ماده آلی خاک

[nafise sadeghi]

مواد آلي در افزايش سطح حاصل خيزي خاك‌ها:

حاصلخیزی خاك توصيف كننده توانایی و قابلیت خاك برای تامین شرایط رشد پایا، بهینه و مطلوب گیاه است. در گذشته حاصلخیزی خاك، صرفاً تامین نیاز عنصری NPK بوده است. پس از آن اهمیت ماده آلی مورد توجه قرار گرفت و سرانجام بحث ریزمغذیها مطرح شد. سپس سیستم دینامیكی زیستی (Biodynamic System) مورد بررسی قرار گرفت كه توسط دانشمندی آلمانی به نام Roudolph Steuner ارائه شد و كشاورزی به عنوان یك سیستم پایدار درون اكوسیستم معرفی گردید و نام آن از واژه یونانی «بیو» كه به معنی «انرژیزیستی» است، گرفته شده است. در این سیستم جانوران به عنوان یك قسمت از اكوسیستم كشاورزی در نظر گرفته شده اند. استانداردهای بیودینامیك محدودتر از كشاورزی آلی بود و در كشاورزی بیودینامیك متدهایی شبیه به هومیوپاتی كنونی رایج بوده است و سرانجام بحث كشاورزی آلی مطرح شد (Smith ، 2002).
هر چند استفاده از كودهای معدنی ظاهراً سریع ترین و مطمئنترین راه برای تامین حاصلخیزی خاك به شمار میرود، لیكن هزینه های زیاد مصرف كود، آلودگی و تخریب محیط زیست و خاك، نگران كننده است. بنابراین، استفاده كامل از منابع گیاهی غذایی قابل تجدید موجود (آلی و بیولوژیكی) به همراه كاربرد بهینه ای از مواد معدنی، نقش مهمی در جهت حفظ باروری، ساختمان و فعالیت حیاتی خاك ایفا میكند. در ایران با اقلیم غالب خشك و نیمه خشك نه تنها خاكها عموماً از نظر مواد آلی فقیر بوده (كمتر از یك درصد) بلكه به جهت بالا بودن دما، ثابت نگهداشتن و حفظ مقدار ماده آلی خاك بسیار دشوار میباشد.
1- دشواری حفظ مواد آلی در خاكهای زراعی مناطق خشك و نیمه خشك (Laegried و همكاران، 1999).
علاوه بر آن با توجه مشكل یارانه ای كودهای شیمیایی، هدف دستیابی به افزایش عملكرد هكتاری، علاوه بر ترمیم مواد آلی خاكها میباشد كه مستلزم حمایتهای عملی دولت و نیازمند عزم ملی میباشد چرا كه علاوه بر ترویج فرهنگ مصرف كودهای آلی در كشاورزی، نیاز به تولید انبوه این كودها میباشد.
l سلامت و كیفیت خاك: مواد آلی به علت اثرات سازنده ای كه بر خصوصیات فیزیكی (پایداری خاكدانه ها)، شیمیایی (افزایش ظرفیت نگهداری عنصری) و بیولوژیكی (اكتیویته بیوماس میكروبی) دارد، به عنوان ركن باروری خاك شناخته شده است. به طور خلاصه نقش ماده آلی در تامین سلامت و كیفیت خاك را میتوان به شرح زیر بیان داشت:
1ـ منبع كربن و انرژی برای میكروارگانیسمهای خاك، 2ـ منبع عناصر غذایی نظیر نیتروژن، گوگرد، فسفر و … ، 3ـ پایداری و نگهداری ذرات خاك به عنوان خاكدانه یا خاك واحد و كاهش خطر فرسایش خاك، 4ـ توسعه تخلخل خاك و افزایش ظرفیت نگهداری هوا و آب و تسهیل توسعه و رشد ریشهای، 5ـ حفظ و ابقای عناصر غذایی و جلوگیری از هدررفت آنها با افزایش ظرفیت تبادل كاتیونی (CEC) و ظرفیت تبادل آنیونی (AEC)، 6ـ جلوگیری از فشردگی و تراكم خاك با پائین نگهداشتن وزن مخصوص ظاهری و ممانعت از ایجاد قشرها و پوستههای سخت، ترك و گسل، 7ـ افزایش قابلیت خاكورزی و تغییر در خصوصیات خاك مثل كاهش چسبندگی، افزایش نفوذپذیری و نرمی خاك، 8ـ ابقای كربن از اتمسفر و دیگر منابع، 9ـ كاهش اثرات محیطی منفی مثل اثر حشرهكشها، فلزات سنگین و بسیاری از آلایندههای دیگر، 10- افزایش قدرت بافری خاك و مقابله با تغییرات سریع اسیدیته خاك و 11- افزایش سرعت نفوذ آب در خاك و كاهش تولید رواناب.

ادامه دارد...
l اثر مواد آلی بر حاصلخیزی و باروری خاك: همانگونه كه ذكر شد توان باروری خاك حاصل اثرات سازنده فرایندهای فیزیكی، شیمیایی و بیولوژیكی خاك است. لذا مناسب خواهد بود تا به طور اختصار اثرات مواد آلی بر این ویژگیها مورد بررسی قرار گیرد.
l ویژگیهای فیزیكی خاك: ویژگیهای فیزیكی خاك كه از عوامل مهم و مشخصكننده رشد گیاهان میباشند، خود تابع عوامل مختلف است. در این بحث اثر متقابل مهمترین خواص فیزیكی خاك و ماده آلی مورد بررسی قرار میگیرد.
1ـ رنگ خاك: رنگ خاك شاخص دقیقی برای تعیین حاصلخیزی نیست زیرا شاخصی كیفی به شمار میرود. در برخی موارد رنگ تیرة خاك میتواند نشاندهندة میزان مادة آلی مناسب و كافی باشد. هر چه رنگ خاك زراعی تیرهتر باشد به دلیل گرمتر شدن زودتر سطح خاك، در بهار زمان كشت تسریع میشود.
2ـ ساختار خاك: آرایش ذرات خاك در تشكیل خاكدانهها، اندازه و پایداری خاكدانهها، بر روی تخلخل، نفوذپذیری و مقاومت آنها بسیار مؤثر است و ماده آلی به دلیل ایجاد هسته مركزی در تشكیل خاكدانهها در پایداری و قوام آنها بسیار موثر است (رجوع به نشریه فنی شماره 297).
3ـ تخلخل خاك و نفوذپذیری آن:تخلخل خاك مبین حجم منافذ و روزنههای خاكی است و معبری برای جریان آب و هوا محسوب میشود. میزان تخلخل خاك (60-30 درصد)، تابعی از ساختمان، بافت و محتوای ماده آلی خاك میباشد. مادة آلی با بهبود شرایط خاكدانهسازی، وضعیت تخلخل خاك و نفوذپذیری آن را بهبود میبخشد.
4ـ بافت خاك: بسیاری از خواص خاك مثل تخلخل، نفوذپذیری، قابلیت فراهمی و ابقای عناصر غذایی تابعی از بافت خاك میباشند. ذرات شنی با اندازه mm2-05/0 بر توزیع هوادهی و زهكشی خاك بسیار مؤثرند اما در حاصلخیزی خاك نقش كمتری دارند. رس كه اندازه ذرات آن كوچكتر از mm002/0 است واجد بار منفی، سطح ویژة وسیع و خاصیت ابقای عناصر غذایی میباشد اما در كلاسهبندی بافت خاك خواص فیزیكی كمرنگتری در نفوذپذیری و زهكشی دارد. مادة آلی دارای خاصیت اصلاحكننده بافت در خاكهای سبك و سنگین است.
5ـ ظرفیت نگهداری آب خاك: میزان ظرفیت نگهداری آب خاك متأثر از نوع بافت و میزان مادة آلی میباشد. در حالتهای مختلف میزان آب خاك متفاوت است.
6ـ عمق خاك: عمق ریشه ها بر مقدار خاك در دسترس ریشه ها كه آب و مواد غذایی را برای گیاه تأمین میكند، موثر است و بوسیله سطح ایستابی، سنگ بستر، كفه ها و سخت لایه ها و pH پائین محدود میشود.
7ـ شیب خاك: میزان رواناب تابعی از شیب خاك است، زیرا میزان فرسایش در آن بالاتر است و برای كاهش فرسایش خاك، عملیات مدیریتی خاصی را طلب میكند. ماده آلی با افزایش نفوذپذیری خاك باعث كاهش رواناب ایجاد شده و كاهش فرسایش میشود.
l خواص شیمیایی خاك:
1ـ كلوئیدهای خاك: كلوئیدهای خاك از بخشهای فعال شیمیایی خاك میباشد كه شامل رس، هوموس و اكسیدهای آهن و آلومینیوم میباشند. كلوئیدها دارای بار منفی هستند و مجموع این بارهای منفی ظرفیت تبادل كاتیونی نامیده میشود. CEC مبین مقدار كاتیون ابقا شده در 100 گرم خاك (آون خشك) میباشد كه بر حسب سانتیمول در كیلوگرم (Cmol/kg) بیان میشود. جدول یك میزان CEC كلوئیدهای خاكی آلی و برخی رسهای لایهای نشان داده شده است.
- مقادیر CEC چند كلوئید خاكی در مقایسه با ماده آلی هوموس (Brady، 1990):
كلوئید خاكی (CEC Cmol/kg)
هوموس 300
ورمیكولیت 120
اسمكتایت 90
میكای ریزدانه 25
كائولینیت 5
اكسیدهای آبدار 3
میزان جذب كاتیونی تابعی از بار، اندازه و غلظت كاتیون است. اگر دو كاتیون همبار باشند، كاتیون واجد شعاع بزرگتر، قویتر جذب میشود زیرا كاتیونهای بزرگتر، شعاع آبگیری كوچكتری دارند. CEC در تمام خاكها تابع میزان رس، نوع رس، مادة آلی، pH و اكسیدهای آهن و آلومینیوم میباشد. علاوه بر تاثیر مواد آلی در ویژگیهای شیمیایی، از اثرات مهم این مواد تامین عناصر غذایی و برقراری توازن تغذیه ای میباشد. عدم مصرف مواد آلی در اراضی زراعی باعث لطمات غیر قابل جبرانی در حاصلخیزی خاكها میشود. متاسفانه مصرف كودهای آلی در جامعه كشاورزی ما، تقريبابه بوته فراموشی سپرده شده است. علیرغم دشواریهای اجرایی، وزارت جهاد كشاورزی برای نیل به كشاورزی پایدار، در نظر دارد تهیه مواد آلی را مورد توجه و حمایت قرار دهد. خوشبختانه منابع تامین كودهای آلی در ایران دارای تنوع زیادی است و شامل كودهای حیوانی، كمپوست حاصل از بقایای شاخه و برگ گیاهان، كمپوست حاصل از تخمیر سبوس برنج و كلش گندم، كمپوست حاصل از ضایعات كشت و صنعتهای تولید قارچ خوراكی، از تخمیر سبوس برنج و كلش گندم، كمپوست حال از ضایعات كشت و صنعتهای تولید قارچ خوراكی، كمپوست حاصل از ضایعات كارخانجات دخانیات و چای خشك كنی، كمپوست حاصل از ضایعات كارخانجات قند، كمپوست حاصل از تخمیر زباله های شهری، شاخه های هرس شده چای، خرما، كمپوست حال از تخمیر فاضلاب شهری، كمپوست حال از ضایعات حاصل از ضایعات نیشكر، كودهای آلی حاصل از ضایعات بسته و پودر استخوان و سایر مواد مشابه كه علاوه بر اصلاح نسبت كربن به ازت، غلظت عناصر غذایی مورد استفاده گیاهان زراعی را افزایش میدهد. در

درصد عناصر غذایی موجود در شماری از مواد و كودهای آلی (بایبوردی و همكاران، 1379

منبع كود آلی ازت فسفر پتاسیم كلسیم منیزیم گوگرد كلر
لجن فاضلاب فعال شده 0/6 2/2 ـــ 5/2 5/1 4/0 5/0
خون خشك شده 0/13 ـــ ـــ 5/0 ــ ـــ 6/0
آرد استخوان (خام) 5/3 0/22 ــ 5/31 0/1 2/0 2/0
آرد پوسته كاكائو 5/2 0/1 0/3 5/1 5/0 ـــ ـــ
آرد پنبه دانه 6/6 5/2 5/1 5/0 5/1 2/0 ـــ
پسمانده ماهی (اسیدی شده) 7/5 0/3 ـــ 5/8 5/0 8/1 5/0
پسمانده ماهی (خشك شده) 5/9 0/6 ـــ 5/8 5/0 2/0 5/1
كود زباله خانگی 5/2 5/1 0/1 5/4 5/0 4/0 3/1
آرد پوست بادام 2/7 5/1 2/1 5/0 5/0 6/0 1/0
آرد پوست بادامزمینی 2/1 5/0 8/0 ـــ ـــ ـــ ـــ
پیت 7/2 ـــ ـــ 0/1 5/0 0/1 1/0
آرد سویا 0/7 2/1 5/1 5/0 5/0 2/0 ـــ
كود مایع، حیوانی 0/7 0/10 ـــ 5/15 5/0 4/0 7/0
ساقه توتون 5/1 5/0 0/5 0/5 5/0 4/0 2/1
n برقراری توازن تغذیهای: باروری و حاصلخیزی یك خاك علاوه بر وابسته بودن به مقدار عناصر غذایی به توازن و تعادل آنها نیز شدیداً وابسته است. به طوری كه در حالت عدم توازن و تعادل تغذیهای، مصرف كودها نه تنها موثر واقع نمیشود، حتی در بعضی مواقع در جهت عكس عمل كرده و كشاورزان را متحمل ضررهای اقتصادی فراوانی میكنند. مثلاً در سطح ثابت K،افزایش كود ازتی نه تنها افزایش عملكردی را به دنبال نداشته بلكه در بعضی مواقع منجر به كاهش آن نیز شده است، لذا اهمیت توازن تغذیهای در بعضی موارد و در مورد بعضی عناصر بیش از خود آنهاست بطوریكه متخصصین تغذیه اغلب برای آگاهی از وضعیت تغذیهای گیاهان نسبتهای بین عناصر را به غلظت واحد آنها ترجیح میدهند، اما از طرفی هم ایجاد توازن تغذیهای و مصرف متعادل كودهای شیمیایی كاری بسیار دشوار و وقتگیر است و نیازمند صدها آزمایش كودی در مناطق مختلف میباشد كه غالباً هم به خاطر شرایط پیچیده خاك، نیاز و قدرت متفاوت گیاهان، رفتارهای متفاوت عناصر در خاك، عوامل متغیر محیطی و شرایط مدیریتی مزرعه نتایج مطلوبی نمیدهند. بنابراین استفاده از كودهای دامی كه اكثریت عناصر مورد نیاز گیاهان را تقریباً به نسبتی كه آنها جذب میكنند دارا هستند دامنه موفقیت را افزایش میدهند. چرا كه در یك تن كود دامی خوب 4 كیلوگرم N- 3 كیلوگرم P2O5- 3/5 كیلوگرم K2O- 4 كیلوگرم Cao- 2 كیلوگرم MgO – 5/0 كیلوگرم گوگرد و به مقداری كمتر ریزمغذیها وجوددارد و خاك را در درازمدت در جهت تعادل پیش خواهد برد. بنابراین با افزودن 30 تن كود دامی مرغوب به یك هكتار خاك زراعی حدود 120 كیلوگرم ازت، 90 كیلوگرم فسفر، 160 كیلوگرم پتاسیم و … به خاك افزوده میشود كه تقریباً با نیاز گیاهان مطابقت دارند و البته بسته به نوع خاك و گیاه بایستی كاستیها را توسط كودهای شیمیایی جبران نمود.

منبع http://alonefarmer.blogfa.com/post-2734.aspx

[شیرین مرادی]

اندازه گیری ماده آلی خاک
« مقدمه »

کربن توده زنده میکربی در خاک‎ ها یکی از منابع قابل دسترس برای عناصر‎غذایی گیاهان و عاملی برای انتقال و چرخه ماده آلی و عناصر غذایی می باشد. علاوه بر این کربن توده ‎زنده ‎میکربی به علت پاسخ دادن به مدیریت های مختلف اراضی می تواند شاخص حساسی نسبت به سطوح مختلف ماده‎آلی باشد(گرکوریج و همکاران،1994). ماده آلی خاک نیز با اصلاح پایداری خاکدانه ها و کاهش فرسایش پذیری خاک در افزایش کیفیت و تکامل خاک نقش دارد و با تغییرکاربری و مدیریت اراضی از جنگل به کشاورزی و با افزایش شخم و آماده کردن زمین کاهش می یابد. بنابراین اندازه‎گیری کربن توده ‎زنده ‎میکربی شاخص دینامیکی از کیفیت خاک می باشد که بوسیله استانداردسازی دقیق می تواند به‎عنوان وسیله‎ای برای اندازه‎گیری میزان تخریب خاک ‎ها مورد استفاده قرار گیرد. لذا با اندازه گیری کربن توده ‎زنده ‎میکربی خاک می توان به کیفیت و سلامت خاک در رویشگاه پی برد (پاتاک و همکاران،2002).
دلال و همکاران (1998) طی بررسی‌هایی بیان کردند کربن توده ‎زنده‎ میکربی در هنگام شخم و آماده کردن خاک کاهش می‌یابد. آن‎ها همچنین بیان کردند که کربن ‎توده ‎زنده میکربی به‎طور قوی تحت تاثیر عوامل مدیریتی و اختلال در سیستم‎ها قرار دارد.
شارما و همکاران(2003) طی تحقیقاتی ضریب همبستگی بسیار بالایی را بین ماده آلی و کربن توده زنده میکربی خاک بدست آوردند. جیا و همکاران(2005) در اندازه‎گیری‎ های مختلف در طی زمان به همبستگی مثبت معناداری میان تنفس میکربی خاک و کربن زی توده میکربی اشاره کردند و نشان دادند با افزایش میزان کربن توده زنده میکربی خاک میزان تنفس خاک و به تبع آن تجزیه مواد آلی خاک افزایش می یابد. شالیکار(1386) با مطالعه ای بر تغییر‎پذیری مکانی برخی از شاخص های کیفیت خاک در تناوب های مختلف کشت برنج بیان کرد که بین کربن زی توده میکربی خاک و ماده آلی همبستگی مثبت بالایی وجود دارد. عجمی و همکاران(2006) طی مطالعاتی بیان داشتند رابطه خطی مثبتی میان تنفس میکربی خاک و کربن زی توده میکربی و ماده آلی خاک وجود دارد.
سرچشمه مواد آلي خاك، بقاياي حيواني وبازمانده هاي گياهي است. اين مواد از ابتداي ورود به خاك تحت تاثير مستقيم موجوداتزنده و گروههاي ميكروبي آن قرار مي گيرند و تغييرات زيادي مي يابند. دو پديده عمدهدر اين تغيير ماهيت مواد شناخته شده اند. پديده اول معدني شدن(Mineralization) وپديده دوم هوموسي شدن(Humiification) است. با توجه به اينكه خاكهاي ايران از نظرمواد آلي فقير مي باشند افزايش ماده آلي خاكها براي حفظ حاصلخيزي و تداوم فعاليتموجودات زنده خاكزي امري ضروري است. در اهميت ماده آلي همين بس كه آن را به عنوانقلب كشاورزي پايدار نام نهاده اند و همچنين نقش آن را در خاك همانند نقش خون دربدن دانسته اند.
فوايد مواد آلي در خاك به اندازه اي متنوع و زياد است كه انسان رابه ياد فوايد نوشته شده بر روي برچسب داروهاي قديمي مي اندازد ولي خوشبختانه اينفوايد در مورد مواد آلي كاملا واقعيت دارد .




« اهمیت حاصلخیزی خاک »
حاصلخیزی خاک توصیف کننده توانایی و قابلیت خاک برای تامین شرایط رشد پایا، بهینه و مطلوب گیاه است. در گذشته حاصلخیزی خاک، صرفاً تامین نیاز عنصری NPK بوده است. پس از آن اهمیت ماده آلی مورد توجه قرار گرفت و سرانجام بحث ریزمغذیها مطرح شد. سپس سیستم دینامیکی زیستی (Biodynamic System) مورد بررسی قرار گرفت که توسط دانشمندی آلمانی به نام RoudolphSteuner ارائه شد و کشاورزی به عنوان یک سیستم پایدار درون اکوسیستم معرفی گردید و نام آن از واژه یونانی «بیو» که به معنی «انرژیزیستی» است، گرفته شده است. در این سیستم جانوران به عنوان یک قسمت از اکوسیستم کشاورزی در نظر گرفته شده اند. استانداردهای بیودینامیک محدودتر از کشاورزی آلی بود و در کشاورزی بیودینامیک متدهایی شبیه به هومیوپاتی کنونی رایج بوده است و سرانجام بحث کشاورزی آلی مطرح شد (Smith ، 2002).
هرچند استفاده از کودهای معدنی ظاهراً سریعترین و مطمئنترین راه برای تامین حاصلخیزی خاک به شمار میرود، لیکن هزینه های زیاد مصرف کود، آلودگی و تخریب محیط زیست و خاک، نگران کننده است. بنابراین، استفاده کامل از منابع گیاهی غذایی قابل تجدید موجود (آلی و بیولوژیکی) به همراه کاربرد بهینه ای از مواد معدنی،
نقش مهمی در جهت حفظ باروری، ساختمان و فعالیت حیاتی خاک ایفا میکند. در ایران با اقلیم غالب خشک و نیمه خشک نه تنها خاکها عموماً از نظر مواد آلی فقیر بوده (کمتر از یک درصد) بلکه به جهت بالا بودن دما، ثابت نگهداشتن و حفظ مقدار ماده آلی خاک بسیار دشوار میباشد.
« ده فا ئده از مواد آلی »

1-مواد آلي منبع تامين 95-90 درصدازت مورد نياز گياه در خاكهاي كود نخورده است.
2- مواد آلي مي تواند منبع مهمتامين فسفر و گوگرد قابل استفاده گياه باشد مشروط به اينكه مقدار هوموس خاك به دودرصد يا بيشتر برسد.
3- مواد آلي بطو مستقيم يا غير مستقيم با افزايش فعاليتميكروبي باعث توليد مقدار زيادي مواد تشكيل دهنده خاكدانه ها از جمله پلي ساكاريدهامي شود.
4- مواد آلي غالبا 70-30 درصد از كل ظرفيت تبادل كاتيوني(CEC) خاك راتشكيل مي دهند. سطوح زياد قابل دسترس در هوموس، محل هاي تبادل كاتيوني زيادي داردكه عناصر غذايي را براي استفاده بعدي گياه نگه مي دارد. علاوه براين، فلزات سنگينآلوده كننده مانند سرب، كادميم و فلزات مشابه كه معمولا به علت استفاده از فاضلابهاوارد خاك مي شوند را جذب سطحي مي كند و از اين طريق به پاكسازي محيط كمك ميكند.


-5مواد آلي عموما مقدار آب موجود در خاك در حالت ظرفيت مزرعه و همچنينمقدار آب قابل استفاده در خاكهاي شني را افزايش داده و تهويه خاكهاي رسي را باافزايش خاكدانه سازي و در نتيجه ايجاد خلل و فرج بزرگتر، زيادتر مي كند.
6- موادآلي به عنوان يك كلات عمل مي كند و در نتيجه قابليت استفاده و تحرك عناصر كم مصرفرا افزايش مي دهد.
7- مواد آلي كربن مورد نياز بسياري از ميكروارگانيسم هاي مفيدخاك از جمله بعضي از باكتريهاي تثبيت كننده ازت (مانند ازتوباكترها) را فراهم ميكند.
8- وقتي كه ماده آلي به عنوان پوشش دهنده ( مالچ) به سطح خاك اضافه مي شود،فرسايش خاك را كاهش مي دهد.
9- مواد آلي با جلوگيري از تابش مستقيم آفتاب مانعاز دست رفتن رطوبت خاك مي شود و در زمستان و تابستان دماي خاك را متعادل نگه ميدارد.
10- هوموس ناشي از ماده آلي، مقاومت خاك را در برابر تغييرات سريعاسيديته، قلياييت و شوري و همچنين صدمه آفت كشها و فلزات سمي سنگين افزايش ميدهد
















« روش کار »
توزین 1 گرم خاک و افزودن cc10 بی کرومات پتاسیم 1 نرمال و cc 20 اسید سولفوریک غلیظ به نمونه خاک .
پس از 10دقیقه استراحت به محلول تهییه کرده ، cc 150 آب مقطر می افزاییم و در آخر cc 1 معرف ردوکس به آنها می افزاییم و سپس محلول حاصل را با فرو سولفات تیتر می کنیم .
فرو سولفات مصرفی برای نمونه شاهد : cc 0.5
فروسولفات مصرفی برای نمونه مجهول : cc 0.4

% OM = [ ( 1 – ( S ÷ B ) ] × [ 1.724 ANC × 100 ) ÷ ( 0.88 × m × 1000 ) ]

= فروسولفات مصرفی برای نمونه S

= فروسولفات مصرفی برای شاهد B

= میلی لیتر بی کرومات پتاسیم A

= نرمالیته بی کرومات پتاسیم N

= وزن 1 اکی والان کربن C

%OM = [ (1 – (0.4 ÷ 0.5) ] × [ ( 1.724 × 10 ml × 1N × 3 eq × 100 ) ] ÷ ( 0.88 × 1gr × 1000 )

% OM = 1.17

« منابع »
1-صالحی، ع.، زرین کفش، م.، زاهدی، ق و مروی مهاجر، م. ر. 1384. بررسی تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در ارتباط با گرو های اکولوژیک درختی در سری نم خانه جنگل خیرودکنار، مجله منابع طبیعی ایران، 58 (3) : 578-567.
2-شالیکار، ا. 1386. بررسی تغییر‎پذیری مکانی برخی از شاخص های کیفیت خاک در تناوب های مختلف کشت برنج در منطقه سردشت امل. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 148 صفحه.
3- شتایی جویباری، ش.1382. بررسی امکان تهیه نقشه تیپ های جنگل با استفاده از داده های ماهواره ای (مطالعه موردی : جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود کنار نوشهر). رساله دکتری گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران. 155 ص.
4-کیانی، م. 1384. بررسی تغییر‎پذیری کیفیت خاک سطحی در اکوسیستم‎های انتخابی در منطقه زاگرس مرکزی، مجله. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 9 (3) : 105-119
5-مروی مهاجر، م. 1384. جنگلشناسی و پرورش جنگل، انتشارات دانشگاه تهران. شماره 2709، 387 صفحه.
6- Anderson, J. P. E., 1982. Soil respiration, In: Page, A. L. Miller, R. H. and Keeney, D. R,. (eds), Methods of Soil Analysis, Part 2, pp: 831-872.
7-Ajami, M., Khormali, F., Ayoubi, Sh., Amoozadeh Omrani, R. 2006. Changes in Soil quality attrib utes by conversion of land use on a loess hillslope in Golestan Province, Iran. Inth international soil meeting(ISM) on soil sustaining life on earth, Managing Soil and Technology, sanhur Fa, Turkey. pp: 501-504.
8-Bahramnia. H. 1995. Forestry Plan, education Forests of Gorgan University of Agricaltural Sciences and Natural Resource. 252 pp.
9-CorneLssen, J. H. C. 1996. An experimental Comparison of Leaf Decomposition Rates in a Wide Range OF Temperate Plant Species and Types, Journal of Ecology. (40): 573-582.
10-Dalal, R.C., Meyer, R.J. 1998. Long-term trends in fertility of soils under continuous cultivation and cereal cropping in Southern Queensland. VII. Dynamics of nitrogen mineralization potentials.
11- Daneshvar, A., Rahmani, R., and Habashi, H. 2007b. The heterogeneity of Structure in mixed beech Forest( Case Study: Shast Kollate Forest). J. Agric. Sci. Natur. Resour., 14(4) : 20-31 .
12- Edwards, C. A., Reichk, D. E & Crossley. 1970. The Role of Soil Invertebrates in Turnover of Organic Matter and Nutrients, Springer – Verlog. New York: 147-172.
13-Gresorich, E. G., Carter, M. R., Angers. D. A., Monreal. C. M and Ellert,B. H. 1994. Towards a minimum data set to assess soil organic matter. quality in agricultural soils Can.‎ J‎. Soil Sci. 74 : 367– 385.
14-Jia, B. R., Zhou, G. S., Wang, Y. H., Yang, W. P., Zhou, L., 2005. Partitioning root and microbial contributions to soil respiration in Leymus chinensis population. Soil Biology & Biochemistry 38:653-660.
15-Karlen, D. L., Maushback. M. J., Cline, R. G., Hariis, R. F & Schuman. G. E. 1997. Soil quality : A Concept, definition and framework for evalution, Soil Sci. Soc. 61:4-10 .
16-Nelson, D.W., Sommers, L.E. 1982. Total carbon, organic carbon and organic matter. In: Page, A. L.,Miller, R. H., Keeney, D. R. (Eds.), Methods of Soil Analysis. American Society of Agronomy, Madison, WI, USA, pp. 539-579.
17-Parkin, T. B. Doran, J. W & Franco – Vizcaino, E. 1996. ‘’Field and laboratory tests of soil respiration ‘’ , In : Doran, J. W. and Jones, A. J. (eds), Methods for Assessing soil Quality, PP : 231- 245 , Soil Sci. Soc. Am. Special publication, No, 49, Madison, Wisconsin, USA.
18-Vance, E. D., Brookes, P. C & Jenkinson, D. S. 1987. An Extraction Method For Measuring Soil Microbial Biomass C. 19(6): 703-707.