F-14 گربه افسانه ای اسمان

[Joseph Goebbels]

F-14 گربه افسانه ای اسمان :
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .
منبع : مجله دانستنیها / ش 64

در طول نزدیک به 4 دهه تامکت مشهورترین رهگیر جهان به شمار می رفت ؛ جنگنده ای که برای سال ها نماد توسعه تکنولوژی هوایی و پیشرفتی بود که در قالب سیستم تسلیحاتی ظهور کرد ؛ اما فقط دو کشور جهان یعنی امریکا و ایران توانستند ان را در ناوگان هوایی خود به خدمت بگیرند . تامکت یکی از اخرین مسافران ایده ای بود که هیچ گاه پس از برنامه F-14 دنبال نشد . تامکت محصول اندیشه ای بود که در سال های پایانی دهه 1950 / 1330 شکل گرفت ، زمانی که دنیای هوانوردی تازه در اشتیاق سوزان موشک های پیشرفته هوا به هوا می سوخت و نسل جدید موشک های کروز و بمب افکن های شوروی در پناه جنگ سرد ، غرب را در سایه ترسی پنهان منجمد کرده بود .



مصادف با اخرین سال های دهه 1950 / 1330 ، نیروی دریایی امریکا در پی یافتن جنگنده ای مناسب برای حفاظت از ناوهای هواپیمابرش ، راهکارهای مختلفی را امتحان کرد ، از تحقیق روی جنگنده هایی با توان پرواز 3 برابر سرعت صوت گرفته تا به خدمت گرفتن جنگنده های چند منظوره ای مثل فانتوم و این در حالی بود که در این ایام پیشرفت سریع موشک های هدایت شونده این توهم را بوجود اورده بود که هواپیمایی مجهز به راداری کارامد و تعداد زیادی موشک هوا به هوای دوربرد می تواند گزینه خوبی برای رهگیر جنگنده و بمب افکن های سریع شوروی باشد .

در طول 10 سال بعد ، برنامه گسترده ای با صرف هزینه های هنگفت تدارک دیده شد که در نهایت همگی بی هیچ مصرف خاصی به پایان رسید ؛ اما اواسط دهه 1960 / 1340 ، پنتاگون مناقصه ای تحت عنوان جنگنده تاکتیکی ازمایشی یا TFX برگزار کرد که هدفش پرکردن نیاز نیروی دریایی به یک جنگنده پوششی و جایگزینی F-105 های نیروی هوایی به شمار می رفت . گزینه احتمالی این مناقصه در وهله اول ، نمونه ای از بمب افکن تاکتیکی F-111 با موتورها و سیستم جنگ افزاری کاملا جدید بود . اما نتیجه برنامه ، جت بزرگ و بی قواره ای شد که کوپکترین مشکلش وزن بیش از حد هواپیما هنگام فرود روی ناوهای هواپیمابر به شمار می رفت و به همین خاطر ، ملوان های نیروی دریایی با تمسخر خوک دریایی صدایش می کردند . در نتیجه سنا پس از کش و قوس طولانی رای به لغو این برنامه داد .

اما از خاکستر این برنامه تامکت متولد شد . شرکت گرومن که تا ان زمان اصلی ترین پیمانکار جانبی برنامه F-111 به شمار می رفت ، بلافاصله با برنامه ای جدید پا پیش گذاشت . گرومن با استفاده از جنبه های تکنیکی طرح F-111B مانند موتورهای کم مصرف TF-30 ( ساخت شرکت پرت اند ویتنی ) و سیستم راداری مدرن AWG-9 به همراه موشکهای دوربرد فینیکس اما بدنه ای سبکتر ( به واسطه استفاده گسترده از تیتانیوم ) جنگنده ای طراحی کرد که اختصاصا به عنوان یک رهگیر دوربرد برای حفاظت از ناوهای هواپیمابر طراحی شده بود . طرح 303E گرومن که حالا F-14 نامیده میشد ، از میان هشت پیکره بندی متفاوت مورد توجه قرار گرفت ؛ با این حال جنگنده حاصل این طرح تنها یک سکان افقی داشت که پس از بازنگری گرومن برای افزایش تعادل و کنترل پذیری هواپیما هنگام گردش به دو دم عمودی کوتاه تر مجهز شد .

نهایتا پس از تصویب اولیه طرح ، نیروی دریایی سفارش 12 فروند جنگنده ازمایشی را تایید کرد . اولین پیش نمونه F-14 به فاصله تنها دو سال از تایید طرح نهایی در 21 دسامبر 1970 / 30 آذر 1349 پرواز کرد و کمتر از 22 ماه بعد و پس از دردسرهای فراوان ناشی از قیمت نجومی هواپیما ، قرارداد رسمی برای تولید تامکت منعقد شد و F-14 به عرشه ناوهای هواپیمابر قدم گذاشت .

در اینجا بد نیست اشاره کنیم که نام تامکت به مفهوم گربه تام ( Tom's Cat ) به عنوان احترام به ادمیرال تام کانلی انتخاب شد که در ان زمان موجب پایان یافتن برنامه ناکام قبلی و تایید برنامه تامکت بود . تامکت همچنین اخرین جنگنده ساخت گرومن بود که با نامی برگرفته از گربه ها نام گذاری می شد .

ادامه دارد...
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .
منبع : مجله دانستنیها / ش 64

[Joseph Goebbels]

تفاوت f-14 های ایرانی و امریکایی :


ایران در کل 80 فروند تامکت خرید که به فاصله 2/5 سال پس از تحویل اولین تامکت نیروی دریایی امریکا ، از بهمن 1354 تا خرداد 1357 تحویل شدند . تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ، ایران از 79 فروند تامکت تحویلی خود 77 فروند را در خدمت داشت ، و یکی هم برای ازمایش تغییر سیستم سوخت گیری هوایی به روش نیروی هوایی امریکا در ایالات متحده باقی ماند که هیچ گاه تحویل نشد . تامکت هایی که به ایران تحویل شدند از لحاظ کلی تفاوت چندانی با همتایان امریکایی خود نداشتند ، حتی می شود گفت تقریبا با تجهیزات کامل فرود روی عرشه ناوهای هواپیمابر تحویل شدند ، البته برخی سیستم های حساس تر مثل رادار ، سیستم ضد عمل تدابیر الکترونیکی ( eccm ) و موشک های فینیکس سفارشی ایران تا حد کمی ضعیف تر از نمونه های اصلی اصلاح شده بودند . همچنین سیستم ناوبری اینرسیایی ( ins ) و سیستم های رمز کننده استاندارد ارتباطات از روی هواپیما برداشته شد . با این حال نوار نرم افزار تاکتیکی نصب شده روی تامکت های ایرانی در میان هواپیماهای فروخته شده امریکایی به کشورهای خارجی منحصربه فرد بود . تجهیزات خدمه هم تغییراتی پیدا کرد ، از جمله می توان به نصب اتصالات تسمه ای صندلی ها به روش نیروی هوایی امریکا با قابلیت بازشدن مرکزی ، کیت بقای جدید و شیر تنظیم اکسیژن نصب شده روی سینه اشاره کرد.


مهم ترین تفاوت خارجی میان ظاهر تامکت های ایرانی و امریکایی در ایم بود که پوشش روی محفظه لوله جمع شونده سوخت گیری هوایی در بیشتر تامکتهای ایرانی برداشته شد . علت هم این بود که در طول تمرینات پروازی مشخص شده بود که این دریچه گاهی هنگام سوخت گیری هوایی به بوم هواپیمای سوخت رسان گیر می کند و گاهی موجب کنده شده در یا اسیب رسیدن به بوم می شود . از همین رو در خیلی از تامکتهای اولیه این قسمت برداشته شد . بعدها با اصلاح در ، این بخش مجددا روی تامکتهای امریکایی بازگشت اما تامکتهای ایرانی به همان ترتیب باقی ماندند .



همچنین برخلاف تامکت های نیروی دریایی امریکا ، f-14 های ایرانی هیچ گاه به جست و جو گرهای فروسرخ irist در غلاف زیر دماغه مجهز نشدند . برجستگی زیر دماغه تامکتهای ایرانی بر خلاف انواع امریکایی که به حسگرهای تلویزیونی مجهز بودند ، تنها یک انتن جنگ الکترونیک ecm را در خود جای داده بود و دیگر اینکه f-14 های ایرانی توان حمل مخزن سوخت خارجی را هم نداشتند .


ادامه دارد...
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .
منبع : مجله دانستنیها / ش 64

[Joseph Goebbels]

به برداشته شدن درب لوله سوخت گیری در زیر کابین خلبان تامکت ایرانی توجه کنید ، همچنین سامانه مادون قرمز IRIST در زیر دماغه نیز برداشته شده است :

[Joseph Goebbels]

[Joseph Goebbels]

تامکتهایی که کمتر دیده اید :

سوپر تامکت F-14D
در طول بیش از 3 دهه از زمان ساخت F-14A گرومن گونه های زیادی برای تامکت پیشنهاد کرد که به جز دو مورد هیچ یک مورد قبول واقع نشدند . در اواخر دهه 1980 /1360 ، گرومن ابتدا برخی تامکتها را به استانداردی موسوم به F-14+ یا F-14B تامکت برای حمل بمب های مختلف ارتقا داد که سرانجام با تعویض موتور ، پیشران شایسته را به این جنگنده بخشید . کلا 38 نمونه F-14B تولید و 48 فروند نیز به این استاندارد به روز رسانی شدند . اما نقطه اوج تامکت نمونه F-14D سوپر تامکت بود که در 1992 / 1372 به تولید رسید . F-14D از نمونه به روز رسانی شده رادار قدیمی با طراحی مجدد بیشتر قطعات موسوم به APG-71 استفاده می کرد که برد ان 2 برابر و قدرت پردازشش 6 برابر بیشتر بود . کلا 37 فروند سوپر تامکت تولید شد و 48 فروند هم از نمونه های قدیمی به این استاندارد رسید .



ادامه دارد ...
*********
F-14E/F تامکتی برای اینده :

گرومن اواخر دهه 1990 / 1370 برنامه ای موسوم به سوپر تامکت 21 را به نیروی هوایی امریکا پیشنهاد کرد که مورد قبول پنتاگون قرار نگرفت . بر اساس این طرح ، رادار جنگنده ارتقا می یافت و موشک های فینیکس هم با موشک های جدیدتر AIM-154 جایگزین می شد . با ارتقای موتور هواپیما هم برای اولین بار تامکت به توان پرواز ابرپیمایشی با سرعت 1/3 ماخ بدون نیاز به پس سوز دست می یافت . اما این طرح خیلی پرخرج تشخیص داده شد و نمونه ارزان تر F/A-18E/F به جای ان تولید شد .

ادامه دارد...
*********
F-14 پنهان کار
اواسط دهه 1990 / 1370 یکی از پیشنهادهای مطرح شده ساخت نمونه ای از F-22با ترکیبی از خواص F-14مثل بال های متحرک برای پرواز روی ناوهای هواپیمابر بود ؛ اما با جدی شدن برنامه JSF و طرح X-35 این پیشنهاد به فراموشی سپرده شد .


ادامه دارد...
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .
منبع : مجله دانستنیها / ش 64

[Joseph Goebbels]

موشک فینیکس :
فینیکس اصلی ترین سلاح تامکت ، گران ترین و دوربردترین موشک هوا به هوای ساخت غرب به شمار می رود که تنها تامکت قادر به حمل ان بود . برد نهایی این موشکها در مدل اولیه به 203 کیلومتر می رسید که در انواع ایرانی به 180 کیلومتر محدود میشد . سرعت این موشک در صورت رهاسازی رد ارتفاع بالا به 5 ماخ می رسید ؛ اما در ارتفاع پایین تا 3/5 ماخ کاهش می یافت . هر تامکت توان حمل تا 6 موشک فینیکس را داشت . ولی به خاطر وزن زیاد موشکها تناه با 4 موشک قادر به فرود روی ناو هواپیمابر بود ؛ در ضمن حمل هر 6 موشک ، سوخت زیادی هم می سوزاند . شلیک واقعی 6 فروند موشک پشت سر هم هیچ گاه در شرایط واقعی ازمایش نشد ؛ با این حال هیوز ( شرکت سازنده رادار و موشک جنگنده ) چنین چیزی را در شرایطی ازمایشی امتحان کرد که موشکها موفق به سرنگونی 4 هدف از 6 هدف خود شدند .



فینیکس در حالت خودکار می توانست به صورت " شلیک کن ، فراموش کن " پرتاب شود ؛ به این ترتیب نیازی به کنترل موشک پس از پرتاب ان وجود نداشت و جنگنده ازاد بود به دنبال هدف های بعدی خود برود . ایران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 مجموعا 284 فروند موشک فینیکس را از 714 فروند موشک سفارش داده شده دریافت کرد . همچنین 40 فروند موشک فینیکس و 3 محموله قطعات یدکی تامکت که در استانه تحویل قرار داشت نیز در نیمه راه لغو شد .

ادامه دارد...
**********
پروژه سجیل :
حوالی سال 1366/1986 کمبود موشکهای عملیاتی فینیکس برای تامکت در سال های پایانی جنگ موجب شد تا نیروی هوایی دست به تغییر نمونه موشک ضد هوایی هاوک به موشکی هوا به هوا زند ؛ پروژه ای که پس از تکمیل با نام AIM-23C سجیل نامگذاری شد . ان طور که در ویژه نامه F-14 ماهنامه هواپیما عنوان شده ، سجیل با وجود ابعاد مشابه فینیکس بردی حدود 50 کیلومتر دارد و نسبت به موشکهای اسپارو در برابر جنگ الکترونیک مقاوم تر است .




ادامه دارد...

[Joseph Goebbels]

گرانترین و پیشرفته ترین جنگنده جهان چه طور از خاورمیانه سر دراورد ؟
ورود تامکت به ایران :

طی دهه 1970 / 1350 شرکت گرومن به شدت دنبال مشتریانی غیر از نیروی دریایی امریکا برای تامکت بود . گرومن ، تامکت را به نیروی هوایی امریکا هم پیشنهاد کرد که با استقبال گرمی مواجه نشد ، در ان زمان نیروی هوایی امریکا بیشتر به دنبال جنگنده ای ضربتی و کم هزینه مثل F-15 بود تا یک رهگیر پرهزینه مثل تامکت . F-14 همچینن به ژاپن ، اسپانیا ، کانادا ، استرالیا ، المان ، انگلیس و رژیم صهیونیستی هم پیشنهاد شد ؛ اما گربه افسانه ای گرومن به قدری گران بود که خیلی راحت مشتریانش را منصرف می کرد و این درست زمانی بود که تنها مشتری خارجی تامکت پا پیش گذاشت .

دولت وقت ایران در این زمان در حال بازسازی و گسترش نیروی هوایی خود بود . نیروی هوایی ایران تا ان زمان در قالب سفارشاتی گسترده ، ناوگانی بزرگ از جنگنده های F-4E/D را با پشتیبانی جنگنده های سبکتر F-5 Tiger ( F-5E/F ) در اختیار داشت و خرید تعداد زیادی جنگنده جدید را هم دنبال می کرد .

دولت نیکسون در ان زمان با وجود مخالفت هایی که از سوی وزارت خارجه و کنگره در رابطه با فروش جنگنده های جدید به ایران مطرح بود ، دو جنگنده F-15 و F-14 را به ایران پیشنهاد کرد . در پی رای کنگره امریکا مبنی بر قطع وام اعطایی به گرومن که ان زمان زیر فشار مالی سنگین برنامه تامکت کمر خم کرده بود ، بانک ملی ایران پاپیش گذاشت و وامی 75 میلیون دلاری به گرومن پرداخت کرد و همین اقدام ، احتمال خرید تامکت به وسیله ایران را تقویت کرد . علاوه بر ان در پاییز 1973/1352 درامد نفتی ایران به شکل بی سابقه ای افزایش یافت ( نزدیک به 4 برابر ) و این افزایش درامد در افزایش سفارشات نظامی ایران تاثیر به سزایی داشت . همزمان با افزایش شانس خرید تامکت برای ایران هنوز بحث های داغی پیرامون خرید یکی از دو جنگنده F-14 و F-15 برای نیروی هوایی ایران در جریان داشت . تامکت با وجود تمام برتری ها ، گران و پیچیده بود ؛ اما در مقابل F-15 امتیاز برتری تکنیکی ، مانورپذیری و نگهداری اسان تر را داشت و اگرچه قیمت خرید هر دو عملا برای ایران یکسان تمام می شد ؛ اما حقیقت دیگری هم وجود داشت . سیستم تسلیحاتی تامکت واقعا وسوسه انگیز بود ، توان درگیری فامد ( فراتر از میدان دید ) و رادار دوربرد AN/AWG-9 امتیازی بود که ایران انها را به چشم راه چاره مشکل پوشش راداری اسمان خود می نگریست . چینن سیستمی می توانست راه حل موقت برای مشکل رادارهای زمینی کشور باشد . درعین حال تامکت می توانست جلوی پروازهای شناسایی جنگنده های Mig-25 شوروی را که به خاطر سرعت بالایشان به راحتی از دست فانتوم ها فرار می کردند ، بگیرد . در عین حال تامکت اگرچه جنگنده اسکورت و تدافعی به شمار می رفت ، مزایای جنگنده های برتری هوایی را هم به طور بالقوه در اختیار می گذاشت . همه اینها اما زمانی جدی شد که در نمایش پروازی که در پایگاه هوایی ادواردز در کالیفرنیا برای فرماندهان نیروی هوایی ایران ترتیب داده شد ، خلبان ازمایشگر گرومن با مانوری زیبا و هوشمندانه بازی را تمام کرد و تامکت گران ترین جنگنده ان زمان جهان به اردوی ایران قدم گذاشت .

ایران در ژوئن 1974/ خرداد 1353 ، 40 فروند و سپس در زانویه 1975 / دی 1353 ، 40 فروند دیگر تامکت را به بهای هر فروند 13 میلیون دلار سفارش داد . در ان زمان سازمان حسابرسی کل امریکا ، گرومن را متهم کرده بود که برنامه تامکت بیش از حد گران شده ، ولی سفارش ایران کمک کرد تا بهای تامکت در سطح قابل قبولی بماند و منتقدان را هم ساکت کند .

ارزش این قرارداد بیش از 2/2 میلیارد دلار و قیمت هر فروند تامکت 17 میلیون دلار براورد مییشد ، در حالی که یک فروند فانتوم ساده در ان زمان کمتر از 3 میلیون دلار قیمت داشت . شایان ذکر است این قرارداد یکی از گزاف ترین قراردادهای فروش جنگنده در ان سال ها به شمار می رفت و در عین حال قیمت غیررسمی غیررسمی هر فروند تامکت برای ایران بیشتر از رقم رسمی تمام شد . در این میان بد نیست بدانید اشاره کنیم که ابتدا گفته میشد نیروی هوایی ایران قصد خرید فقط 30 فروند F-14 را دارد و برای سری بعدی به F-15ایگل روی خواهد اورد ؛ حتی شایع شد مذاکراتی برای خرید 53 فروند ایگل در جریان است ؛ اما گویا خرید این جنگنده توسط ایران مشروط بر این بوده که جنگنده های F-15 با سلاح اصلی شان یعنی موشکهای میان برد اسپارو AIM-7F که برد بیشتری نسبت به نمونه های استاندارد داشت ، تحویل شوند . اما تا ان زمان این موشکها هنوز در مراحل توسعه قرار داشتند و این امر میسر نبود . همین موضوع برای نهایی شدن سفارش 50 فروند تامکت دیگر کفاییت می کرد . با پیروزی انقلاب اسلامی ایران معامله فروش 70 فروند F-14 دیگر به ایران که مذاکراتش نهایی شده بود ، ناتمام ماند .


تصویر مربوط به اخرین هواپیمای F-14 خریداری شده توسط ایران که رنگ امیزی هم شد ولی هرگز تحویل داده نشد .

ادامه دارد...
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه .
منبع : مجله دانستنیها / ش 64

[مدیر تالار نیروی هوایی]

سلام مثل همیشه همه از مطلب شما لذت بردیم.ممنون از فعالیت مفیدتون دربخش نیروی هوایی

[Joseph Goebbels]

یادداشت اختصاصی تام کوپر برای دانستنیها

چرا ایران f-14 را انتخاب کرد ؟


*دلیل اصلی خرید تامکت بوسیله ایران :
فقط کافیه خوب به نقشه ایران نگاه کنیم تا کشوری پر از زنجیره کوه های بی انتها ببینیم . در ان زمان هیچ پایگاه راداری زمینی یا پدافند هوایی به صورت کارا نمی وتوانست واقعا چنین چالشی را پر کند . نیروی هوایی ایران بر این اساس به یک سیستم رزم هوایی نیاز داشت که توانایی یک رادار هوابرد و یک پدافند دوربرد هوایی را با هم داشته باشد . هیچ جنگنده ای در ان زمان توانایی مشابه f-14 را نداشت . حتی میگ-31 شوروی هم که بعدا ساخته شد برابر تامک نبود . f-14 یک سیستم رزم هوایی بود و نه فقط یک جنگنده که انتخابی ایده آل به حساب می امد . اما دلیل اینکه چرا فقط ایران تامکت را خرید . چون ایران تنها کشوری بود که در ان زمان اماده بود تا چنین هزینه های سنگینی را سرمایه گذاری کند . در حالی که بقیه مشتری ها به دنبال ارزان ترین راه حل ها بودند .


*دلایل عدم انتخاب f-15 :
مشخصا ایگل راه حل مناسب ایران نبود . شاید در نگاه اول این جنگنده انتخاب ارزانتری بود ؛ اما توانایی کلی تامکت را نداشت . چرا که ایونیک و سیستم تسلیحاتی ایگل در ان زمان با تامکت قابل قیاس نبود . نیروی هوایی ایران می بایست برای گرفتن نتیجه ای مشابه تامکت ، دو برابر بیشتر f-15 می خرید ، در نتیجه اگر f-15 را انتخاب می کرد در نهایت برایش خیلی گران تمام میشد و به نظر من جنگ ایران و عراق این موضوع یعنی کارایی f-14 را کاملا ثابت کرد .

*کارایی تامکتها در طول جنگ تحمیلی:
در مورد کارایی تامکت باید این را گفت که گرومن ابتدا تامکت را به عنوان یک جنگنده درگیری نزدیک ساخت و بعد رادار و سیستم تسلیحاتی بزرگ و معروف هیوز را به ان اضافه کرد . در عین حال در ان زمان این جنگنده با توجه به تغییرات نرم افزاری سفارشی ایران پتانسیل حمل بمب را هم داشت ؛ البته این امکان را ایرانی ها بعدا به جنگنده اضافه کردند اما در زمان جنگ خلبانان ایرانی برای این موضوع اموزش ندیده بودند و برای همین نقش تامکتها در پدافند هوایی خلاصه می شد . به نظر من نقش و موفقیت خلبانان ایرانی f-14 نباید دست کم گرفته شود . بدون انها عراق کار ساده تری برای اسیب زدن به زیر ساختهای استراتژیک ایران به ویژه در هفته های اغازین جنگ پیش رو داشت . همچنین امکان ضد حمله برای ازاد سازی مناطق اشغال شده هم سخت تر میشد . مجموعا تامکتهای ایرانی ، برای 8 سال نیروی هوایی عراق را مشغول نگه داشتند . نه فقط به عنوان یک دردسر که بسیاری از جنگنده های عراقی را سرنگون می کرد ، بلکه فقط حضور انها در منطقه برای به هم ریختن حواس عراقی ها کافی بود . عراق سال ها زمان و یک میلیارد دلار تجهیزات جنگ الکترونیک صرف پیدا کردن راه حلی مناسب برای مقابله با تامکت کرد ؛ در حالی که هیچ وقت نتیجه 100 درصدی نگرفت .


*تامکتها بعد از جنگ تحمیلی :

f-14 و نیروی هوایی ایران با تمام فشارها توانستند پس از جنگ به زندگی خود ادامه بدهند ؛ ان هم در حالی که نیروی هوایی ایران امکان تهیه قطعات از تولید کننده اصلی را نداشت . تحلیل گران غربی در مورد این حقیقت معمولا نمی توانند به چشم های خود اعتماد کنند . بیشترشان حتی از باور تصاویر واقعی f-14 در اسمان ایران سرباز می زنند . این رهاوردی است که فقط خود ایران و متخصصانش با تمام سختی ها به دست اورند .


ادامه دارد...
نویسنده : اقای محمد حسین جهان پناه.
منبع : مجله دانستنیها / ش 64

[M@hdi42]

البته نه اف14 دیگه اف14 سابقه ونه اف15 دیگه اف15 سابقه.الان اف14 دیگه مرده وافسانه ای شده .فکرش رو هم نکنین.البته من منظورم دربرابر جنگنده های مدرن امروزی ونه هر جنگنده ای./.

- - - به روز رسانی شده - - -

البته نه اف14 دیگه اف14 سابقه ونه اف15 دیگه اف15 سابقه.الان اف14 دیگه مرده وافسانه ای شده .فکرش رو هم نکنین.البته من منظورم دربرابر جنگنده های مدرن امروزی ونه هر جنگنده ای./.