بیوتروریسم

[هیوا]

مقدمه
بیوتروریسم، عبارتست از سوء استفاده از عوامل میكربی یا فراورده های آنها یا به عبارت جامع تر ، استفاده از عوامل بیولوژیك، به منظور ارعاب یا هلاكت انسانها و نابودی دامها یا گیاهان و هرچند افكار و بعضا اعمال بیوتروریستی، درسطح محدودی از دیرباز سابقه داشته است ولی اخیرا در سطح وسیعی در محافل پزشكی و بهداشت، مطرح گردیده ، بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیك را شناسائی و براساس میزان كارائی آنها، طبقه بندی نموده اند و جدیت موضوع در حدیست كه برخی از كشورها به تولید این سلاح ها پرداخته و بعضی دیگر، پرسنل ارتش خود را علیه برخی از عوامل میكربی بیوتروریسم، واكسینه كرده جهت ارتقاء آگاهیهای عمومی و مخصوصا افراد در معرض خطر، قدمهای موثری برداشته اند و علاوه بر اینها در نیمه دوم سال 2001 میلادی در ایالات متحده آمریكا از جنگ افزار آنتراكس، استفاده شده است0 ضمنا هرچند منحنی همه گیری ناشی از بیوتروریسم، ممكن است كاملا شبیه منحنی همه گیریهای طبیعی باشد ولی از آنجا كه ممكن است گاهی تفاوتهائی با یكدیگر داشته باشند لذا توصیه شده است جهت تشخیص زودرس حملات بیوتروریستی، به وضعیت طبیعی، روند همیشگی و سایر كلید های همه گیری شناختی بیماریها و بویژه بیماریهای بومی هر منطقه توجه و نظارت كامل داشته باشیم و آموزش جنبه های پزشكی و بهداشتی دفاع بیولوژیك، تهیه واكسن و سایر فراورده های پیشگیرنده و درمانی كه یك وظیفه پزشكی و بهداشتی و نه یك اقدام نظامی است را نیز مدّ نظر قرار دهیم و در عین حال با منع تولید و استفاده از جنگ افزارهای بیولوژیك، محورهای صلح آمیز بین كشورها را تقویت و از طرح مسائل تنش زا و جنگ افروز، كه نهایتا ممكن است به جنگ بیولوژیك، بیانجامد اكیدا خودداری كنیم.
تاریخچه و مبانی
بیوتروریسم" عبارتست از ایجاد ترس و وحشت، با بهره گیری از عوامل زیست شناختی مختلف، جنگ افزار بیولوژیك (Biological weapon)عبارتست از وسیله ای كه به منظور انتشار عمدی ارگانیسم های مولد بیماری یا فراورده های آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل یا به صورت افشانه (آئروسل) ، به كار برده میشود ;

(1)جنگ بیولوژیك (Biological warfare) عبارتست از استفاده از عوامل بیولوژیك، اعم از باكتریها، ویروسها ، گیاهان، حیوانات و فرآورده های آنها به منظور اهداف خصمانه.

(2) ولی در عمل، واژه " بیوتروریسم" را هم به معنی ارعاب و هم به مفهوم جنگ بیولوژیك، مورد استفاده قرار میدهیم.هرچند بیوتروریسم، یكی از معضلات نوپدید بهداشت عمومی و عامل تهدید كننده كنترل عفونت، به حساب می آید.

(3) طی دهه آخر قرن بیستم، واژه های مرتبط با آن نظیر حمله بیولوژیك (B. attack) ، جنگ افزاربیولوژیك، دفاع بیولوژیك B. defense) ) و آموزش دفاع بیولوژیك (education (Biodefens

(education (Biodefense
برای اولین بار به فرهنگ واژه های پزشكی و بهداشت، افزوده شد ولی واقعیت اینست كه افكار و اعمال بیوتروریستی همواره در اقوام مهاجم، افراد افزون طلب و رقبای سیاسیاقتصادی از یكطرف و افكار مدافعه گرانه یا تلافی جویانه در افراد، ارتش ها و دولت شخصیت های مورد تهدید، از طرف دیگر، از هزاران سال قبل وجودداشته و گاهی ظاهر افسانه گونه و باورناكردنی به خود گرفته است. مثلا در كتاب ذخیره خوارزمشاهی كه اولین دائره المعارف پزشكی به زبان فارسی محسوب میشود و توسط دانشمند ایرانی، سیداسماعیل جرجانی در قرن ( 6 ) ششم هجری شمسی، تالیف گردیده است آمده است كه: "بعضی از ملوك، كنیزكان را به زهر، بپرورند چنانكه خوردن آن ایشان را عادت شود و زیان ندارد. این از بهر آن كنند تا آن كنیزك را به تحفه (هدیه) یا به حیله دیگر به خصمی كه ایشان را بًوَد برسانند تا به مباشرت آن كنیزك، هلاك شوند.

طبقه بندی عوامل جنگ افزاری بیولوژیك بر اساس كاربرد آنها

عوامل بیماریزاى گروه " الف"
· واریولا ماژور (عامل آبله)
· باسیلوس آنتراسیس ( عامل سیاه زخم)
· یرسینیا پستیس (عامل طاعون)
· كلوستریدیوم بوتولینوم (عامل بوتولیسم)
· فرانسیسلا تولارنسیس (عامل تولارمی)
· فیلوویروس ها
ـ تب هموراژیك ابولا
ـ تب هموراژیك ماربورگ
· آرنا ویروس ها.
ـ لاسا (تب لاسا)
ـ جونین (تب هموراژیك آرژانتینی)

عوامل بیماریزاى گروه " ب"
· كوكسیلا بورنتی (تب Q )
· گونه های بروسلا (بروسلوز)
· بورخولدریا مالئی (گلاندرز)
· ویروس های آلفا
ـ آنسفالیت ونزوئلایی
ـ آنسفالیت اسبی شرقی و غربی
· كلوستریدیوم پرفرنژنس
· آنتروتوكسین B استافیلوكوك
· گونه های سالمونلا
· شیگلا دیسانتریه
· اشریشیا كولی O157:H7
· ویبریو كلرا
· كریپتوسپوریدیوم پاروم

عوامل بیماریزاى گروه " ج"
· ویروس نیپا (Nipah)
· ویروس های هانتا
· ویروس های عامل تب های هموراژیك منتقله از طریق كنه
· ویروس های مولد آنسفالیت منتقله از طریق كنه
· ویروس عامل تب زرد
· مایكوباكتریوم توبركولوزیس مقاوم به چند دارو

مقایسه میزان ناتوانى و مرگ ناشى از انتشار عمدى یكهزار كیلوگرم از عوامل عفونتزاى مختلف
سازمان جهانی بهداشت تخمین زده است كه رها سازی 50 كیلوگرم اسپور آنتراكس در طول یك خط 2 كیلو متری در یك جمعیت 500000 نفری باعث 125000 مورد عفونت و950 مورد مرگ میشود كه در مقایسه با سایر جنگ افزارها رقم عظیمی را تشكیل میدهد. سازمان مزبور، تخمین زده است كه در تعقیب آزاد سازی 100 كیلوگرم افشانه حاوی اسپور آنتراكس بر فراز شهر واشنگتن، حدود 130 هزار تا 3 میلیون نفر به هلاكت خواهند رسید كه قابل مقایسه با قدرت تخریبی یك بمب هیدروژنی میباشد. نگاهی به حادثه دلخراش همه گیری سیاه زخم تنفسی در سال 1979 در روسیه كه طی آن 66 نفر، جان خود را از دست دادند هم نشان دهنده قدرت تخریبی اسپور سیاه زخم، به عنوان یك سلاح بیولوژیك است و هم دلیل واضحی بر این مدعا كه سلاح های بیولوژیك را از سال ها قبل ساخته وبه مقادیر فراوانی انبار كرده اند. این همه گیری در حالی رخ داد كه در یك موسسه كه ظاهرا به نام موسسه تحقیقات بیولوژیك، دائر بوده است طوفان سهمگینی باعث شكسته شدن شیشه تعدادی از پنجره و پراكنده شدن مقادیر زیادی پر مرغ یا سایر پرندگان در فضا و به دنبال آن عرض 4ـ3 روز بروز یك بیماری تنفسی شبیه به عفونت های تنفسی ویروسی در كسانیكه در معرض وزش در محدوده مكانی مزبور بوده اند میشود و هرچند همگی ظاهرا در عرض چند روز بهبودمی یابند ولی به فاصله كوتاهی مجددا همان علائم با شدت هرچه تمامتر بروز نموده عده زیادی آنان را در تابلو مدیاستینیت خونریزی دهنده، به هلاكت میرساند و سرانجام مشخص میگردد پرها را جهت مقاصد نظامی، آغشته به اسپور سیاه زخم كرده بوده اند.

واكسن های مجاز
واكسنه طاعون، سیاه زخم و آبله، وجود دارد. همچنین فراورده هائی برای پرسنل آزمایشگاهی كه در معرض خطر هستند بر علیه تولارمی، تب Q ، آنسفالیت اسبی ونزوئلائی، بوتولیسم، آنسفالیت اسبی غربی و شرقی، تب دره ریفت و بعضی از بیماریهای دیگر وجود دارد. ضمنا واكسن های خاصی نظیر آبله و سیاه زخم را ممكن است بتوان بعنوان پیشگیری بعد از تماس نیز مورد استفاده قرار داد (16)، ولی هنوز واكسن یا داروی موثری برای پیشگیری و درمان بسیاری از عوامل سببی بیوتروریسم، ساخته نشده است. هرچند محققین در نقاط مختلف جهان مشغول پژوهش بوده در آخرین نشست كمیته مشورتی تحقیقات ویروس آبله كه در اواخر بهمن ماه سال 1379 شمسی در محل WHO به منظور بررسی پیشرفت های پژوهشی مربوطه تشكیل گردیده صراحتا از تاثیر Cidofovir بر 35 ویروس مختلف آبله، اظهار رضایت گردیده است ، طی سالهای اخیر، تاثیر ریباویرین بر ویروس عامل تب كنه ای كریمه (CCHF) و تاثیر نسبی داكسی سیكلین و سیپروفلوكساسین بر پیشگیری از سیاه زخم تنفسی پس از استنشاق افشانه های آلوده، به اثبات رسیده است (2) ولی هنوز راه درازی در پیش روی محققین وجود دارد.

منابع :
اپیدمیولوژی بالینی بیوتروریسم، دكتر حسین حاتمی، گروه آموزشی بیماریهای عفونی و گرمسیری علوم پزشكی كرمانشاه
ايمان برهاني فر