نوروساينس تربيتی : پيوند ميان نوروساينس و تعليم و تربيت

[نارون1]

اين مقاله در کنگره ي علوم اعصاب پايه و باليني 2012 در تهران به صورت پوستر ارائه شد.



محمد مهدي ميرلو

مهسا احديان





روش بررسي:

اين مطالعه بصورت مروري و بررسي مقالات منتشر شده به ويژه در يک دهه اخير در زمينه جايگاه نورساينس تربيتي و ارتباط آن با نوروساينس و علوم شناختي است.



يافته ها:

پژوهش ها در حوزه نوروساينس و نوروساينس تربيتي با تاکيد بر نقش عوامل بيولوژيکي در تبيين تفاوت ها پيرامون يادگيري افراد موجب شده است که درک دقيق تري از ماهيت برخي از اختلالات ويژه يادگيري مانند اختلال خوانش پريشي و اختلال محاسبه پريشي داشته باشيم. همچنين يافته ها در حوزه نوروساينس تربيتي زمينه را براي تشخيص، درمان و مداخلات آموزشي مناسب کودکاني که مبتلا به اختلال نقص توجه و بيش فعالي ، سندرم آسپرگر يا اتيستم هستند فراهم مي کند.









مقدمه:

در يک دهه اخير پژوهش پيرامون عملکرد هاي مغز انسان به طور قابل ملاحظه اي فهم ما از رفتار هاي شناختي مانند ، حافظه، هوش و هيجان که براي آموزش ضروري تلقي مي شوند را افزايش داده است. مطالعه فرايند يادگيري،دو حوزه تعليم و تربيت و نوروساينس را به هم پيوند مي دهد. در اين مقاله به بررسي ماهيت علم نوبنياد نوروساينس تربيتي پرداخته و ارتباط آن را با نوروساينس و علوم شناختي مورد بررسي قرار خواهيم داد.




مغز و يادگيري :


مغز به دليل يادگيري دائما در حال تغيير است و در طول زندگي منعطف باقي مي ماند که از اين پديده به عنوان انعطاف پذيري نوروني ياد مي شود.اين پديده در دوران کودکي از اهميت بيشتري برخوردار بوده و ارتباط مستقيمي با يادگيري و تعليم و تربيت دارد. علوم اعصاب نشان داده است که يادگيري يک مهارت باعث تغيير مغز مي شود و زماني که تمرين مهارت متوقف شود اين تغييرات به حالت اول باز ميگردند.

از اين رو ضرب المثل «آن را به کار گير وگرنه فراموش خواهد شد» يک اصل مهم براي يادگيري مادام العمر است. به دليل انعطاف پديري مغز، پاسخ هاي انطباقي ما به استرس و سختي مي توانند از طريق تعليم و تربيت تثبيت شوند و اثرات مادام العمر داشته باشند





تعليم و تربيت و نوروساينس :

اين سوال که «درهنگام فرايند يادگيري چه اتفاقي در مغز ما رخ مي دهد؟» سوالي کليدي محسوب مي شود.اين موضوع که آگاهي پيرامون عملکردهاي مغز و يادگيري تاثيري مثبت بر فرايند آموزش دارد موضوع بحث بر انگيزي در دهه ي اخير بوده است. برخي معتقد ند که مطالعات در علم عصب شناسي تا کنون از شيوه هاي آموزشي جدا بوده است. اين مساله که تحقيقات در حوزه ي عملکرد هاي مغز با تعليم و تربيت ارتباط ندارد نگراني هاي جدي را در جامعه تعليم و تربيت ايجاد کرده است.


مطالعه ي يادگيري ، تعليم و تربيت و علم اعصاب را به هم پيوند مي زند. علم اعصاب مراحلي را بررسي مي کند که طي آن مغز(از سطوح مولکولي و سلولي تا سيستم مغز) مي آموزد و به ياد مي آورد. مثلا سيستم مناطق و راه هاي عصبي که توانايي درک و صحبت کردن يک زبان بر عهده آنهاست را بررسي مي کند.


تعيين دوره حياتي“sensitive periods” در رشد،ديدگاه ها راجع به زمان مناسب براي يادگيري را مطرح کرده است. براي مثال اخيرا ديدگاه هايي در اين موضوع مطرح شده اند که بيان ميکنند در يک برنامه درسي چه زماني براي آموزش زبان هاي خارجي، (چه از نظر تلفظ و چه از نظر توانايي خواندن متون) مفيدتر است؟ چگونه يادگيري اصوات و تلفظ مي تواند براي يک گروه غير عادي مثلا افرادي که داراي اختلال رواني ديسلکسيا هستند و يا افراد سالم به خوبي صورت گيرد؟ همه ي اين ها مواردي هستند که برنامه ي درسي تعليم و تربيت را تحت تاثير بسيار قرار مي دهد.


آشکار است که محوريت تعليم و تربيت افزايش يادگيري است و علوم اعصاب نيز علم درک فرايندهاي ذهني يادگيري است. تحقيقات علوم اعصاب نشان مي دهد که پيامدهاي يادگيري صرفا توسط محيط مشخص نمي شوند، بلکه عوامل بيولوژيکي نقش مهمي در تبيين تفاوت در توانايي يادگيري افراد دارند.

با توجه به عوامل بيولوژيکي، تحقيقات باعث شده اند درک درست تري از مشکلات خاص يادگيري مثل اختلال ديسلکسيا و اختلال ديسکالکوليا داشته باشيم. به همين ترتيب، علم عصب شناسي بررسي ميکند که چرا برخي از روش هاي خاص يادگيري نتايج بهتري نسبت به ديگر روش ها دارند.

از سوي ديگر پژوهش ها در حوزه نوروساينس و نوروساينس تربيتي با تاکيد بر نقش عوامل بيولوژيکي در تبيين تفاوت ها پيرامون يادگيري افراد موجب شده است که درک دقيق تري از ماهيت برخي از اختلالات ويژه يادگيري مانند اختلال خوانش پريشي و اختلال محاسبه پريشي داشته باشيم. همچنين يافته ها در حوزه نوروساينس تربيتي زمينه را براي تشخيص، درمان و مداخلات آموزشي مناسب کودکاني که مبتلا به اختلال نقص توجه و بيش فعالي ، سندرم آسپرگر يا اتيستم هستند فراهم مي کند.




نتيجه گيري:

هدف تعليم و تربيت افزايش يادگيري است و نوروساينس نيز به عنوان علم درک فرايندهاي ذهني مرتبط با يادگيري تعريف مي شود.نوروساينس تربيتي زمينه اي علمي را پديد آورده است که پژوهشگران مختلف در حوزه هاي علوم شناختي،روانشناسي تربيتي،تکنولوژي تربيتي و نوروساينس شناختي رشدي را در کنار هم گردآورده تا تعاملات ميان فرايندهاي بيولوژيکي و تعليم و تربيت را بررسي کنند.

پژوهشگران اين حوزه مکانيسم هاي عصبي مربوط به خواندن ،شناخت عددي، توجه و دشواريهي توجهي مرتبط با تعليم و تربيت مانند اختلال کاستي توجه بيش فعالي يا نارساخواني را بررسي مي کنند.در واقع نوروساينس تربيتي حوزه اي ميان رشته اي است که مناسب ترين معيار تحليل براي رفع مشکلات مهم و اصلي در تعليم و تربيت را فراهم ميکند.

اين زمينه نويدگر آينده اي است که در آن عملکردهاي آموزشي به کمک علم تغييرشکل پيدا خواهند کرد .حوزه نوظهور نوروساينس تربيتي همانگونه که براي آموزش و پرورش فرصتي نو ايجاد ميکند، چالش هايي نيز براي آن ايجاد مي کند. اين حوزه نوعي زبان مشترک و پل ارتباطي بين مربيان، روانشناسان و دانشمندان نوروساينس ايجاد کرده است.






منبع:
خانه روانشناسی تربیتی