شورای اسلامی شهر تهران و طرح «الزام شهرداری به رعایت اصول معماری ایرانی اسلامی»

[وحید 0319]

شورای اسلامی شهر تهران و طرح «الزام شهرداری به رعایت اصول معماری ایرانی اسلامی» چه خوب بود که آقای مهندس چمران اندکی درباره کارهای بسیار بزرگ در تهیه شاخص‌های معماری اسلامی بیشتر توضیح می‌دادند. مباحث خوبی که هر هفته در شورای عالی انقلاب فرهنگی و در کمیته‌ای متشکل از اساتید معماری کشور تهیه شده است!

معماری نیوز - جابر دانش: در خبرها شنیدیم که چندی پیش طرح «الزام شهرداری تهران به رعایت اصول معماری ایرانی اسلامی در زیباسازی نما و منظر شهری» در پانصدوسومین جلسه شورای اسلامی شهر تهران مطرح و در نهایت برای بررسی بیشتر به کمیسیون عمران بازگشت. این طرح در حالی در دستور کار قرار گرفت که برخی اعضای شورا با تصویب آن به دلایل مختلفی مخالف بودند. در همین راستا و با توجه به محتوای برخی مباحث مطرح شده توسط اعضای شورا در جلسه مذکور، لازمست نکاتی چند ذیل نظرات هر یک از اعضاء مورد توجه قرار گیرد.

1. آقای احمد مسجد جامعی، رئیس ستاد شورایاری‌های شهر تهران با تاکید بر گستردگی حوزه معماری اسلامی، گفت: «ساخت وساز به سبک اسلامی ضمن آن‌که رعایت یکسری اصول را در برمی‌گیرد، بنا به مقتضیات انسان و محیط تغییر می‌کند و متحول می‌شود. درشهرسازی اسلامی، شهر بر شهروند مقدم نیست، چرا که با وجود شهروند مسلمان است که شهر اسلامی شکل می‌گیرد، چنانچه این نسبت بین انسان و شهر تعریف نشود شهر تنها جنبه فیزیکی و کالبدی پیدا خواهد کرد.»

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، سخنان این عضو شورای شهر درست و البته در اغلب موارد اموری بدیهی و مسلم‌اند که متاسفانه با وجود قوانین و ضوابط متعدد بیان شده در اسناد فرادستی، بیانگر عدم پیشرفت چنین طرح‌هایی و در نتیجه ارائه مباحثی کلی و اتلاف وقت در شورای شهر است.

[وحید 0319]

2. آقای دانشجو سخنگوی شورا تاکید کرد: «این‌که شهر و شهروند بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند یک امر بدیهی است، چرا که نمی‌توان تصور کرد که نماهای شهری که بسیار وضعیت آشفته‌ای دارند، در روحیه شهروندان بی‌تاثیرند. تاثیرپذیری شهروندان از این آشفتگی در نماهای شهری تا حدی بالا رفته که جا دارد به این موضوع ورود پیدا کنیم. در بیشتر نقاط دنیا، مالکان نمی‌توانند به دلخواه هر نمایی را در ساختمان خود به کار ببرند و نمای ساختمان در دنیای کنونی دیگر نمی‌تواند جز مسائل شخصی و علائق مالکان باشد و باید یکسری اصول در طراحی و نمای ساختمان رعایت شود تا نظمی بر آن حاکم شود. در حال حاضر نمای ساختمان ها در سطح شهرها به خصوص در تهران بی‌نظمی را دارند که باید جلوی آن گرفته شود.

[وحید 0319]

در بیان آقای دانشجو، بجای تکیه بر امور تعریف نشده و مبهم، به نکات درستی همچون نظم، قانونمندی و عدم آشفتگی در نمای شهری اشاره شده که مصادیق و راهبردهایی اساسی در جهت ساماندهی و زیباسازی نمای شهری است.

3. خانم معصومه آباد عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر با اشاره به این‌که این موضوع در طرحهای بالا دستی همچون برنامه پنجم توسعه و شورای عالی و معماری شهرسازی ضوابط و قوانینی دارد، لزومی ندارد به آن پرداخته شود.

اما لازم به یادآوری است که موضوع مورد اشاره علاوه بر موارد یاد شده، در برنامه پنج ساله شهرداری تهران نیز دارای ضوابط و راهبردهایی است و وظایفی را متوجه مجموعه مدیریت شهری تهران و از جمله شهرداری و شورای شهر نموده که ذیلا بدان اشاره می‌شود:

[وحید 0319]

در ماده 1 برنامه پنج ساله شهرداری تهران، چشم‌انداز اقدامات شهرداری تهران در راستای ساماندهی تهران به عنوان شهری با اصالت و هویت ایرانی- اسلامی (شهری كه برای رشد و تعالی انسان و حیات طیبه، سامان می‌یابد) خواهد بود.



همچنین در ماده 1 لایحه مذکور، ساماندهی سیما و منظر شهری با تأكید بر هویت معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی به عنوان یکی از اهداف پیش‌رو اشاره شده است.



هدف مذکور در راهبردهای توسعه شهرسازی و مدیریت شهری شهرداری تهران، مطرح در ماده 8 چنین تبیین شده است:
o ساماندهی فضاهای شهری از نظر کیفیت¬های محیطی و انتظام بصری، هویت¬بخشی و پاسخگوئی به نیازهای روانی و عاطفی شهروندان
o ارتقاء کیفیت محیط شهری، با توسعه عرصه¬های عمومی، ایجاد سرزندگی در محیط شهری و تقویت نشانه¬های هویتی شاخص شهر و ساماندهی مبلمان و تجهیزات شهری
o ارتقاء کیفیت معماری شهر تهران با ساماندهی نماها و سیما و منظر شهر همراه با اعمال اصول ایمنی و زیبایی، انسجام-بخشی به کالبد محله¬ها و ایجاد ترکیبات شکلی و حجمی مناسب برای ابنیه خاص شهر

[وحید 0319]

• o احیاء معماری و شهرسازی ایرانی - اسلامی در هرگونه تحولات و مداخلات کالبدی شهر
  
  
  
• در بیان راهبرهای توسعه در ماده 1 لایحه برنامه پنج ساله شهرداری تهران به این موارد نیز اشاره شده است:
  
  o هویت بخشی به فضاهای تاریخی با تاکید بر هویت محله¬ای
  o ارتقاء کیفیت محیط شهری با توسعه عرصه¬های عمومی، ایجاد سرزندگی در محیط شهری و تقویت نشانه¬های هویتی شاخص شهر و ساماندهی مبلمان و تجهیزات شهری.
  
  
• در ماده 6 لایحه برنامه پنج ساله شهرداری تهران، آمده است: «شهرداری تهران موظف است برای احیاء، و ارتقاء کیفیت محیط شهری و در جهت تعریف هویت شهر و پاسخگویی به نیازهای روانی و عاطفی شهروندان، نسبت به تهیه طرح سازمان کالبدی بصری شهر تهران، اقدام نماید».
  
  
• در ماده 16 لایحه برنامه پنج ساله شهرداری تهران آمده است: «شهرداری تهران موظف است، به منظور خوانایی شهر، نسبت به تهیه طرح ساماندهی سیمای شبانه و روزانه و حفظ تشخص ها و نمادهای محلی با تأکید بر هویت معماری ایرانی – اسلامی، اقدام نماید».

[وحید 0319]

4. به گفته آقای علی‌رضا دبیر، عضو هیات رئیسه شورا، «موضوع رسیدگی به رعایت اصول معماری اسلامی ایرانی در ساختمان‌ها براساس برنامه پنج ساله توسعه، به شورای عالی معماری وشهرسازی محول شده که تا کنون خروجی از کمیته مسئول دیده نشده است.» این گفته وی موضوعی صحیح و بجاست که متاسفانه همچون دیگر مستندات قانونی موجود در این راستا مغفول مانده است. شرح ماده مورد اشاره و برخی ضوابط مرتبط با این بیان بدین تر4. به گفته آقای علی‌رضا دبیر، عضو هیات رئیسه شورا، «موضوع رسیدگی به رعایت اصول معماری اسلامی ایرانی در ساختمان‌ها براساس برنامه پنج ساله توسعه، به شورای عالی معماری وشهرسازی محول شده که تا کنون خروجی از کمیته مسئول دیده نشده است.» این گفته وی موضوعی صحیح و بجاست که متاسفانه همچون دیگر مستندات قانونی موجود در این راستا مغفول مانده است. شرح ماده مورد اشاره و برخی ضوابط مرتبط با این بیان بدین ترتیب است: تیب است:

[وحید 0319]

در ماده 169برنامه پنجم توسعه، شورای عالی شهرسازی و معماری موظف شده است به منظور تدوین وترویج الگوهای معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی، با تشکیل کارگروهی مرکب از نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط و صاحبنظران و متخصصان رشته‌های معماری، شهرسازی و حوزوی نسبت به انجام پژوهشهای کاربردی، سیاستگذاری، تدوین ضوابط و مقررات و ترویج الگوهای مورد نظر اقدام نماید. در تبصره 2 آن نیز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر دستگاههای آموزشی موظف شده است براساس توصیه‌های شورای عالی شهرسازی و معماری نسبت به بازنگری سرفصلها ومحتوای دروس مربوطه اقدام نمایند.



در ماده 15 سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه، بر هویت بخشى به سیماى شهر و روستا، باز آفرینى و روزآمد سازى معمارى ایرانی- اسلامى، رعایت معیارهاى پیشرفته براى ایمنى بناها و استحكام ساخت و سازها تاکید شده است.



بنا به پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی، شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در تاریخ 2/7/1375 تصویب و مقرر نمود ظرف سال جاری اصول و ضوابط طراحی شهری و همچنین اصول و ضوابط معماری ساخت و ساز بناها بر اساس معیارها و ارزش‌های اسلامی با هدف رشد و اعتلای طراحی شهری و معماری اسلامی و ایرانی تهیه و به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری برسد.

[وحید 0319]

• 
  
  
  
• مطابق ماده 12 آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، وزارت مسكن و شهرسازی موظف است ظرف چهارماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه شرح خدمات طرح‌های جامع و تفصیلی، طراحی فضاهای شهری، طرح‌های هادی روستایی و همچنین متن دستور نقشه‌هایی را كه در شهرها توسط شهرداری‌ها، در روستاها توسط بنیاد مسكن انقلاب اسلامی و در شهرهای جدید توسط شركت عمران شهرهای جدید به متقاضیان احداث بنا داده می‌شود، به منظور رعایت اصول شهرسازی و معماری ایرانی ـ اسلامی، بازنگری، اصلاح و تكمیل نموده و پس از تصویب توسط كار گروه مسكن ابلاغ نماید.
  
  
  
• مطابق ماده 13 آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به منظور ارتقاء كیفی و صیانت از جریان طراحی معماری و اجرای ابنیه متناسب با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی بر كلیه طرح‌های معماری و شهرسازی به خصوص در ساختمان‌های دولتی و نهادهای عمومی مهم، شاخص و تأثیرگذار در سیمای شهرها و روستاها، كمیسیون معماری و شهرسازی ایرانی ـ اسلامی متشكل از وزیر مسكن و شهرسازی (به عنوان رئیس) و رؤسای سازمان‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، وزارت كشور، بنیاد مسكن انقلاب اسلامی، سازمان نظام مهندسی ساختمان و حداكثر سه نفر از رؤسای دانشكده‌های معماری و شهرسازی (با انتخاب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری) و دو نفر از شهرداران (با انتخاب ورزیر كشور) و سه نفر از متخصصین رشته‌های معماری و شهرسازی معتقد به معماری ایرانی ـ اسلامی (با انتخاب رئیس كمیسیون) در وزارت مسكن و شهرسازی تشكیل می‌شود.
  

[وحید 0319]

• 
  
  
  
• مطابق ماده 15 آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، كلیه دستگاه‌های اجرایی و شركت‌های دولتی كه به نوعی از بودجه عمومی دولت استفاده می‌كنند موظفند الگوهای معماری ایرانی ـ اسلامی را در طراحی و ساخت پروژه‌های اداری، آموزشی، درمانی و مسكونی لحاظ نمایند. طرح‌های معماری موضوع این ماده باید قبل از آغاز عملیات اجرایی به تأیید كمیسیون موضوع ماده 12 برسد.
  
  
  
• مطابق ماده 16 آیین‌نامه اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، وزارت مسكن و شهرسازی موظف است با همكاری وزارت كشور و شهرداری‌ها نسبت به مطالعه، طراحی و ساخت پروژه‌های طراحی شهری (فضاهای شهری، میادین و محورها) با رویكرد الگوسازی در جهت احیاء و ترویج ارزش‌های فرهنگ معماری و شهرسازی ایرانی ـ اسلامی اقدام نماید.
  

[وحید 0319]

• 
  
  
  
• در ماده 20 قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، دولت مكلف است از فرهنگ غنی ایرانی ـ اسلامی در حوزه معماری و شهرسازی و ارتقاء كیفیت طرح‌ها، توجه به مبانی و رعایت هویت ایرانی ـ اسلامی در كلیه طرح‌های شهرسازی، معماری و تولید مسكن صیانت نماید.
  
  
  
• بند اول ماده دوم فصل اول قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان، مصوب اسفند 1374 كه به تبیین اهداف و خط مشی های سازمان نظام مهندسی می‌پردازد، «تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی» را به عنوان اولین هدف معرفی نموده است.