در غفلت مسئولان كشورمان صورت گرفت؛ وزش باد عربی بر بادگیرهای ایرانی

[م.محسن]

فرهنگ و تاریخ:
بادگیر از نمادهای معماری غنی ایرانی به‌خصوص در شهرهای کویری محسوب می‌شود اما این روزها برخی کشورهای همسایه در تلاشند این داشته غنی معماران کهن ایرانی که قرن‌هاست بر فراز بناهای این مرز و بوم خودنمایی می‌کند را به یغما برده و به نام خود ثبت جهانی کنند.

به گزارش مهر، بادگیر در تاریخ معماری جهان به‌عنوان نماد معماری ایرانی نامگذاری شده است و در تمام اسناد و مدارک موجود معماری، اختراع بادگیر به ایرانی‌های مبدع و مخترع نسبت داده شده است که متناسب با شرایط آب و هوایی هر قسمت از مناطق ایران بزرگ معماری خاص و منحصر به فرد را نیز ابداع کرده‌اند. پشت بام‌های خانه‌های تاریخی و محله‌های باستانی کرمان مملو از سازه‌هایی است به‌نام بادگیر.
هر چند بادگیرها یک طرفه، چهارطرفه و گاهی نیز هشت طرفه هستند اما آنچه در شهر کرمان دیده می‌شود بادگیرهای چهار گوش است که همچنان با فخر سر برآسمان می‌سایند. با این حال هیچ تاریخچه‌ای درخصوص شهر مبدع این شیوه منحصربه‌فرد معماری وجود ندارد اما بدون شک طبق اسناد و مدارک بار دیگر واژه هنر نزد ایرانیان است و بس ثابت می‌شود و این هنر دنیای معماری نیز به‌طور مطلق به ایرانی‌ها تعلق دارد، اما... .
به‌دنبال هویت خود در تاریخ دیگران!

درحالی‌که بادگیرها بعضا در کرمان و یزد به حال خود رها شده و در بهترین صورت تنها مرمت و بعد رها شده‌اند یا در کشاکش گذر زمان تخریب می‌شوند اما اماراتی‌ها از بادگیرهای طلایی در شهرهایشان رونمایی می‌کنند و از آنها به‌عنوان معماری اصیل خود یاد می‌کنند و در مسابقات معماری که هر ساله برپا می‌کنند بادگیر ایرانی را به‌عنوان نماد معماری دبی نشان می‌دهند.
عدم‌ثبت جهانی داشته‌هایمان این زمینه را برای دیگران مهیا کرده است که هر روز گوشه‌ای از فرهنگ غنی ایران زمین را به یغما ببرند و شاید بهتر باشد هر چه زودتر فکری به حال داشته‌هایمان کنیم.
بادگیر؛ سمبل معماری ایران زمین

محمد صدوقی،‌ باستان‌شناس در گفت‌وگو با مهر اظهار داشت: بدون شک بادگیرها سمبل تمدن و معماری ایران زمین هستند و نشان‌دهنده اوج خلاقیت و داشته‌های پدرانمان ‌ که با هنر و ذوق خود با ابداع‌هایی در ساخت و سازها با ناملایمات‌های طبیعت نیز جنگیده‌اند و برآنها چیره شده‌اند. وی افزود: بادگیر در واقع مظهر معماری ایرانی هستند و اگر به سفرنامه‌های قرن‌های گذشته مستشرقین مراجعه کنیم کرمان، یزد، گناباد، طبس، زاهدان، بم و برخی دیگر از شهرهای کویری و گرمسیر بادگیر‌ها را مورد استفاده قرار می‌داده‌اند. صدوقی افزود: ساخت خانه‌ها به‌گونه‌ای بوده است که در ایام سرد سال از بخشی از خانه استفاده می‌شده که با استفاده از حداقل‌ها، گرم می‌مانده‌اند و نسبت به فضای بیرون از دمای بالاتری برخوردار بوده اند و در فصل تابستان و روزهای گرم و طاقت‌فرسا با استفاده از بادگیرها خنک و مطبوع بوده اند و دمایی دلپذیر داشته‌اند. وی درخصوص اقدام اخیر درخصوص معرفی این نمادها به‌عنوان داشته‌های یکی از شیخ‌نشین‌ها ابراز تعجب کرد و گفت: شاید آنها نیز از معماری برخوردار باشند اما آنچه آنها رونمایی کرده‌اند بادگیرهای پشت‌بام‌های کرمان و یزد است نه شهرهای عربی!
بادگیر هیچ‌گاه متعلق به اعراب نبوده است

وی کهن‌ترین و زیباترین بادگیرهای جهان را بادگیر اعظم بازار بزرگ کرمان، بادگیر دولت آباد یزد به‌عنوان بلندترین بادگیر جهان و بادگیرهای چپقی سیرجان به‌عنوان خلاقانه‌ترین بادگیرها دانست و گفت: شاید اعراب از استعداد ایرانی‌ها برای خنک کردن خودشان استفاده کرده باشند اما هیچ‌گاه بادگیر متعلق به اعراب نبوده است.
یادگار بستکی‌ها!

اما‌ گفته می‌شود که آنچه روی داده ریشه در مهاجرت اهالی شهر بستک از هرمزگان دارد و اینکه تجار بستکی حین مراودات تجاری خود با اعراب در دبی شهرکی می‌سازند به نام بستیکه و معماری غنی ایرانی را نیز با خود به آنجا می‌برند و از سال 1890ساخت بادگیر توسط ایرانی‌ها در این شیخ‌نشین رونق می‌گیرد. اعراب که از این داشته ایرانیان انگشت حیرت بر دهان داشتند از آن ‌ برای ساخت بناهای خود استفاده کردند و داستان تا به امروز ادامه یافته و در نهایت برخی گمان برده‌اند که بادگیر جزئی از فرهنگ عربی است. چندی قبل مسابقاتی تحت عنوان مسابقات معماری در امارات انجام می‌شود و در نهایت تعجب تندیس‌های این مسابقات نیز بادگیرهای طلایی ایرانی بوده‌اند! اما در این میان آنچه تأسف‌بار است شایعاتی درخصوص اقدامات اولیه اعراب برای ثبت بادگیر ایرانی با عنوانی جعلی دارد و آنها سعی دارند بادگیرهای ایرانی را با نام بادگیرهای عربی در سازمان ملل به ثبت برسانند. این همه در حالی است که مسئولان میراث فرهنگی کشورمان در خواب غفلت به‌سرمی‌برند تا اعراب بعد از ادعای مالکیت بر جزایر ایرانی و برخی دانشمندان و شخصیت‌های فارسی زبان، این بار ادعای مالکیت بر معماری ایرانی داشته باشند.