وبا ، بیماری فصل تابستان

[هیوا]

وبا يكي از قديمي‌ترين و شناخته شده‌ترين بيماري‌هاي مسري در طول تاريخ به شمار مي‌رود.

...




مركز اصلي اين بيماري، دلتاي رودخانه گنگ و برهماپوترا در هند و پاكستان است كه ابتداي قرن 19در اين كشورها ملاحظه شد و سپس شرق آسيا و بعد خاورميانه و اروپا آلوده شدند.

وبا پس از همه‌گيري‌هاي زياد فصلي و يا ناگهاني در سال 1961 در اندونزي، درجنوب شرقي آسيا شعله‌ور شد و در سال 1963 به بنگلادش، در سال 1964 به هند، در سال 1965 و 1966به شوروي، عراق و ايران رسيد.

اين بيماري در سال 1970 آفريقاي غربي را - كه بيش‌از 100 سال بود وبا در آن رخ نداده بود- مورد حمله قرار داد. اين بيماري مسري به سرعت در تعدادي ازكشورهاي‌آفريقايي نيز گسترش يافت و در اغلب نقاط اين قاره‌شكل محلي «آندميك» به‌خود گرفت.

بيماري وبا در سال1991 آمريكاي جنوبي را كه بيش از يك قرن عاري از وبا بود فراگرفت، در طول يك سال به 11 كشور گسترش يافت و در نهايت تمام اين قاره را در كام خود فرو برد.
بيماري وبا كه يك عفونت حاد روده‌اي ناشي از باكتري «ويبريوكلرا» است، از40سال پيش تاكنون در ايران وجود داشته و به شكل بومي در كشور درآمده و هر سال تعدادي را مبتلا مي‌سازد.

به اعتقاد كارشناسان بهداشتي، هر گاه تعداد مبتلايان به وبا در دوره ‌متوسط 3 سال افزايش پيدا كند، اپيدمي شروع مي‌شود.

وبا (cholera) بيماري اسهالي مناطق گرمسيري (يا در فصول گرم مناطق ديگر) است كه توسط باكتري‌اي به‌نام ويبريوكلرا ايجاد مي‌شود كه منحصراً انسان را مبتلا مي‌كند. علائم آن هم ناشي از سمي است كه توسط ميكروب در روده انسان ترشح مي‌شود.

انتقال بيماري از طريق دست‌هاي آلوده، تماس با مواددفعي و استفراغ بيماران و ملافه‌ها و لوازم آلوده، همچنين آب آلوده به مدفوع، سبزي و ميوه‌هاي خام آلوده يا شسته شده با آب آلوده و يا غذاي آلوده شده توسط دست يا مگس امكان‌پذير است.

ويژگي مشخص وبا آغاز ناگهاني اسهال جهنده بدون فشار و آبكي است كه به‌دنبال آن استفراغ، كم آب شدن سريع، گرفتگي ماهيچه‌ها و كم شدن ادرار فرا مي‌رسد. ميزان كشندگي بيماري درصورت عدم‌جايگزيني سريع مايعات و الكتروليت بدن 30 الي40درصد است.

حدود 80 درصد بيماران مبتلا به وبا بدون علامت هستند و فقط20 درصد افراد مبتلا به وبا دچار اسهال حاد آبكي مي‌شوند. از اين تعداد 10 تا 20 درصد هم دچار اسهال آبكي شديد همراه با استفراغ مي‌شوند.

جلوگيري از ورود وبا به يك منطقه غيرممكن است ولي مي‌توان با انجام اقدامات مراقبتي به‌موقع از گسترش آن جلوگيري كرد. يك طرح و برنامه جامع آمادگي مقابله با طغيان وبا در كشور و در مناطقي كه در آنها وقوع فصلي بيماري انتظار مي‌رود، بهترين وسيله مقابله با طغيان است.

بهترين راه پيشگيري از وبا و ساير بيماري‌هاي اسهالي در دراز مدت هم، بهبود و تامين آب آشاميدني سالم، بهسازي محيط، سلامت غذا و آمادگي و هوشياري جامعه است.
با اين حال در مرحله حاد بيماري، تعداد ميكروب وباي موجود در هر ميلي‌ليتر مدفوع بيش از يك ميليون عدد است و هر بيمار مبتلا به وبا ممكن است طي بيماري خود يك تا 60 ليتر و به‌طور متوسط بيش از 10 تا 20 ليتر مدفوع آبكي دفع كند.

بيماران مبتلا به وباي خفيف به‌علت توانايي حركت و جا به‌جايي و نقل و مكان سهم بيشتري در انتشار عامل بيماري دارند. همين طور مبتلايان بدون علامت، خطرناكند و نقش بارزتري در انتشار عفونت دارند.

ميكروب وبا در مقابل عوامل محيطي نظير گرما و خشكي مقاومت ندارد و در عرض چند ساعت حيات خود را از دست مي‌دهد. مثلا در دماي 55 درجه سانتي‌گراد در عرض 15 دقيقه از بين مي‌رود.

اما، چه افرادي بيشتر به وبا مبتلا مي‌شوند؟ افرادي كه كاهش اسيديته معده در اثر بيماري مزمن معده و استفاده از آنتي اسيد دارند بيشتر و شديد‌تر به وبا مبتلا مي‌شوند.

همچنين افرادي كه وضع تغذيه مناسبي نداشته و از سوء تغذيه رنج مي‌برند، استعداد بيشتري براي ابتلا به وبا دارند. علاوه بر اين افرادي كه گروه خوني O دارند 2 تا 3 برابر بيشتر از ساير گروه‌هاي خوني مبتلا مي‌شوند.

دوره كمون

دوره كمون بيماري چند ساعت تاچند روز و به‌طور معمول در حدود 2 تا 3 روز است. بعد از طي دوره كمون و سرايت 12ساعته تا 6 روزه، اكثر موارد وبا به‌صورت بدون علامت يا با علائم باليني مختصري تظاهر مي‌يابند، به‌طوري كه به ازاي هر يك مورد بيمار مبتلا به وباي التور داراي علامت در حدود 20 تا 100 مورد بيماري بدون علامت رخ مي‌دهد.

عفونت ناشي از ميكروب وباي التور طولاني‌تر از انواع ديگر است و موارد خفيف و بدون علامت بيشتري ايجاد مي‌كند.

راه‌هاي انتقال

انتقال بيماري از طرق مستقيم و غيرمستقيم صورت مي‌گيرد.از طريق تماس مستقيم دست با مدفوع و استفراغ فرد بيمار و يا جابه‌جايي وسايل و لوازم آلوده بيمار وبايي، از طريق تماس غيرمستقيم مثل خوردن آب و غذاي آلوده، خوردن سبزي و ميوه كه با آب آلوده شسته شده‌اند، شست‌وشوي لباس و ظروف غذا در آب‌هاي آلوده، استحمام و شنا در آب‌هاي آلوده.

علائم و نشانه‌هاي بيماري

- افزايش حركات دودي روده كه نخستين علامت بيماري است و بيمارآن را به‌صورت احساس پري و سروصدا(غرغر) در شكم بيان مي‌كند، مدفوع شل و آبكي، استفراغ بدون حالت تهوع قبلي و عق زدن، عطش و تشنگي شديد، افزايش ضربان قلب، كاهش فشار خون و غيرقابل لمس بودن نبض مچ دست. در اين مرحله بدن بيمار به‌ويژه دست و پاي او، سر دو نوك انگشتان، زبان و لب‌ها كبود مي‌شود.

- دردهاي كرامپي اندام‌ها و گاهي درد ماهيچه‌هاي شكم به‌دنبال
از دست دادن مقادير زياد املاح بدن.

راه‌هاي پيشگيري

رعايت نكات زير براي پيشگيري از بيماري‏هاي قابل انتقال به وسيله آب و مواد غذايي از جمله بيماري‏هاي اسهالي و حفظ سلامت خود و اطرافيان در منزل، تفريحگاه‌ها و پارك‏ها لازم و ضروري است.

۱- استفاده از آب لوله‏كشي تصفيه شده در تمام مواقع. چنانچه از سلامت آب در دسترس اطمينان نداريد، ابتدا آن را جوشانده و پس از سرد كردن مصرف كنيد.

۲- شستن دقيق و صحيح دست‏هاي خود با آب و صابون قبل از دست زدن به مواد‌غذايي و خوراكي و همچنين قبل از غذا خوردن و بعد از رفتن به توالت

۳- شستن دست‌ها با آب و صابون قبل از تهيه و دادن غذا يا شير‌دادن به كودك و بعد از تميز كردن كودك

۴- اجتناب از آشاميدن آب‌هاي مشكوك در پارك‏ها، باغ‌ها، فضاي سبز، اماكن و فضاهاي عمومي

۵- خودداري از مصرف مواد‌غذايي، آبميوه و آب هويج، معجون و ديگر مواد خوراكي و نوشيدني‏هايي كه توسط فروشندگان دوره‏‌گرد عرضه مي‌شود.

۶- استفاده از غذاهاي طبخ‌شده در منزل تا آنجا كه ممكن است.

۷- نگهداري مواد خوراكي در ظروف سربسته و دور از دسترس مگس و حشرات

۸- نگهداري زباله در كيسه‌هاي مخصوص زباله و دفع در محل مناسب

۹- نگهداري غذاهاي فاسد‌شدني به‌اندازه نياز در يخچال

۱۰- خودداري از قرار دادن سبزي و ميوه‏جات شسته نشده در يخچال

۱۱- استفاده هميشه از شير و فرآورده‌هاي لبني پاستوريزه يا جوشاندن شير به‌مدت ۲۰دقيقه قبل از مصرف

۱۲- قرار ندادن اقلامي مثل نان كه قابل شست‏وشو و پختن مجدد نيستند در موقع خريد و حمل موادغذايي در كنار ميوه‏ و سبزيجات شسته نشده و گوشت خام

۱۳- به همراه داشتن آب و غذاي سالم هنگام سفر يا استفاده از نوشيدني‌ها و غذاهاي با بسته‌بندي مطمئن.

روش سالم‌سازي ميوه‌ها و سبزيجات

براي جلوگيري از ابتلا به بيماري‌هاي انگلي و روده‌اي مانند وبا، حصبه و اسهال خوني بايد ميوه و سبزي را قبل از خوردن در ۴ مرحله سالم‌سازي كرد.

مرحله اول، پاكسازي‌ است.

در اين مرحله ميوه‌ها يا سبزي‌ها را با دقت و به خوبي پاك كنيد تا گل ولاي و مواد زائد و الياف خراب و قسمت‌هاي گنديده آن به‌طور كامل برطرف شود و سپس در آب تميز و سالم شست‌وشو دهيد.

در مرحله دوم در يك ظرف با توجه به مقدار و حجم ميوه يا سبزي پاك شده آب ريخته وسپس به ازاي هر يك ليتر آب 3 تا 5 قطره مايع ظرفشويي اضافه كرده و به هم بزنيد.

به‌مدت 5 دقيقه ميوه و سبزي را به‌طور كامل در كفاب قرار داده و دوباره ميوه‌ها يا سبزي‌ها را با آب تميز و سالم شست‌وشو دهيد تا تخم انگل‌ها جدا شود. بعد از انگل‌زدايي، ميكروب‌هاي بيماري‌زا را با مواد و محلول‌هاي ضد‌عفوني مورد تاييد وزرات بهداشت بايد از بين برد.

در اين مرحله براي از بين بردن ميكروب‌هاي بيماري‌زا، به ازاي هر 5 ليتر آب به مقدار يك گرم پودر پركلرين در ظرف آب ريخته و صبر كنيد تا خوب حل شود و سپس به‌مدت 5 دقيقه ميوه يا سبزي‌هاي انگل‌زدايي شده را در آن قرار دهيد.

پس از انجام ضدعفوني ميوه‌ها يا سبزيجات، آنها را دوباره در ظرف آب تميز و سالم بريزيد تا باقي مانده محلول پركلرين يا مواد ضدعفوني از ميوه يا سبزي‌ها جدا شود.

پس از شست‌وشوي نهايي با اطمينان مي‌توان ميوه‌ها يا سبزي‌ها را ميل كرد.

آيا وبا قابل درمان است؟

بيماري وبا قابل درمان است. هدف از درمان هم جبران و جايگزيني آب و الكتروليت‌هاي از دست رفته از طريق اسهال و استفراغ است.

آب و الكتروليت 80 تا 90 درصد بيماران وبايي را تنها با محلول خوراكي ORS مي‌توان جبران كرد. در موارد شديد، آب و الكتروليت را بايد با سرعت از طريق محلول‌هاي وريدي جبران كرد و طي تجويز وريدي مايعات و پس از آن به محض اينكه بيمار بتواند مايعات بنوشد، بايد از ORS استفاده كرد.

www.colony.ir