فرهنگ کردی و زبان کردی

[سروه74]

اشعار کردی

*ویستم دلم در بینم بو پیامت بوت بنیرم / بلام تو خود دلمی ئیتر دل بوکه بنیرم//* هیوای دلم یادی تویه / له ناو دلم باسی تویه / سلاوی منیش بو گولیکی وهک تویه //
* هه تا من ماوم ره فیقی راتم، تو گلی چاومی من خاکی پاتم//
* قضا و له مالم زه فتی شش قوه/ سرو ماله کم گشتی هین تووه/ هر خوم و قروان چالی چناکت/ بی طاقتی توم قضای بالاکت//
* خوشه ویستی تو هیوای دنیامه / نیگات تا مردن باخی ریگامه / نه لی لیم دوره له یادم ناکا / هیچ هیزی نیه تو له دل در کا//
* گولیک هاوریمه ، دمیکه بی دنگه ، زور بیری ئه کم ، دلم بوی تنگه//
* و خط خوش نیوسام له بان سانی ، رفیقی دیرم گیانم ها گیانه//
* سه نگی سه نگ و خاک نه سر دوشم بو* مه ر ئه وسا مه یلت فه راموشم بو//
دونیا باخیکه / تمن گولیکه/ ژیان ساتیکه / خوشه ویستی تو همو کاتیکه//
* به جوانی چاوت دونیام خوش ئه وی/ شادم هرکاتی چاوم پیت که وی//
* نه یژی لیم دوره میلی نه ماوه/ صد سال لیت دور بم دلم حساوه//
* ایواران وختی و تنیا نیشم دوری بالاگد نقاشی کیشم، هیچ کاری نیرم به غیر از یادت، پیامی کل کم تا بکید شادد//
* جور آهو ویلان دست صیادم، گریزان له دس باران و بادم، و دورید قسم ناچید لع یادم، هم خاطر خاتم هم خاکی پادم، ویلاند بیومه برس و دادم//
* طاقت دوری بالاگد نیرم، خدا خوی زانی چه حالی درم، پنجره ی مالدان برم و نیشان ، بنیشم و پای و قلیان کیشان//
*مسیجی ارات کل بکم و برگ پیونه/ مه کز نیشتمه تو حالت چونه.//
* رفیقی نازار فره هیورد کم / پسا کوتلکو خوم له شوندکم/ گیانگه گیانان فقط یه بزان داخه دیورید سقانم سزان//
* فدای خماری چویل کالد/ فدای و تنیا نیشتن مالد / هم نفس هم دوس هم کل کسمی/له دار دنیا هر خود بسمی/ دارو آرام بخش درد دلمی / بوسان دایم پر له گلمی//
* قسم به چاوت که جرای دلمه/ دوری تو بو من یه دونیا ظلمه//
* تالی دور یه که ت به دل ئه کیشم ، له سر خه یالت فرمیسک ئه ریژم، قه د خه یال نه که ی تو له یاد بکه م ، مه گر ئه و روژه ی کوچ بو خاک بکم//
مال ارا چمه ، گنج ارا کیمه ، مر نیزانم مردن و ریمه//

[سروه74]

اشعار کردی ازپرتوکرمانشاهی

شكاني عهد ياري دي ولم كه
دلم شكيا وخواري دي ولم كه
له دس چي عمر وگيان وملك ومالم
خدا ريشت دراره دي ولم كه

- - - به روز رسانی شده - - -

اشعارکردی از پرتوکرمانشاهی

غزال چو خمارم هر تو ديرم
اميد روزگارم هر تو ديرم
انارم ، ليموم،سيفم ، شمامم
گل وباخ و بهارم هر تو ديرم

[سروه74]

اشعارکردی ازپرتوکرمانشاهی

اگر مردم نكيدن كس برا رو
نكيدن دايه پيرم خوي كتل كو
توام دشمن نذانيد من كشريام
سرم نيلن كه له بان لشم بو

[سروه74]

اشعارکردی ازپرتوی کرمانشاهی

پياله چينيه چرخي چوانت
و زنجيرم له حلقه زلفكانت
شمامت هاته دس باخت ثمردا
تو خوش بو ار له دس چي باخوانت

خرامان اي خرامان اي خرامان
و سايه زلفكت بگرم وآمان
اگه همسايه دان پرسي وپي بيوش
غريبي بي كسه شو ها ولامان

[معمار حانیه]

serve_6


واقعا قشنگ بود. ممنون عزیزم. اما من کردستانی ها رو متوجه نشدم

[BaAaHaR]

serve_6


واقعا قشنگ بود. ممنون عزیزم. اما من کردستانی ها رو متوجه نشدم

اتفاقا راحت بود . کلهری بود بیشتر تا سورانی

[معمار حانیه]

موسیقی کردی چیست؟
موسیقی کردی به موسیقی و ترانه‌های مردم کردزبان گفته می‌شود.یک پژوهشگر موسیقی کردی براین باور است که انگیزش پیدایش موسیقی کردی در راستای حفظ زبان ادبیات، فرهنگ، سرگذشتها و در مجموع تمدن و پیشینه کردها بوده‌است. موسیقی هاموید (فولکلور) کردی از سه بخش افسانه‌ها، حکایت‌ها و داستان‌ها تشکیل شده‌است.
افسانه‌هاپیدایش موسیقی کردی مثل اکثر قومها و ملت‌های دیگر از افسانه‌های کردی شروع شد که در این قسمت، افسانه‌ها در قالب ترانه‌های کردی گفته می‌شوند. این ترانه‌ها در فرهنگ کردی به ترانه‌های دیوانی تقسیم می‌شوند و بیشتر محتوای آنها همان افسانه‌های کردی است، که شکل حماسی دارند.اولین طلیعه‌های هنر کردی از بار ادبی و هنر موسیقی حماسه‌های کردی بودند. مشهورترین کسی که به این نوع موسیقی پرداخته «کاویس آغا» بود که ترانه‌های وی همان حماسه‌هایی هستند که از گذشتگان بر جای مانده‌است. افسانه‌های زیادی در زبان کردی موجود است که اگر فیلم سازان حرفه‌ای به آن ها توجه نمایند، می‌توانند سوژه‌های بسیار جالبی را از آن ها بسازند مانند: زارا عشق چوپانحکایت‌ها و داستان‌هانوع دیگری از موسیقی فولکلور کردی مربوط به حکایتها و داستان‌هایی می‌شود که ترانه‌های داستانی نیز به دو بخش قهرمانی و دلدادگی قابل تقسیم هستند. در ترانه‌های قهرمانی به دلاوریها و مبارزه طلبی‌های یک قهرمان پرداخته می‌شود. در ترانه‌های دلدادگی جنبه‌های رمانتیک و عاشقانه بین دو شخص بیان می‌شود که از این میان، ترانه «زنبیل‌فروش» که جنبه عرفانی دارد و ترانه‌های «آس و حسن» و «خج و سیامند» که سرگذشت دو دلداده را بیان می‌کند، از معروفترین آثار در این بخش هستند.در بخش دیگر موسیقی کردی، کردهای «سورانی» برای خود نوع ویژه‌ای از موسیقی دارند که به آنها «گورانی» می‌گویند که این نوع ترانه‌ها در میان کردهای اطرف شهرستان ارومیه و کردهای ترکیه (شمال) «لاوژه» گفته می‌شود و این نوع گورانی‌ها ریتمی به نام «قه‌تار» دارند که پژوهشگران براین باورند ریشه این واژه از واژه زرتشتی «گاتا» گرفته‌شده که در اوایل، مربوط به یک سری نیایش‌ها و مراسم مذهبی بوده‌است.دومین نوع این موسیقی «هوره» نام دارد که مختص زبان کردی کلهری بوده و در جنوب کردستان و منطقه کرمانشاه خوانده می‌شود در ابتدا ترانه‌های ویژه‌ای در حمد و نیایش «اهورامزدا» بود و این واژه نیز ریشه زرتشتی دارد که برای نیایش‌های مذهبی آن زمان کردها که زرتشتی بودند، سروده شده‌اند.در مراسم یادبود اشخاص بسیار مهم، کردها از یک نوع موسیقی که به مرثیه‌سرایی و مرثیه‌خوانی شباهت دارد به صورت ترانه و با تعریف ویژگیهای آن شخص برای او عزاداری می‌کنند.در آیین‌های زادروز پیامبر، کردها یک نوع ویژه از موسیقی را اجرا می‌کنند که به آن «مولودی» می‌گویند. البته مولودی‌خوانی در بیشتر جوامع مسلمان رواج دارد. اولین مولودنامه در وصف و ستایش محمد را «ملاباتدیی» صوفی و عارف مشهور نوشت که بعدا مرسوم شد که در زمان عید مولود از سروده‌های وی در مولودی خوانی استفاده کنند. اصیل‌ترین سازهای استفاده شده در موسیقی کردی «سرنا» و «دهل» هستند و بعدا سازهایی که وارد این نوع موسیقی شده‌اند مانند «دف» و «تنبور» دارای اهمیت ویژه‌ای شده‌اند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به «میژوی ئه ده بی کوردی» علاالدین سجادی و پژوهشی در فولکلور کردی مراجعه کنید.موسیقی کردی تا حدودی نمادی از شادیهاو غم و اندوه بعد ازپایان هر جنگ است.هنرمندان نامدار کرد در عرصه موسیقیمهدی کرکوکیسید علی اصغر کردستانیحسن زیرکمحمد ماملیناصر رزازیدرويش خراباتيعلي البرزيشهرام ناظریسيد جلال الدين محمديانمجتبی میرزادهحميد رضا خجنديمنوچهر طاهر زادهكيخسرو پور ناظريطهمورث پور ناظريسهراب پور ناظريمظهر خالقیاحمد کایابشیر کایاشوان پرور
حميد حميدي
کریم کابانخليفه آغه ميرزا غوثيمحمد جليل عندليبيجمشید عندلیبیهوشنگ کامکاربیژن کامکارپشنگ كامكارقشنگ کامکارارسلان کامکاراردشير کامکارارژنگ کامکاراردوان کامکارمحسون كرمزيگولامراهنجم‌الدین غلامیطاهر توفیقمرتضی صنعتیسید محمد صفایی منشمرضیه فریقیجوان هاجوذکریا (زه‌که‌ریا)زیاد اسعدچوپی فتاحقاله مه‌ریشهریبان کردیگلستان پرورکراپت خاچوگولیزر جاسمکاله پیروتیطاهر خلیلیجمال مفتیبهجت یحییعلی مردانعدنان کریمدیار قره‌داغیدلشادانور قره‌داغیبرهان چاچانعزت یلدز هانعایشانزوزانخلیل غمگینمحمد شخوبصر شاهینبدرالدین جوشکونآرام تیکرانحسن شامومحمد عارف جزراویایاز زاخوییحکیم سفقانکوما چار نوالیلا فریقیکاووس آغاعزت‌التن نشهاسماعیل شرفیحسن ضیافتیعوسمانه سورخلیل مولاناییخالد ابراهیمیقادر گاگلیدلسوز خالدیشهین طالبانیعین الدینعادل هورامیعزیز شاهرخحشمت الله لرنژادفيروز سابوراسماعيل سابورجمشيد عزيز خانيسيد خليل عالي نژاداسماعيل مسقطيحشمت الله مسننسازهاسازهای رایج و اصیل در موسیقی کردی نی، سورنا، نایه، دهل، دف، تنبک، تنبور و کمانچه است.به طور کلی در موسیقی ایرانی ملودی هایی در قالب هفت دستگاه ماهور، شور، نوا، همایون، سه گاه، چهارگاه و پنج گاه جای می‌گیرند. اما غیر از هفت دستگاه معروف فوق یک دستگاه مشهور دیگر وجود دارد و آن دستگاه "اصفهان" می‌باشد. بسیاری از موسیقیدانان معتقدند این دستگاه بخشی از دستگاه شور است و بسیاری دیگر بر این باورند که شاخه‌ای از همایون است. آوازهای " قه تاری" کردی در همین دستگاه جای می‌گیرند.در میان هفت دستگاه فوق، دستگاه شور از سایر دستگاه‌ها وسیع‌تر و بزرگ‌تر است زیرا اگر چه در سایر دستگاه‌ها، چندین آواز دیگر جای می‌گیرد، اما دستگاه شور علاوه بر این خود دارای چندین "گوشه" دیگر می‌باشد. این گوشه‌ها شامل ابوعطا، بیات ترک یا بیات زند، افشاری یاهه وشار، ده شتی و بیات کرد می‌باشد.بسیاری از آوازهای کردی مانند کابوکی، شاییک ده گری، گول نیشان گول نیشان و اکثر آوازهای حیران در دستگاه شور جای دارند.شیوه‌ها و آوازهاموسیقی کردی دارای شیوه‌ها و آوازهای مختلف است که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.بیتبیت، یکی از مهم‌ترین مقام های کلاسیک کردی که در جنگ ها، جوانمردیها و حماسه‌ها به کار برده می‌شود و در ستایش خالق یکتا و پیامبر گفته شده که نام دیگر آن در موسیقی کردی "بالوره" می‌باشد. بالوره گویان، بی پرده و بی واهمه آوازشان را از هر قسم که باشد سر می‌دهند زیرا می‌دانند که کسی از آنان دلتنگ نمی‌شود. بیت خوانی مبتنی بر نغمه‌های کاملا ساده و بدون رعایت وزن و قافیه است.این آواز کردی بیشتر در مناطق مهاباد، مکریان و بوکان اجرا می‌شود. سوز و مقام سوز و مقام یکی دیگر از انواع شیوه‌های موسیقی کردی می‌باشد . مهم ترین ویژگی این آواز کردی توجه به سوز درون، شکایت و زاری و چون با قدرت تمام صورت می‌گیرد به آن سوز و مقام می‌گویند، این آواز در اکثر مناطق کردستان وجود دارد.سیاه چمانهسیاه چمانه یکی دیگر از مهم‌ترین آوازهای کردی می‌باشد. این آواز به شکل هجایی و دو مصراعی به سبک و سیاق ایرانیان کهن سروده می‌شود و به علت همزیستی با مسایل عرفانی رنگ و بوی جدیدی هم به خود گرفته و در پاره‌ای مواقع به آن مقام شیخانه یا صوفیانه هم می‌گویند.شمس قیس رازی در کتاب المعجم فی معاییر اشعار عجم به سیاه چمانه اشاره می‌کند و می‌گوید که این آواز مختص منطقه هورامان کردستان است . در مورد وجه تسمیه سیاه چمانه نظرهای گوناگونی وجود دارد .اما براساس یک نظریه معروف واژه سیاه به معنای رنگ سیاه و چمان که همان جمان بوده از کلمه کردی جامه گرفته و به نام جامه سیاه درآمده و منظور کسی بوده که در موقع خواندن این آواز جامه مشکی می‌پوشیده است.این موسیقی بیشتر در مناطق اورامان، پاوه، نودشه، نوسود، مریوان و غرب سنندج استفاده می‌شود.هورههوره از دیگر شیوه‌های موسیقی کردی است . این آواز یک مقام بسیار زیباست که سوگ، ماتم، غریبی و عزاداری را به شیوه‌های ملیح و متین به گوش شنونده می‌رساند.اعتقاد موسیقیدانان این است که هوره همان ستایش اهورامزدا بوده و کردها که پیروان آیین زرتشت بوده‌اند، با اهورامزدا شروع به خواندن می‌کنند.این آواز در کرمانشاه، ایلام، لرستان، سرپل زهاب، اسلام آباد، کرند غرب، گیلان غرب، هرسین، مایدشت و سنقروکلیایی اجرا ميگردد.حیرانیکی دیگر از آوازهای کردی حیران می‌باشد که از دل بیت سر در آورده و اغلب از متنی عاشقانه و پرسوز و گداز با توسل جستن به خالق یکتا، ائمه و پیامبران برخوردار است. این آواز بیشتر در مناطق مکریان و مهاباد وجود دارد.لاووکلاووک یا لاوژه از دیگر آوازهای کردی می‌باشد که از ترانه‌های کلاسیک کردی سرچشمه گرفته و در میان کردهای خراسان به مقام‌های (لو و هی له لو شوان) خوانده می‌شود.این مقام مخصوص زنان و وجه تمایز" لاووک " با "حیران" در نوع زبان شعری به کار رفته در آن می‌باشد. لاووک به طور کلی به گویش زبان کردی سورانی اجرا می‌شود. این آواز در تمام مناطقی که به زبان کردی کرمانجی صحبت می‌کنند وجود دارد.گورانی باشکوه‌ترین و بزرگ‌ترین شیوه موسیقی کردی می‌باشد . این آواز عظیم‌ترین دسته نغمات در موسیقی کردی را دارد و کهن‌ترین بخش ادبیات موسیقی کردی را شامل می‌شود. در زبان عامه به تمام شیوه‌ها و آوازهای موسیقی کردی گورانی نیز گفته می‌شود.چمریچمری نیز از آوازهای موسیقی کردی است که به پاس تجلیل از وجود باارزش از دست رفته‌ای اجرا می‌شود. این آواز به معنای شیون، عزا و نهال قامت خم شده است .چمری همانند نوحه‌خوانی در فارسی و در مناطق مختلف ایلام، لرستان و کرمانشاه طرفداران زیادی دارد. اما موسیقی کردی وسیع‌تر از این است که بتوان آن را در قالب آوازها یا شیوه‌های محدود و مشخصی گنجاند. به ن.عی می‌توان بیان کرد که موسیقی کردی یکی از اصیل ترین و کهن ترین نوع موسیقی ایرانی بیان می‌گرددموسیقی کردی بازتاب غنای روحی و معنوی مردم و در عین حال تریبونی برای تفسیر مسایل عمیق جامعه می‌باشد. نغمه‌هایی از قبیل مقام‌های الله ویسی، کوچه باغی، صمد عسکری و ترانه‌های ملودیکی نیز در موسیقی کردی وجود دارند که بر اشعار هجایی و گاه عروضی استوار هستند .اگر چه مقام‌ها و آوازهای کردی، جزیی از موسیقی قدیمی ایران است، ولی منظور این نیست که تمام مقام‌ها و آوازهای کردی، بدون کم و کاست، در چارچوب دستگاه‌های سنتی ایران قرار می‌گیرند.بعضی از آوازها و مقام‌های کردی مانند سیاه چمانه و هوره در موسیقی کردی وجود دارند که در داخل دستگاه‌های موسیقی ایرانی جای نمی‌گیرند و یک دستگاه خاص را می‌طلبند. علت مصونیت این آوازها از موسیقی ایرانی این است که; این مقام‌ها و آوازها بازمانده موسیقی غنی گاتای آیین زرتشت و هجای این شعر نیز در ردیف‌های عروضی جای نمی‌گیرد و جغرافیای سخت و آغوش گرم هورامان مانند سپری از این آوازها دفاع کرده است.موسیقی کردی از دیرباز دارای ویژگی، غنا، ریشه و اصالت بوده و به صورت سینه به سینه نقل شده است .یکی از موسیقیدانان کردستان در مورد وضعیت موسیقی کردی چنین می‌گوید: موسیقی کردی به علت تنوع از غنی پرباری برخوردار است این غنی بودن موسیقی، ماهیت، اصالت و ریشه‌دار بودن آن را نشان می‌دهد.آثار موسیقی آکادمیک کردیپشت پا اثر سید مهدی حسینی

[معمار حانیه]

شکتم ولا. توام سر خوم بمه ناو دیوار. ویییییی

[BaAaHaR]

Bacheha ba lotf modir bakhsh zabanhaye kharegi bakhsh kordi eftetah shod. Nazarin in bakhsh raked va bi faaliat bemone

[معمار حانیه]

بله دقیقا درسته و ما کردا از مدیر بخش ممنونیم. ..