سوراخی در اسمان

[مسافر007]

هاشم سیمابسر فردریک ویلیام هرشل موسیقی‌دان و مدرس موسیقی‌ای بود که پس از مهاجرت به انگلستان و ساخت تلسکوپ‌های بزرگ، شهرت یافت. او و خانواده‌اش (پسر و خواهر)، توانستند کشف‌های بزرگی در ستاره‌شناسی ثبت کرده و مرزهای این دانش را بسیار گسترش دهند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها کشف سیاره‌ی اورانوس و دو ماه آن در اسفند سال 1781 (دوره‌ی نادر شاه در ایران) و نیز دو ماه سیاره‌ی کیوان (زحل) است. او هم‌چنین نخستین کسی بود که به وجود امواج فروسرخ پی برد و علاوه بر بسیاری کشف‌های دیگر در زمینه‌ی ستاره‌شناسی، 24 سمفونی نیز آفریده است.با این حال می‌گویند "دیکته‌ی نانوشته غلط ندارد!" پس هرشلِ بزرگ که کلی دیکته نوشته، بایستی چندتایی اشکال هم داشته باشد. از جمله نام‌گذاری هرشل بر روی ابرهای باقی‌مانده‌ی ستاره‌ای که به "سحابی‌های سیاره‌نما" معروفند. در واقع هرشل این نام را به این دلیل که آن‌ها از درون تلسکوپِ او "ابر مانند" دیده می‌شوند و شبیه "اورانوس" هستند، انتخاب کرد.داستان ما اما، به شبی در سال 1774 باز می‌گردد که گفته شده او به هنگام رصد در صورت‌فلکی عقرب بانگ برآورده که: "به راستی این‌جا سوراخی در آسمان هست!"در فضا، ابرهای چگال گاز و غبار کیهانی، محل تولد ستاره‌های جدید هستند. در نور مریی این غبار تاریک و مخفی است. پس عجیب نیست که وقتی ما به آن‌ها نگاه کنیم، جز محدوده‌ای خالی از ستاره - سوراخ - چیزی در آن‌جا نیابیم.با این وجود این سوراخ‌ها برای اخترشناسانی که در مورد تولد ستاره‌ها کنکاش می‌کنند، بسیار هیجان‌انگیز و سرشار از دیدنی‌هاست. آن‌ها برای دیدن درون این تاریکی‌ها ناچار هستند از امواجی با طول موج‌هایی بلندتر از نور مریی، به ویژه امواج زیرمیلی‌متری، کمک بگیرند. آن‌ها برای این منظور از تلسکوپ‌های ویژه‌ای هم استفاده می‌کنند.اَپِکس (APEX) بزرگ‌ترین تلسکوپ تک بشقابیِ فعال در امواج زیرمیلی‌متری در نیم‌کره‌ی جنوبی است. این تلسکوپ که در کوه‌های آند شیلی قرار دارد، به تازگی عکسی از این ابرها که در صورت‌فلکی شکارچی (جبار یا Orion) قرار گرفته‌اند فرستاده که جزییات جالبی در خود دارد.در حالی که این ابرهای ستاره‌ای چگال، در نور مریی تاریک و سیاه دیده می‌شوند، دوربین‌های تلسکوپ اپکس می‌تواند درخشش‌های گرمایی میان این ابرها را آشکار سازد؛ مکان‌های مخفی‌ای که ستاره‌های تازه در حال تولد هستند. اما یکی از این ابرهای سیاه، به‌نظر آن چه که باید نیست.سحابی شکارچی یا M42 با فاصله‌ی 1500 سال نوری از ما، نزدیک‌ترین زایشگاه بزرگ ستاره‌ای است که در آن مجموعه‌ی بسیار زیبایی از ستاره‌های تازه متولد شده، ابرهای درخشان زیبا و سحابی‌های تاریک قرار دارد. عکس اشاره شده فقط بخش کوچکی از این سحابی است که عکس تلسکوپ اپکس بر روی تصویری در نور مریی قرار گرفته و به این ترتیب در ابرهای سیاه، محدوه‌های نارنجی رنگ درخشانی مانند شعله‌های آتش در تاریکی دیده می‌شود. به‌طور معمول این گره‌های نارنجی رنگ در تصویر اپکس معادل توده‌های سیاه در نور مریی هستند؛ دلیلی بر وجود ابرهای چگال غبار که نور مریی را جذب می‌کنند اما امواج زیرمیلی‌متری را عبور می‌دهند.در مرکز تصویر، محدوده‌ی درخشانی وجود دارد که به NGC1999 معروف است. این، یکی از همان چیزهایی‌ست که اخترشناسان به آن سحابی بازتابی می‌گویند. در این سحابی، نور آبی کم رنگی از ستاره‌ی پس زمینه‌اش به زمین می‌تابد. سحابی بیش‌تر تابش پر انرژیِ ستاره‌ی V380شکارچی را باز می‌تاباند.در مرکز این سحابی ناحیه‌ی تاریکی قرار دارد که به خوبی در این عکس تلسکوپ فضایی هابل دیده می‌شود. به‌طور معمول می‌توان انتظار داشت که این ناحیه‌ی تاریک نیز، ابری چگال و محل تولد ستاره‌ای تازه باشد. با این وجود در این تصویر ترکیبی، می‌بینیم که حتا با وجود داده‌های تلسکوپ اپکس، محدوده همچنان تاریک است. به مدد داده‌های تلسکوپ اپکس و ترکیب آن با تصاویر دیگر تلسکوپ‌ها در امواج فروسرخ، دانشمندان بر این باور هستند که این تاریکی نه یک ابر، که به واقع منطقه‌ای خالی از ابر غبار باشد که با پرتاب مواد از سوی ستاره‌ی V380، سوراخ شده است.دستکم این‌بار، این لکه ی سیاه به واقع سوراخی در آسمان است! منبع:parsSky