خانه هاي تو دشك

[مرشاد]

سلام
خانه ای عظیم و کهنسال در دیارمن
خانه نهنگی در هسته اولیه محله تودشکچویه شهر تودشک از توابع بخش کوهپایه شهرستان اصفهان، استان اصفهان واقع شده است. محله تودشکچویه در دشتی معتدل وخشک در 45 کیلومتری جنوب غربی شهر تاریخی نائین ودر 95 کیلومتری شرق مرکز استان در کنار را ه آسفالته اصفهان _ نائین قرار دارد موقعیت جغرافیایی این محله ،32 درجه و 44 دقیقه عرض جغرافیایی و 52 درجه و 41 دقیقه طول جغرافیایی ودر ارتفاع متوسط2080 متر بالا تر از سطح دریا قرار دارد . خانه نهنگی با مساحت 4250 متر مربع و به گفته مالکان بنا در حدود 101سال قبل یعنی حدود سالهای 1283ه.ش از خشت وگل و به سبک قاجاریه بناشده است ولی تاریخ صدور سند آن به مهر ماه 1310 ه.ش برمی گردد . متاسفانه هویت سازنده این بنا نامشخص و از آن اطلاع موثقی در اختیار نمی باشد . این خانه دارای تعدا د زیادی اتاق از قبیل (( پنج دری ،سه دری ، دو دری )) –بهار بند، برج ، هشتی ،دالان ،آب انبار ،بادگیر،حیاط،حوض و… می باشد خانه مذکور مانند اکثر خانه های سنتی ایران درون گرا و دارای حیاط مرکزی بوده که چهار طرف آنرا اتاقهای 5 دری ،سه دری و دودری تودرتو احاطه کرده است . لازم به ذکر است که دربهای اتاق های این خانه همه از چوب ساخته شده اند و در زمان ساخت خانه به وسیله چهار پایان اهلی از شهرستان نطنز آورده شده اند سقف اتاق های این خانه نیز تحت تاثیر شرایط اقلیمی یعنی کویری بودن آن با پوشش کاهگلی و سبک گنبدی ساخته شده است . که این پدیده از تابیدن یکنواخت مستقیم آفتاب جلوگیری کرده وهوا را معتدل می کند . همانگونه که ذکر شد این خانه دارای یک بهار بند می باشد که از آن به عنوان استراحتگاه چهار پایان وکارهای متفرقه استفاده می شده است . در بهار بند غیر از اتاق ها وراهروهایی که از حیاط خانه راه دارند سه اتاق ،انباری،کاهدان و محل نگهداری چهار پایان ،موجود می باشد .دو برج دیدبانی موجود در دوطرف بهار بند علاوه بر اینکه بیانگر عظمت این خانه می باشد در قدیم الایام نیز برای حفظ وحراست اموال ومقابله باسارقان از آن استفاده می شده است . کل این ساختمان ((با در نظر گرفتن بهار بند))کشیدگی شمالی ،جنوبی دارد ودر چهار طرف به گذر های عبوری محصور میشود که در ضلع جنوب وشرق درب های وروری امکان تردد ساکنین را فراهم می آورد .
درب جنوبی ،درب اصلی ودرب شرقی جهت ورود به بهار بند می باشد . دربهای ورودی مذکور دارای دو لنگه از جنس چوب می باشند که کوبه های چکشی و حلقوی برای مراجعین مرد وزن در این لنگه درب ها تعبیه شده اند . بعد از ورودی اصلی خانه فضای هشتی پیش روی شماست ((هشتی محوطه ای هشت ضلعی است که پس از درب اصلی اکثر خانه های قدیمی قرار گرفته که عموما سکوهایی برای نشستن در آن طراحی شده است ودرواقع نوعی اتاق انتظار محسوب می شود .)) بعد از فضای هشتی به واسطه یک دالان به حیاط مرکزی خانه هدایت خواهید شد. دالان نیز برای رعایت حریم خصوصی خانه بوده تا عابر نتواند سریعا فعالیت های جاری در حیاط را متوجه شود . دراین دالان راه پله پشت بام نیز قرار دارد . در جبهه غربی حیاط یک ایوان بزرگ که در آن یک پنج دری و دو سه دری مرتبط بایکدیگر وجود دارد قرارگرفته است در این ایوان طاقچه های دوره قاجاریه نیز به طور ساده آراسته شده اند .در جبهه شرقی حیاط نیز یک اتاق دو دری و دو اتاق سه دری به همراه ایوان و راهروهای ارتباطی فضای یکپارچه ای ایجاد کرده اند . دالان باریکی که دراین جبهه قراردارد درانتها به یک سرویس بهداشتی منتهی می شود . در دو گوشه جنوب غربی و شرقی فضا های بزرگی با عملکرد انبار و در گوشه شمال غربی مطبخ همراه با چند اتاق به عنوان انبارمواد غذایی که با یک درب به بهار بند نیز مرتبط بوده ،تمام نیاز فضائی ساکنین رابر آورده می کرده است این خانه دارای یک آب انبار می باشد که راه دسترسی به آن در جبهه شمالی حیاط خانه توسط 7 پله در نظر گرفته شده است مخزن این آب انبار در زیر اتاق شاه نشین درهمین جبهه می باشد . در اینجا بادگیر ، تنها نماد آفرینش مردمان کویر علاوه بر جلوه هنر معماری سنتی ،به باد خوش آمد گفته و با هدایت آن به سمت مخزن آب انبار موجب خنک شدن آب آن می گردد .
ضمنا آب این آب انبار بوسیله تانکر از چشمه های روستا های اطراف تامین می شود . نمای کلی حیاط خانه با کاهگل شمشه گیری شده وازاره های آن با آجر تزیین شده اند در وسط حیاط نیز یک باغچه بزرگ با درختان پسته و انگور فضای دلپذیری را ایجاد نموده اند اگر چه حیاط این خانه از نظر هندسی مرکز خانه نمی باشد اما از نظر زندگی و انجام فعالیت هاوایجاد ارتباط بین قسمتهای مختلف خانه و سایر مسائل مرکز خانه محسوب می شود . این خانه دارای دو حوض آب می باشدکه یکی در قسمت شمال غربی حیاط خانه ودیگری در قسمت بهار بند وجود دارد . ذکر این نکته ضرورت دارد که در حیاط سازی های قدیمی حوض وباغچه معتبر ترین عناصر حیاط سازی به شمار می رفته است.این خانه تا اواخر سال 1342ه.ش بصورت کامل مورد استفاده مالکین بوده و پس از آن با مهاجرت ساکنین دوران رکود بنا شروع شده درسالهای 1370 و 1373 ه.ش نیز قسمتهایی از این خانه توسط مالکین مرمت و نگهداری شده است .
این بنا در تاریخ 11/5/1384 به شماره 12313 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .درپایان از خانواده محترم نهنگی که بنده را در تدوین این سطور راهنمایی و یاری نمودند سپاسگزاری کرده و توفیق آنان را از درگاه حضرت احدیت مسالت می نمایم همینطور از آقای محمد جلالی که این مطلب با زحمت ایشون تهیه شده است.

* حاج محمد علی نهنگی معروف به حاج محمد علی بزرگ که در گذشته از دامداران شهیر بوده است.
امیدوارم این مطلب مورد توجه شما عزیزان قرار گرفته باشه.

نظر یادتون نره


داغ و درد تو مرا بر دل و جانست هنوز
مهر رویت به همان مهر و نشانست هنوز