دانستنیــــــــــــــــها ی پست تاریــــــــخچه پست در ایران

[Almas Parsi]

17 مهر 1253 / 9 اکتبر 1874

پست، یکی از عمده ترین نهادهای اجتماعی بازمانده از ادوار کهن است. پیام و پیام رسانی به عنوان یک نیاز اجتماعی، از آغاز زندگی شهرنشینی همواره مطرح و پست به منزله تأمین کننده این نیاز، از دیرباز نقش تعیین کننده در زندگی اجتماعی انسان را داشته است.
این نهاد دیرینه اجتماعی، امروزه با مجهز شدن به پیشرفته ترین امکانات، سهم و نقش بیشتری در پیام رسانی پیدا کرده است.
در شرایط کنونی ارتباط پستی سازماندهی شده، فاصله ها را از بین برده، زمان را کاهش داده و در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان عاملی زیر بنایی، پیشتاز حرکت عمومی است. این شبکه عظیم و درهم تنیده، می تواند در گسترش رفاه عمومی و ارتقای دانش و فرهنگ اجتماعی سهیم باشد.

پست در مبادلات اقتصادی، خریدار را به عرضه کننده کالا نزدیک می کند و مبادلات پولی را به سرعت می بخشد. پست، بشر امروز را از انزوای اجتماعی می رهاند و به عنوان عامل نزدیکی ملت ها به یکدیگر، نقشی اساسی ایفا می کند و در نهایت وحدت و همبستگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بین افراد حقیقی و حقوقی را در گستره ای فراسوی مرزها ممکن می سازد.

سابقه پست در ایران
ارتباط پستی در ایران، قدمتی سه هزار ساله دارد . برخی از مورخین، ایرانیان را مبتکر ارتباط می دانند، ولی با این وجود، پست در کشور ما هیچ گاه شکوفایی و توسعه در خور را نداشته و خدمات پستی در مقاطع گوناگون تاریخی در اختیار نخبگان جامعه قرار داشته است. حتی در طول 150 سال گذشته که ارتباط پستی در جوامع صنعتی، نقش اساسی در روند توسعه و پیشرفت داشته، در ایران به علل گوناگون، ناشناخته و دور از دسترس مردم مانده است.

سابقه فعالیت های مربوط به ارائه خدمات پست و تلگراف و تلفن در ایران به شیوه جدید، تقریباً به یک قرن پیش برمی گردد. تا پیش از سال 1297 ه.ق، پست در ایران به صورت اداره فعالیت داشت. در این سال به واسطه موفقیت هایی که به دست آمده بود، ناصر الدین شاه دستور داد تا موسسه پست آن روز به وزارت تبدیل شود و اداره آن را به امین الملک، وزیر وظایف و رییس دارالشورا سپرد.

در سال 1303 ه.ق، کتابچه کوچکی در 52 صفحه به نام «تعرفه اداره جلیله پست خانه ایران» با چاپ سنگی منتشر شد. در این رساله نقشه هایی از کلیه تلگراف خانه ها، پست خانه ها و چاپارخانه ها و خطوط پستی آمده بود. به موجب محتویات آن رساله، کشور در سال 1303، دارای 7 خط اصلی و پنج خط فرعی پست بوده است.

پس از صدارت امیر کبیر، تحولات تازه ای در پست کشور ایجاد شد، به نحوی که فعالیت پستی کشورهای استعمارگر در ایران تعطیل شد و پیک های پست ایران، با نظم و نظامی که امیر کبیر در ترکیب وزارت پست ایجاد کرده بود، با سرعت و دقت بسیار، امور مراسلاتی را انجام می دادند.

در سال 1327 ه.ق، اداره تلگراف به پست اضافه شد و نام وزارت پست و تلگراف به خود گرفت. در سال 1350 ه.ق، این وزارت طرح خرید سهام شرکت تلفن را به مجلس داد.
پس از تصویب مجلس و خرید سهام شرکت تلفن، این وزارتخانه ها به وزارت پست و تلگراف و تلفن تبدیل شد و از این سال به بعد توسعه همه جانبه ای یافت.

روز جهانی پست

روز 17 مهر 1253 برابر با 9 اکتبر 1874 میلادی، برای اولین بار به پیشنهاد « هنریخ ون استفان» مدیر کل پست کنفدراسیون آلمان شرقی، قراردادی با عنوان' قرارداد برن' در زمینه تاسیس « اتحادیه کل پست» در « برن» سوئیس، توسط 22 کشور جهان به امضا رسید.

کشورهای امضا کننده بر اساس توافق به عمل آمده، یک قلمرو پستی را تشکیل دادند. این قرارداد، آزادی ترانزیت برای مبادله متقابل مراسلات را در سراسر قلمرو اتحادیه، تامین و تضمین می کرد. نام این اتحادیه پس از 4 سال با پیوستن کشورهای دیگر به ' اتحادیه جهانی پست' تغییر کرد.

در سال 1969، کنگره توکیو در قطعنامه 211 خود به کشورهای عضو توصیه کرد، روز 9 اکتبر (17 مهر) هر سال را به عنوان ' روز جهانی پست' تعیین کنند. به این ترتیب از سال 1970 و در روز جهانی پست، بسیاری از اداره های پست در سراسر جهان به اقدامات گسترده اطلاعاتی و تبلیغاتی و تشریح نقش پست در زندگی بشر می پردازند.

اکنون بیش از 170 کشور، عضویت این اتحادیه را دارند و ایران نیز در 22 مهر 1256 شمسی (13 سپتامبر 1877 میلادی)، به عنوان بیست و نهمین عضو، به این اتحادیه پیوست.
دفتر بین المللی اتحادیه از سال 1875، مجله ماهانه ای به نام'اتحادیه پستی' به هفت زبان زنده دنیا منتشر می کند که یکی از قدیمترین مجلات جهان است.

پست سمبل وحدت مردم پنج قاره جهان

محل اتحادیه در شهر برن سوئیس است و نشان آن از کره زمین و پنج انسان در حالی که نامه هایی را دست به دست می گردانند، تشکیل شده است.
پنج انسان معرف پنج قاره جهان و بیانگر وحدت و یکپارچگی ملت ها در زمینه پست هستند و یادآور علت وجودی اتحادیه جهانی پست که جهان سرزمین واحد پستی است.

اتحادیه جهانی پست پس از اتحادیه بین المللی تلگراف و سازمان جهانی هواشناسی، سومین سازمان جهانی است که برای قانونمندی روابط پستی بین المللی و برقراری ارتباط پستی جهان، امور پستی کلیه کشورهای عضو را هدایت و کنترل می کند.

پست کهن ترین و گسترده ترین ابزار ارتباط جمعی

پست، کهن ترین و گسترده ترین نوع ابزار ارتباطی بین مردم یک کشور با ساکنان دیگر سرزمین ها و مناطق جهان است. جوامع رشد یافته، برای تحقق توسعه خود، به شبکه ارتباطی توجه داشته و روی آن برنامه ریزی کلان کرده اند. پست و مخابرات با ویژگی انعطاف پذیر خود، زمینه بسیار خوبی برای رشد در جوامع سنتی و صنعتی دارند.

در کنار این شبکه ارتباطی، جریان های ارتباطی دیگری، مانند راه ها و وسایل ارتباط جمعی ایجاد می شود و گسترش می یابد. برای نمونه حضور یک پستچی از انجام 3000 سفر جلوگیری می کند.

طبیعی است هر سفر افزون بر هزینه ای که می برد، پیامدهایی مانند اتلاف وقت، فشارهای عصبی و روحی، مشکلات حمل و نقل، اتلاف سوخت، آلودگی هوا، صرف نیروی انسانی و انواع خسارت های احتمالی مالی و جانی را در پی دارد.

اهداف کلان پست

برنامه ریزان امور ارتباطی در کشور ما اهداف کلان پست را به این شرح اعلام کرده اند :

1- حضور پست در نقاطی که بیش از یکصد نفر جمعیت دارد.
2- جذب مرسولات پستی در سطح جامعه.
3- کوتاه کردن زمان قبول تا توزیع مرسولات پستی از هر نقطه به نقطه دیگر کشور تا 10 ساعت.
4- جایگزینی ارتباط پستی و جلوگیری از مراجعه مردم به سازمان ها و موسسه های دولتی.
5- کاهش مسافرت های شهری و بین شهری.
6- جلوگیری از آلودگی محیط زیست.
7- کاهش مشکل رفت و آمد در شهرهای بزرگ.
8- گرایش به سوی تحقق این هدف که هر پستچی کار هزار نفر را انجام می دهد.
9- گرایش به سوی تحقق این هدف که مردم جز انجام کار اختصاصی روزانه و تفریح، از منزل خارج نشوند.
10- صرفه جویی در هزینه های ارزی کشور در رابطه با تهیه مواد سوختنی و قطعات یدکی وسایل نقلیه.

خدمات جدید و گسترده پستی

آشنایی مردم با خدمات تازه پستی می تواند سریع تر به هدف های توسعه در شبکه پستی کشور، کمک کند . بخشی از این خدمات عبارت است از :

1- پست تلفنی : اشخاصی که به هر دلیل نمی توانند در ادارات پست حضور پیدا کنند، می توانند با تلفن، امور پستی خود را از طریق مأموران پست انجام دهند.

2- پست مالی : یکی از موثرترین خدمات پستی است که کار نقل و انتقال وجوه نقدی را در سراسر کشور انجام می دهند.

3- پست خرید : سرویس جدیدی است که با استفاده از دفترچه های راهنمای آن، مردم می توانند خرید روزانه خود را توسط پست انجام دهند.

4- پست تصویری (فاکسی مایل) : این سرویس با استفاده از یک خط تلفن متصل به دستگاه مخصوص، قادر است هر نوع پیام خطی یا تصویری را در کوتاه ترین زمان به داخل یا خارج کشور مخابره کند.

5- طرح تعویض شناسنامه.

6- طرح خدمات خودرو : که به منظور تسهیل در مراجعات مردم برای دریافت برگه عدم خلافی و سایر استعلام ها در این زمینه به وجود آمده است.

7- سرویس پست پیشتاز : ویژگی این سرویس، تسریع در ارسال و دریافت مرسولات پستی است. زمان حمل مرسولات در داخل استان 10 ساعته، بین استان 24 ساعت و در شبکه بین المللی 72 ساعت می باشد.

8- پست آبونمان : جهت اشتراک مجلات و روزنامه ها و نشریات.

9- پست سیار.

10-پست در ساعات غیر اداری.

11-پست اکسپرس.

در حال حاضر پست در کشور ما 97 نوع خدمات ارایه می کند که بیان همه آن ها ممکن نیست. پست در زمینه توزیع قبض های دولتی، توزیع صورت حساب بانک ها، قبول اسناد پزشکی، توزیع حقوق جانبازان و بازنشستگان و .... فعالیت دارد.




پست ایران