سیلان ذهن: تکنیک داستان نویسی
نویسندگان جریان سیال ذهن برای انعكاس ذهنیات شخصیت‌های داستان، از شیوه‌های متعدد ومتفاوتی بهره گرفته‌اند. مهمترین این تكنیك‌ها عبارتند از تك‌گویی درونی مستقیم، تك‌گویی درونی‌غیرمستقیم، دیدگاه دانای كل و حدیث نفس.
تك‌گویی درونی شیوه‌ای از روایت است كه در آن تجربیات درونی وعاطفی شخصیت‌های داستان، در سطوح مختلف ذهن در مرحله پیش از گفتار نمایانده می‌شوند.مقصود از سطح پیش ازگفتار ذهن، لایه‌هایی از آگاهی است كه به سطح ارتباطی (خواه گفتاری و خواه نوشتاری) نمی‌رسد و برخلاف لایه‌های گفتار متضمن مبنای ارتباطی نیست. در لایه‌های گفتار نظم و عقل و منطق و ترتیب زمانی حاكم است و گاهی محتویات ذهن در این‌لایه‌ها سانسور می‌شود اما در لایه‌های پیش از گفتار ذهن، نه ترتیب زمانی مطرح است، نه نظم منطقی‌و نه سانسور.به دلیل گسیختگی افكار و تصاویر در این لایه از آگاهی، در تك گویی‌درونی با تركیب‌های غیردستوری، عدم رعایت قواعد نحوی، پرهیز از نشانه‌گذاری درست، جمـلات وعبارات ناقص و... مواجه می‌شویم. تك گویی درونی را به تك گویی درونی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی كرده‌اند. مبنای این‌تقسیم بندی نیز حضور یا عدم حضور نویسنده در داستان است. در تك گویی درونی مستقیم، فرض بر این است كه نویسنده غایب است و تجربیات درونی شخصیت به طور مستقیم از ذهن او عرضه می‌شود. بنابراین خواننده نیازی به صحنه‌آرایی و راهنمایی نویسنده ندارد. اما در تك‌گویی درونی غیرمستقیم نویسنده در داستان‌حضور دارد و همپای تك گویی درونی شخصیت حركت می‌كند و ذهنیات او را به خواننده منتقل‌می‌كند. در این شیوه از تك گویی درونی نیز، نویسنده دانای كل محتویات لایه‌های پیش از گفتار را چنان ارائه می‌كند كه گویی این مطالب مستقیما از ذهن شخصیت ارائه می‌شوند. با این تفاوت كه نویسنده مطالب را از زبان خود و با زاویه دیدسوم شخص ـ و به ندرت دوم شخص ـ روایت می‌كند و گاهی توضیحاتی هم در مورد ذهنیات شخصیت می‌افزاید. معروف‌ترین و هنرمندانه‌ترین قطعه‌ای كه به شیوه تك گویی درونی مستقیم نوشته شده است، بخش آخر رمان اولیس اثر جیمز جویس است. این قطعه طولانی كه چهل و پنج صفحه از رمان را در برگرفته است و كتاب با آن به پایان می‌رسد مربوط به صحنه‌ای است كه مالی بلوم، یكی از شخصیت‌های‌اصلی رمان در بستر دراز كشیده و بدون آن كه هیچ محرك خارجی بر جریان افكار او اثر بگذارد، خاطرات و اندیشه‌ها و تداعی‌های ذهنش یكدیگر را در بر می‌گیرند و ادامه می‌یابند تا مالی كم كم به‌خواب می‌رود. برخی از منتقدان، تك‌گویی درونی را مترادف با جریان سیال ذهن به كار می‌برند و یا آن را اصطلاحی عام می‌دانند كه شیوه‌های متعدد داستان‌های جریان سیال ذهن را شامل می‌شود.اما بيشتر صاحبنظران بر آنند كه تك گویی درونی یكی از تكنیك‌های ارائه محتویات ذهن در داستان‌های جریان سیال ذهن‌است. در رمان‌های جریان سیال ذهن، علاوه بر تك گویی درونی مستقیم و غیرمستقیم از شیوه‌های‌دیگری نیز استفاده می‌شود كه هر چند كاربرد آنها در ادبیات داستانی سابقه‌ای طولانی دارد، اما نویسندگان جریان سیال ذهن از آنها استفاده خاصی می‌كنند. مهمترین این شیوه‌ها، نوع خاصی از دیدگاه دانای كل و حدیث نفس است.
زمان در این نوع داستانها به صورت غیر خطی است، یعنی ممکن است در یک پاراگراف جملاتی مبهم از زمانهای مختلف، بدون هیچ اشاره روشن کننده یا توضیحی از طرف نویسنده یا راوی، بیان شود. نویسنده ممکن است، بدون استفاده از نشانه‌گذاری مناسب، از صحنه‌ای به صحنه دیگر، و یا از اندیشه‌های کسی به سخنان کسی دیگر پریده و مجدداً به اول بازگردد. حتی راوی داستان نیز ممکن است تغییر کند.
از نویسندگان برجستهٔ این سبک می‌توان جیمز جویس، تی.اس.الیوت، ویلیام فاکنروویرجینیا وولف را نام برد.
رمان‌های بزرگ در این سبک
از نویسندگان خارجی:
از نویسندگان ایرانی:
- شازده احتجاب از هوشنگ گلشیری
- مرگ یزدگرد از بهرام بیضایی
- سنگ صبور از صادق چوبک
- دل دلدادگی از شهریار مندنی پور
- پیکر فرهاد از عباس معروفی
- سال بلوا از عباس معروفی
- سمفونی مردگان از عباس معروفی
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (Bookmarks)