آموزش مقدماتي لينوكس 1

[آبجی]

KERNEL
هسته اصلی سیستم عامل لینوکس kernel می باشد.kernel قسمتی از سیستم که حافظه ,فایل ها و وسایل جانبی را مدیریت میکند ,زمان و تاریخ را حفظ میکند برنامه های کاربردی را آغاز میکند و منابع سیستمی را تخصیص می دهد.
Kernel مستقیما با سخت افزار در ارتباط است.


SHELL

shell نقش رابط بین کاربر و kernel را بر عهده دارد.
shell یک برنامه مفید می باشد که دستورات و فرمانها را از کاربر دریافت میکند و بعد از ترجمه آن را جهت اجرا به kenrel تحویل میدهد.

LINUX UTILITES
لینوکس utilites یا فرمانها یک مجموعه در حدود 200 برنامه که فرآیند لازم را برعهده دارند.این برنامها از طریق shell درخواست میشوند


APPLICATION SOFTWARE
ّبرنامه هایی نظیر نرم افزار حسابداری و سیستمهای مدیریتی و data base می باشند.


سیستم عامل لینوکس از دو محیط گرافیکی GUI-Graphical User Interface و محیط متنیCLI-Command Line Interface تشکیل شده است
برای رفتن به محیط CUI با فشار دادن دکمه های Ctrl+Alt+F1 و یا Ctrl+Alt+F2...F6 میتوانیم به آن دستیابی پیدا کنیم و با فشار دادن Ctrl+Alt+F7 میتوانیم به محیط گرافیکی وارد شویم
در ویندوز administrator توانایی انجام هر گونه تنظیمی مثل اضافه کردن, حذف کاربر , دادن permission به یک فلدر و یا فایل خاص و ... دارد در سیستم لینوکس administartor را root می نامیم.بدین مفهوم که root قادر به انجام اختیارات گفته شده می باشد.

برای تشخیص اینکه کاربر در سیستم login کرده یا root میتوانیم از اعلائم زیر این مطلب را متوجه شویم # نشاندهنده root و یا در اصطلاح super user می باشد.

$ نشاندهنده کاربر معمولی و یا همان normal user می باشد.

پس از وارد کردن root به عنوان اسم login و پسورد , خط زیر نمایان میشود:

[root@localhost ~]

root نشاندهنده اسم user می باشد.
localhost نام کامپیوتر می باشد.
~ دایرکتوری که در آن هستیم می باشد.

[آبجی]

قبل از هر چيز از تمام دوستان تقاضا ميكنم كه در صورت هر گونه سوال و يا مشكل حتما مطرح كنيد ، در ضمن اگر آموزش خاصي رو مد نظر داريد اعلام كنيد تا براتون گذاشته شود


از فرمانهای زیر برای خروج از حساب کاربری استفاده میشود :

#logout
#exit

از فرمانهای زیر برای راه اندازی مجدد سیستم استفاده میشود:

#reboot
#init 6

از فرمان زیر برای خاموش کردن سیستم استفاده میشود:

#shutdown
#init 0

نمایش تاریخ:

#date

Calander نمایش تقویم:

#cal

بوسیله فرمان زیر سه ماه قبل , جاری , و بعد را مشاهده میکنیم:

#cal -3

بوسیله فرمان زیر 12 را مشاهده میکنیم:

#cal -y

12 ماه سال مورد نظر را میتوانیم مشاهده کنید:

#cal 2005

یکی از خصوصیات جالب لینوکس استفاده ازفرمان کمک می باشد.بوسیله فرمانهای زیر میتوانیم درباره فرمان مورد نظرمان اطلاعات کاملی کسب کنیم:

#man date
#info date
#date --help
#whatis cal

man به معنی manual میباشد و info به معنی information
از فرمان cd که به معنی change directory میباشد برای رفتن به یک دایرکتوری مورد نظر میتوانیم استفاده کنیم:

#cd /bin
[root@localhost /bin]#

از فرمان ls که به معنی lists میباشد محتویات بک دایرکتوری یا فولدر استفاده میکنیم

#ls

مشاهده محتویات یک دایرکتوری با جزئیات کامل آن مثل زمان ساخت permission... را با فرمان زیر تشخیص میدهیم:

#ls -l

ll که به معنی long list میباشد همان کار فرمان ls -l را انجام میدهد:

#ll

از فرمان زیر برای دیدن فایلهای مخفی استفاده میشود:

#ls -a

با فرمانهای زیر میتوانیم صفحه نمایش را پاک کنیم:

#clear و یا ctrl+l

از فرمان history برای نمایش فرمانهای اجرا شده استفاده میتوان استفاده کرد:

#history

از این فرمان به منظور پاک کردن فرمانهای اجرا شده قبل استفاده میشود:

#history -c

برای نمایش فرمانهای اجرا شده استفاده میشود اما نمیتوانیم از دکمه های اشاره برای بالا و پایین کردن فرمانها استفاده کرد:

#history |more

همان کار فرمان بالا را انجام میدهد با این توافت که از دکمه های اشاره میتوانیم استفاده کنیم:

#history |less

[آبجی]

شاخه های سیستم فایل لینوکس
سیستم فایل لینوکس ساختاری است که تمامی اطلاعات موجود بر روی کامپیوتر آنجا ذخیره میشود.
فایلها در داخل سلسله مراتبی از دایرکتوریها سازماندهی میشوند.هر دایرکتوری میتواند شامل فایلها بعلاوه سایر دایرکتوریها باشد.

اگر فایلها و دایرکتوریهای موجود در لینوکس را ترسیم کنید به یک درخت معکوس بنظر میرسد.در بالای دایرکتوری root قرار دارد که بوسیله / نشان داده میشود و در زیر این دایرکتوری , دایرکتوریها ی عادی موجود در سیستم لینوکس قرار دارند.

هر یک از این دایرکتوریها بعلاوه دایرکتوریهای اضافه شده به root میتوانند شامل زیر دایرکتوریها باشند.
حال به توصیف و عملکرد این دایرکتوریها میپردازیم .

bin
binary شامل دستورات سیستم عامل که توسط تمامی کاربران و root قابل اجرا است میباشد.

boot

فایلهای راه انداز لینوکس را شامل میشود.

dev
device شامل اطلاعات سخت افزاری و نرم افزاری میباشد.

etc
شامل فایلهای پیکربندی می باشد.

home
شامل دایرکتوریهای تخصیص داده شده به هر کاربر با یک حساب login میباشد.

lib
library محل قرارگیری فایلهای کتابخانه ای برنامه ها میباشد.

mnt
mount حاوی اطلاعات cdrom , flopy میباشد.

proc
اطلاعات مربوط به CPU را در بر دارد.

root
دایرکتوری خانگی کاربر ریشه و یا همان root را نشان میدهد.

sbin
شامل دستوراتی که توسط root قابل اجراست میباشد.

tmp
temporary شامل فایلهای موقتی بکاررفته بوسیله برنامه ها میباشد.

usr
اطلاعات دایرکتوری share را دربردارد.

var
varies فایلهای log و printer در این شاخه قرار دارد.

[آبجی]

vi-visual Editor :
در لینوکس از ویرایشگر متنی visual Editor به منظور ویرایش استفاده میشود.توجه داشته باشید در زمانی که از این ویرایشگر به منظور تغییر در فایلهای پیکربندی که خارج از دایرکتوریhome ما قرار دارند باید بصورت کاربر ریشه root وارد سیستم شویم.
در صورتی که بخواهیم یک فایل متنی text به نام pnu-club درست کنیم ابتدا باید فرمان vi و سپس نام pnu-club را وارد کنیم.

$vi pnu-club

سپس با فشار دادن دکمه i و یا دکمه insert میتوانیم متن دلخواه را وارد کنیم.
بطور مثال متن you're welcome را وارد میکنیم سپس بعد از پایان متن دمکه Esc را فشار میدهیم و به منظور ذخیره و خروج از فایل مورد نظر فرمان :wq را تایپ میکنیم
از فرمانهای زیر در ویریشگر vi میتوانیم استفاده کنیم.
w: به منظور ذخیره
wq: به منظور ذخیره و خروج
q: ذخیره نمیشود
!q:به منظور نمایش خطوط همراه با شماره


در صورتی که در محیط گرافیکی میباشیم میتوانیم با استفاده از فرمان gedit از این ویرایشگر بصورت گرافیکی استفاده کنیم.


filter commands :
Head
فرمان head ابتدای یک فایل را نمایش می دهد .
بطور مثال فرمان زیر 3 خط اول فایل pnu-club را نمایش میدهد.

#head -n 3 pnu-club

در صورتی که از عددی استفاده نکنیم بصورت پیشفرض 10 سطر اول نمایش داده خواهد شد.

Tail
نقطه مقابل head فرمان tail میباشد.با فرمان tail انتهای یک فایل نمایش داده خواهد شد
بطور مثال با فرمان زیر میتوانیم 5 خط انتهایی فایل pnu-club را مشاهده کنیم

#tail -n 5 pnu-club

در صورتی که از عددی استفاده نشود بصورت پیشفرض 10 خط انتهایی نمایش داده خواهد شد.
Sort
با فرمان sort فایلمان را به ترتیب حروف الفبا و یا شماره مشاهده میکنیم.
برای مرتب کردن بر اساس شماره از n- که به معنی numrical میباشد استفاده میکنیم.

#sort -n pnu-club

به منظور مرتب کردن بر اساس الفبا از f- استفاده میکنیم

#sort -f pnu-club

بوسیله r- که به معنی revers میباشد اعداد به ترتیب نزولی از کم به زیاد مرتب خواهند شد

#sort r- pnu-club

Grep
با فرمان grep میتوانیم محتویات فایل موردنظر را جستجوکنیم, حروف و یا کلمات مورد نظر را استخراج کنیم.

#grep hello pnu-club

همچنین بوسیله n- میتوانیم شماره مورد نظر را استخراج کنیم.

#grep n- 222 pnu-club

استفاده از grep هیچ تغییری در محتوای فایل داده نمیشود, تنها خطی که شامل جستجوی ما است را نمایش میدهد

Cat
به منظور مشاهده محتویات یک فایل بدون اجرا کردن یک ویرایشگر متنی از فرمان cat که به معنی concatenates میباشد استفاده میکنیم.

#cat pnu-club

در صورتی که بخواهیم خطهای خروجی را همراه با شماره مشاهده کنیم میتوانیم از n- که به معنی numbers میباشد استفاده کنیم.

#cat -n pnu-club

با استفاده از فرمان cat میتوانیم خروجی چندین فایل را با اجرای تنها یک فرمان مشاهده کنیم.

#cat file1 file2 ...

WC
با فرمان wc میتوانیم line,word,character فایل را شمارش کنیم.

#wc pnu-club

همچنیم میتوانیم بصورت مجزا line,word,character را شمارش کنیم.

#wc -l pnu-club
#wc -w pnu-club
#wc -c pnu-club

بوسیله فرمان touch میتوانیم یک فایل خالی بسازیم.

#touch pnu-club.org

[آبجی]

permission و یا همان مجوز در محیط های شبکه ای یا چند کاربره به وضعیتی گفته میشود که کاربر میتواند از طریق account خاص خود به یک منبع خاص دستیابی داشته باشد.این مجوزها توسط مدیرسیستم یا صاحب فایل اعطا میشود.

سه سطح دسترسی در لینوکس در لینوکس است:

r --> read
w --> write
x --> execute

سطح دسترسی read تنها اجازه خواندن ر ا میدهد.
سطح دسترسی write اجازه نوشتن و تغییر در فایل را میدهد.
سطج دسترسی execute اجازه اجرای یک فایل را میدهد.

هر کدام از سطوح دسترسی را نیز میتوان با عدد دسته بندی کرد:

r --> 4
w --> 2
x --> 1

بطور مثال اگر فرمان ll را برای فایل subnet اجرا کنیم خروجی زیر را مشاهده میکنید:

سه کلاس برای کاربران عبارتند از owner,group,other که برای هر کدام میتوانیم هر کدام از read,write ,execute را تنظیم کنیم.بطور مثال اگر بخواهیم permission را به مثال بالا فرض کنیم664 محاسبه میشود.
-rw متساوی 6 و --r برابر 4 محاسبه میشود.

اگر بخواهیم permission را تغببردهیم باید از فرمان chmod استفاده کنیم.
بطور مثال میخواهیم permission را برای فایل بالا بطور کامل به هر سه گروه دهیم:

#chmod 777 PNU-club فرمان chmod به معنی change mode میباش.

مثالی دیگر :

اگر بخواهیم permission یک فایل با نام ali برای owner به read,write,execute و برای group به read و برای other بدون هیچ گونه سطج دسترسی تعیین کنیم به قرار زیر عمل میکنیم :

#chmod 740 ali

نکته دیگر اینکه امکان دارد با اجرای فرمان ll به حرف d در ابتدای یک فایل برخورد کنید.
بطور مثال:

dwrxrw-r--

d به معنی دایرکتوری میباشد.


RPM یا RedHat Packager Manager :

زمانی که لینوکس را نصب میکنیم , میتوانیم هر بسته ای را که میخواهیم برای نصب انتخاب کنیم اما واضح هست که در آینده بخواهیم بسته ای را از روی cd , نصب کنیم و یا پس از download از اینترنت بخواهیم آن بسته را نصب کنیم.

این بسته ها معمولا با فرمت RPM که به معنی RedHat Package Manager نامیده میشود موجود هستند.

اگر بخواهیم تشخیص دهیم آیا بسته ای نصب شده یا خیر از آرگومان q- که به معنی query میباشد استفاده میکنیم
بطور مثال میخواهیم بدانیم آیا بسته های dhcp نصب شده یا خیر از فرمان زیر استفاده میکنم :

#rpm -q dhcp*

همچنین از فرمان زیر به منظور پرس و جو های طولانی استفاده میشود:

#rpm -q |more

اگر بخواهیم بسته ای را نصب کنیم از ivh استفاده میکنیم:

#rpm -ivh <package name>.rpm

اگر بخواهیم بسته ای را پاک یا unistal کنیم از e- که به معنی erase میباشد استفاده میکنیم:

#rpm -e <package name>.rpm

اگر بخواهیم بسته قدیمی را از سیستم برداریم و بسته جدید را نصب کنیم از u- که به معنی update میباشد استفاده میکنیم:

#rpm -u <package name>