«بی‌خوابی» ، علل شایع و درمان آن

[poune]

«بی‌خوابی» یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب است که در سلامتی و زندگی روزانه فرد تاثیرمی‌گذارد.

«بی‌خوابی» حالات غیرعادی و کیفیت نامطلوب خوابیدن است که فرد در هنگام خواب به مدت طولانی قادر به خوابیدن نیست.
بی‌خوابی گاهی در ابتدایخواب، گاه نیمه شب و در مواردی صبح هنگام رخ می‌دهد.

در بی خوابی فردهمراه با آن دارای افکار آزار دهنده نخوابیدن، خواب ماندن صبح، نرسیدن بهکارها واضطراب بوده و بدون وجود عامل بیرونی دارای دلواپسی است .

بیش از 31 درصد افرادجمعیت عمومی به بی‌خوابی مبتلا هستند و بسیاری از افراد که بی خواب هستندنیز به پزشک مراجعه نمی کنند، زیرا به بی خوابی گذرا و ساده مبتلا هستندکه بعد از مدتی برطرف می شود.

بی خوابی گاه اولینعلامت یک بیماری جسمی یا یک اختلال روانپزشکی است، پس شناخت دقیق علت بیخوابی به درمان و رفع اختصاصی آن کمک زیادی می‌کند.

عواملی که باعث افزایش شیوع اختلالات خواب می شوند عبارتند از :

1- جنس مؤنث، وجود بیماری‌ها و اختلالات طبی و روانی، سوء مصرف مواد و سن بالا.

2- گاهی اوقات بی خوابیعارضه ای از یک تجربه اضطراب برانگیز و یا انتظار چنین تجربه ای می باشد. مثلاً کسی که فردا امتحان دارد یا می خواهد در یک مصاحبه شغلی و تحصیلیشرکت کند .

3- واکنش سوگ و فقدانعزیزان فرد و یا سایر استرس های زندگی می تواند باعث اضطراب و بی خوابیشود. این نوع بی خوابی ها که واکنشی است اغلب ادامه نمی یابد و به درمانِدارویی و برنامه ریزی شده دیگر نیاز ندارد.

توصیه می شود اگر رعایتتوصیه های بهداشت خواب اثر نکرد، گاهی تجویز یک داروی آرامبخش و خواب آوربه طور کوتاه مدت لازم می شود. بی خوابی مداوم معمولاً فرد را مجبور بهمراجعه به پزشک می کند.

انواع بی خوابی بر اساس مدت زمان آن

1- بی‌خوابی گذرا: تنها به مدت چند روز تا یک ماه طول می‌کشد و اغلب در اثر استرس شدید، یک بیماری حاد یا خود درمانی ایجاد می‌شود.

بی‌خوابی گذرا بیشتر درسالمندان رواج دارد، ولی این بدان معنا نیست که تنها سالمندان به اینعارضه مبتلا می‌شوند، بلکه ممکن است در هر سنی به سراغ افراد بیاید.

2- بی‌خوابی‌های کوتاه‌مدت: از یک تا شش ماه طول می‌کشد.

3- بی خوابی مزمن: اگربی‌خوابی بیشتر از شش ماه به طول انجامد، مزمن تلقی شده و معمولا دلایلمختلفی هم دارد. از عوامل این نوع بی‌خوابی می‌توان به مصرف بیش از حدالکل و داروها و نگرانی وسواسی درباره ی بی‌خوابی اشاره کرد.

بی خوابی در کودکان

یکی از علل شایع بی خوابی در شیرخواران و کودکان، تغذیه نامناسب و گرسنگی است. همچنین اجابت مزاج و سوختگی ادرار، گرما و سرمای زیاد محل خواب، نور و سر و صدای زیاد، باعث اشکال در شروع بی خوابی می شود.

از علل مهم دیگر بیخوابی کودکان آپنه خواب است که بیشتر در نوزادان و شیرخواران دیده می شودکه در طی خواب مکررا تنفس قطع شده و به طور واکنشی باعث بیداری کودک میشود و متاسفانه عامل مرگ در گهواره نوزاد یا شیرخوار می شود و به مراقبتبیشتری نیاز است.

تاثیر استفاده از اینترنت و تماشای تلویزیون بر خواب

بررسی ها نشان می دهدافرادی که قبل از خواب ساعاتی را صرف تماشای تلویزیون یا کار با اینترنتمی کنند احساس کم خوابی خواهد داشت که این موضوع در استفاده کنندگان ازاینترنت بیشتر است .

براساس گزارش دفتر آموزشو ارتقای سلامت وزارت بهداشت، امواج صادر شده از صفحه تلویزیون یاکامپیوتر باعث بروز احساسی مانند روز بودن در چشم ها شده و مانع به خوابرفتن می شود بنابراین لازم است حداقل یک ساعت قبل از خواب از تماشایتلویزیون یا کار با کامپیوتر اجتناب کرد.

اختلالات جسمی - روانی و بی خوابی

اضطراب به دو صورت سادهو مزمن باعث بی خوابی می شود. اضطراب های ساده بیشتر در سنین کودکی ونوجوانی منجر به بی خوابی می شود، مثل اضطراب قبل از امتحان یا موقعیتخاص، تغییر محل خواب، مسافرت و ... در این موارد اغلب مشکل در آغاز خواباست.

به ندرت این حالت به صورت مزمن و طولانی در می آید که مداخله داروییالزامی می شود. در جریان اضطراب های مزمن مثل اضطراب جدایی ، ترس از خوابدیدن و کابوس، ترس از مردن و اتفاق ناگوار، افکار مزاحم وسواسی، شبادراری، تنش‌های عضلانی مزمن نیز افراد دچار بی‌خوابی می شوند به طوری کههم در شروع خواب و هم در ادامه خواب دچار مشکل می شوند و بیدار شدن‌هایمکرر باعث خستگی مفرط و خواب آلودگی در طول روز می شود.

ـ افسردگی: یکی از معیارهای تشخیص افسردگی، بی خوابی است. در جریان افسردگی، شروع و ادامه خواب مشکل است

ـ پرکاری تیروئید ممکن است منجر به بی خوابی و کاهش خواب شود؛ معمولاً خواب کوتاه و منقطع می شود

درمان بی خوابی

اولین اقدام برای درمانبی خوابی ، ارزیابی دقیق مشکل بی‌خوابی است. گاهی افراد از بی‌خوابی شکایتمی کنند اما پس از بررسی مشخص می شود که فرد با مشکل بی خوابی مواجه نیست،این حالت بیشتر در سنین بالا و در سالخوردگی دیده می شود که بیشترناخودآگاه از بی‌خوابی گله مند هستند اما با واقعیت منطبق نیست و شرح حالدقیق می‌تواند در علت‌یابی بی‌خوابی کمک کند.

به عنوان مثال در جریانافسردگی، الگوی کلی خواب به هم می‌ریزد و بی‌خوابی اتفاق می افتد. طبعا درچنین حالتی توجه بیشتر به درمان علت بی خوابی یعنی افسردگی معطوف می شود وپس از مدتی بی خوابی نیز مرتفع می گردد. بنابراین مطابق با علت بی خوابی وتشخیصی که مطرح می شود، طرح درمانی تنظیم می شود.

برای رفع و درمان بی خوابی به چند نکته باید توجه نمود:

ـ برنامه خواب و بیداری خانواده باید از نظم و هماهنگی برخوردار باشد.
ـ فقط در صورت خواب رفتن در رختخواب دراز کشیده ولی از رختخواب برای مطالعه و یا فکر کردن استفاده نشود.
ـ در صورت بروز بی خوابی، دوش آب گرم مفید است.
ـ از خوردن غذای سنگین و پرچرب در شب خودداری شود.
ـ اگر بی خوابی طولانی بشود بایستی به پزشک مراجعه شود و بر اساس تشخیص پزشک، داروی تجویزشده مصرف شود.
ـ از خود درمانی بخصوص استفاده خودسرانه از داروهای خواب آور اجتناب به عمل آید.
ـ در موارد محدودی مثلآپنه خواب و چاقی مفرط که منجر به بی خوابی می شود، بر اساس تشخیص پزشکلازم است از روش های جراحی و غیر دارویی استفاده شود.

توصیه هایی برای مقابله با اختلال خواب در سالمندان

- انجام ورزش روزانه و مفید مخصوصا پیاده روی
- کم کردن چرت زدن های روزانه
- خوابیدن سر ساعت معینی و بیدار شدن سر یک ساعت معین در صبح
- هنگامی به بستر بروید که واقعا احساس خواب می کنید.
- اگر زمانی که به بستررفتید، خوابتان نمی برد، از بستر خارج شده و خود را با کاری سرگرم کنید تازمانی که احساس کنید خوابتان گرفته است.
- از تماشای تلویزیون یا مطالعه در بستر پرهیز کنید.
- برای شب غذای سبک میل کنید.
- بعد از ساعت 6 بعد از ظهر مایعاتی مانند چای و نوشابه گاز دار کمتر مصرف کنید.
- از مصرف چای و قهوه پس از شام خودداری کنید.
- از خوابیدن در محیط های پر سر و صدا و در نور زیاد خودداری کنید.

عواقب بی خوابی

مبتلایان به بی خوابینوعا با خواب‌های شبانه کوتاهی روبرو هستند. این افراد معمولا در طول روزبا خواب آلودگی و عدم تمرکز ذهنی و بعضا تند خویی و عصبانیت مواجه میشوند. نداشتن خواب کافی به زندگی شبانه روزی این قبیل افراد صدمه می زند.

منبع: سایت کنجکاو