی که برای عمل سرطان پروستات با مشکلاتی مواجه بوده‌اند و در واکنش به دیگر شیوه‌های درمانی جوابی نگرفته‌اند را کانون تحقیقات خود قرار داده است.
محققان معترفند که کارایی و تأثیربخشی داروهای مختلف سرطان بر اساس مشخصه‌های ملکولی سرطان، از قبیل حضور هورمونی معین یا جهش ژنتیکی تفاوت می‌کند. با همین رویکرد است که تاکنون پزشکان برخی تجزیه تحلیل‌های ملکولی را از بافت سرطانی به عمل می‌آورند تا از این راه بهترین دارو برای بیماری معین را انتخاب کنند.
از طرف دیگر آنالیز سلول‌های توموری موجود در خون 2 چالش اساسی را مطرح می‌کنند؛ نخست این که سلول‌های تومور سرطانی با تراکم‌های بسیار پایین در خون یافت می‌شود که در حدود یک در 10 میلیون سلول است و همین جداسازی، آنها را مشکل می‌سازد؛ و ثانیا باید این تعداد اندک سلول‌ها را در حجم‌های بسیار پایین آنالیز کرد. همین گروه تحقیقاتی سال گذشته موفق به توسعه روشی برای به چنگ آوردن این قبیل سلول‌ها با استفاده از پادتن‌هایی شده بودند که می‌توانست تنها به ردیابی بیانگر ملکولی حاضر در سلول‌های سرطانی بپردازد. اما روند پیشرفت درمان تخصصی‌تر سرطان تا این درجه در حالی است که اکنون و با تحقیقات جدید صورت گرفته دانشمندان با مشکلی به مراتب چالش‌برانگیزتر مواجه شده‌اند و به جای ردیابی یک جهش ژنتیک خاص، باید به دنبال یافتن اختلافات موجود در فرمول ژنی باشند. از این رو، پژوهشگران برای انجام چنین مأموریتی حساس به استفاده از تراشه‌هایی با محوریت ریز سیالات رو آورده‌اند. در این روش، ملکولdna هر سلول به یکی از 96 کانال ظریف مستقر روی یکی از 2 وجه این تراشه پالایش می‌شود و در عین حال واکنشگرها در 96 کانال وجه دیگر در جریان هستند. سپس یک سامانه خیلی دقیق مداری کار ترکیب کردن این ملکول‌ها را با ترکیبات مختلف انجام می‌دهد که در این میان، حدود 9000 واکنش همزمان ایجاد می‌شود. اما نکته جالب توجه در حجم معادل نانولیتری است که هر واکنش دربردارد و این تفاوت شاخص در حالی است که حجم نمونه درخصوص بیشتر ادوات و دستگاه‌های تجاری دارای فناوری سیالات در حد میکرولیتر است. این تراشه به گفته شرکت سازنده‌اش، می‌تواند با دقت بسیار عالی تفاوت‌هایی تا 2 برابر نامحسوس‌تر را در عبارت ژنی ردیابی کند.
محققان اظهار امیدواری می‌کنند فناوری ریز سیالات بتواند برای بررسی و امتحان سایر خواص سلول‌های توموری نیز استفاده شود. به طوری که دانشمندان اظهار امیدواری می‌کنند با استفاده از این فناوری بتوانند به جستجوی تغییراتی در عبارت ژنی بپردازند که حاکی از جابه‌جایی و گسترش سرطان به دیگر نقاط بدن است یا نشان می‌دهد توموری به بروز جهش‌های خاصی منجر شده که آن را نسبت به داروهای خاصی مقاوم ساخته است.