ژن و عملکرد آن

[ramazan2020]

ژن چیست؟
هر سلول در بدن انسان حدود 25،000 تا 35،000 ژن در خود دارد که اطلاعات لازم برای ویژگی‌های شما را در خود دارند. ویژگی‌ها، خصوصیاتی هستند که از پدرومادرتان به ارث می‌برید. این یعنی والدینتان بعضی ویژگی‌های خود را ازطریق ژن به شما منتقل می‌کنند. مثلاً، اگر هر دو والدینتان چشم‌هایی سبز داشته باشند، ممکن است چشم سبز را از آنها ارث ببرید. یا مثلاً اگر مادرتان کک ‌و‌ مک داشته باشد، ممکن است صورت شما هم کک‌ و مکی شود. و ژن فقط مخصوص انسان‌ها نیست. حیوان‌ها و گیاهان هم مثل ما ژن دارند.
ژن‌ها روی چیزهای رشته مانندی به اسم کروموزوم قرار می‌گیرند. کروموزوم‌ها به ‌صورت جفتی وجود دارند و صدها و گاهی هزاران ژن در یک کروموزوم قرار دارد. کروموزوم‌ها و ژن‌ها از dna ساخته می‌شوند که مخفف دی‌ اکسی ‌ریبونوکلئیک اسید است.
کروموزوم‌ها درون سلول‌ها که کوچکترین جزء تشکیل‌دهنده موجودات زنده است قرار دارند. سلول آنقدر کوچک است که فقط با لنز یک میکروسکوپ قوی می‌توان آن را دید و میلیاردها سلول در بدن ما وجود دارد. اکثر سلول‌ها هسته دارند. هسته که تخم‌ مرغ شکل است مثل مغز سلول می‌ماند و به بقیه قسمت‌های سلول می‌گوید که چه کاری باید انجام دهند. هسته سلول اینهمه چیز را از کجا می‌داند؟ هسته سلول حاوی کروموزوم‌ها و ژن‌های ما است. یک هسته سلول با آن کوچکی حتی بیشتر از بزرگترین لغت‌نامه ‌ای که تابحال دیده‌اید در خود اطلاعات دارد.
در انسان‌ها هسته سلول 46 کروموزوم یا 23 جفت کروموزوم در خود دارد (یادتان هست که گفتیم کروموزوم‌ها به صورت جفتی هستند؟ 46=2×23). نیمی از این کروموزوم‌ها را از مادرتان و نصف دیگر آن را از پدرتان می‌گیرید. اما همه موجودات زنده 46 کرومزووم ندارند. مثلاً یک سلول میوه فقط چهار کروموزوم در خود دارد.

ژن‌ها چطور عمل می‌کنند؟

هر ژن یک کار مخصوص خود را داشته و دستورالعمل ساختن پروتئین در سلول را در خود جای می دهد. پروتئین‌ها عنصر سازنده هر چیز در بدن شما هستند. استخوان‌ها و دندان ها، مو و ...، عضلات و خون، همه از پروتئین ساخته شده‌اند. این پروتئین‌ها به بدن کمک می‌کنند رشد کند، درست عمل کند و سالم بماند. امروزه دانشمندان تصور می‌کنند که هر ژن در بدن می‌تواند 10 نوع مختلف پروتئین بسازد. این می‌شود بیشتر از 300،000 نوع پروتئین!
ژن‌ها هم مثل کروموزوم‌ها بصورت جفتی وجود دارند. هرکدام از والدینتان دو کپی از هر ژن خود دارند هر کدام از آنها فقط یک کپی از ژن‌هایش را به شما می‌دهد تا ژن‌هایتان کامل شوند. ژن‌هایی که به از پدرومادرتان به شما می‌رسد، خیلی از ویژگی‌های شما مثل رنگ مو و پوستتان را تعیین می‌کنند.
شاید مادر مریم یک ژن مو طلایی و یک ژن مو قهوه‌ای داشته و فقط ژن مو قهوه‌ای را به مریم منتقل کرده است. پدر مریم هم دو ژن مو قهوه‌ای داشته که یکی را به مریم منتقل کرده و در آخر موهای مریم قهوه‌ای شده است.
اگر به سگ‌ها دقت کنید می‌فهمید که ژن‌ها چطور عمل می‌کنند. همه سگ‌ها ژنی دارند که باعث می‌شود سگ باشند نه گربه یا ماهی یا آدم. اما همان ژن‌ها ویژگی‌های ظاهری سگ‌ها را هم تعیین می‌کنند. این باعث می‌شود بعضی سگ‌ها بزرگتر و بعضی دیگر کوچکتر باشند. بعضی پر مو و بعضی کم مو باشند.