پشتیبان گیری(Backup)

[Ehsan M]

جلسه اول:

اصول اولیه پشتیبان گیری

نسخه پشتیبان یا بک آپ (Backup) چیست؟
در دانش فناوری اطلاعات، بک آپ یا عمل بک آپ گیری اشاره به تهیه کپی هایی از اطلاعات دارد. این نسخه های کپی شده معمولا برای بازگرداندن اطلاعات هنگام آسیب دیدن و یا مفقود شدن اطلاعات اصلی به کار می روند.

اهمیت تهیه نسخه پشتیبان
هر فردی در طول زندگی اش ممکن است چیزهایی را گم کند. ممکن است پول تان را از دست بدهید، راه تان را گم کنید، یا دلتان را ببازید! خب، کامپیوتر هم احتمال دارد چیزی را فراموش یا گم کند. تا به حال تصور کرده اید که ممکن است روزی کامپیوترتان قفل کرده و همه اطلاعات ضروری تان از بین برود و هیچ راهی برای بازگرداندن آنها نداشته باشید؟ هر چند ممکن است این اتفاق پایان دنیا نباشد، اما می تواند برای شما بسیار وحشتناک و طاقت فرسا باشد. بگذارید قبل از هر حرفی، قصه ای از قول یکی از دوستان تعریف کنم. او می گفت:«امیدوارم آنچه در اینجا می خوانید، هیچگاه برایتان اتفاق نیافتد. آن روز سه شنبه ساعت ۴ بعدازظهر بود. من آخرین ماه های تحصیل در دانشکده مدیریت را می گذراندم. زمان زیادی بود که بر روی پایان نامه ام کار کرده بودم. دو فصل کامل آن را روی هارد کامپیوترم ذخیره کرده بودم. شاید اغراق نباشد که بگویم جمع آوری بایت به بایت این اطلاعات سه ماه کامل وقت برده بود. در حال تایپ بودم که لپ تاپ ام مثل صحنه آهسته فیلم ها کند شد! به امید افزایش سرعت شروع به بستن همه برنامه های باز روی سیستم کردم. چندان نگران نبودم، قبلا هم از این اتفاقات افتاده بود. راه حل معمول هم، بستن برنامه ها و ریستارت کردن سیستم بود. تا سیستم دوباره بالا بیاید، برای خودم یک لیوان چای ریختم و برگشتم. نه! با یک صفحه سیاه روبرو شدم که نوشته بود: درایو C وجود ندارد. Retry - Ignore - Abort. طبق معمول دکمه Retry را زدم. اما… چند ثانیه بعد کلا با یک صفحه سیاه روبرو بودم. ترس ذره ذره زیر پوستم نفوذ می کرد و همه وجودم را می گرفت. سعی کردم دوباره سیستم را ریستارت کنم. کلمات سفید، صفحه سیاه، درد. ریستارت دوباره و دوباره. مغزم تعطیل شده بود. ده ساعت آینده را مشغول دست و پنجه نرم کردن با این کامپیوتر جهنمی بودم. ولی نتیجه چیزی جز خشم، زیان و ندامت نبود.نابودی ۲.۵ گیگابایت اطلاعات، به معنی بر باد رفتن ۲ سال گزارش و تکالیف و مقالات و اسناد بود. بدتر از آن این لپ تاپ کاری من هم بود. یعنی ۴ سال اسناد کاری، بروشور، کاتالوگ، اطلاعات مشتریان، ایمیل ها، برنامه های توسعه شغلی و … بدون هیچ کپی دیجیتال یا نسخه چاپی!چرا نسخه پشتیبان نداشتم؟ در حقیقت فکر می کردم که مصیبت فقط برای دیگران است. فکر می کردم که لپ تاپ من مطمئن و کارآمد است. زیرا پشتیبان گیری هارد دیسک را روی ابزار دیگر، کاری خسته کننده و بی دلیل می دانستم. تصور می کردم که هارد کامپیوتر من هیچگاه نمی میرد. همانگونه که ۴ سال گذشته را به خوبی پشت سر گذارده بود. حالا بعد از پشت سر گذاشتن این مرحله، من یک هارد اکسترنال، تعدادی کول دیسک و یک DVD رایتر خریده ام. بعد از آن سه شنبه خونین، تمامی اطلاعات من علاوه بر هارد کامپیوتر، در چند محل دیگر هم نگهداری می شوند. اگر بخواهم برای دردسرهای تهیه دوباره اطلاعات، بازیابی بخشی از اطلاعات، جمع آوری اطلاعات مشتریان، کمک های دوستان دانشکده برای آماده سازی پایان نامه، اطلاعاتی که دیگر نتوانستم آنها را برگردانده یا تهیه کنم و موارد دیگر قیمتی بگذارم، نداشتن نسخه پشتیبان برای من بین ۸ تا ۱۰ میلیون تومان هزینه در برداشت.امیدوارم توانسته باشم شما را نسبت به ضرورت پشتیبان گیری متقاعد کرده باشم. همین امروز هم برای تهیه نسخه پشتیبان دیر است، همین الان اقدام کنید.»

استراتژی تهیه نسخه پشتیبان
خب، اصل را بر این می گذاریم که شما هم به این نتیجه رسیده اید که تهیه نسخه پشتیبان ضروری و لازم است. حالا قدم بعدی چیست؟ صرف نظر از اینکه یک کاربر خانگی یا اداری هستید، باید یک استراتژی و خط مشی مناسب برای بک آپ گیری تان طراحی کنید.هر چه که زمان می گذرد، افراد و شرکت ها با حجم بالا و غیر قابل کنترلی از اطلاعات روبرو می شوند، که منظم سازی و دسته بندی آنها روز به روز سخت تر شده و مهمتر اینکه بدون حمایت لازم رها شده اند. با این تفاسیر مهمترین نکته در پشتیبان گیری، برنامه ریزی برای یک استراتژی صحیح و کارآمد است، تا در گذر زمان و با بالا رفتن حجم اطلاعات، کارایی لازم را داشته باشد.پیشنهاد ما برای برنامه ریزی و تدوین یک شیوه نامه مدون برای تهیه نسخه پشتیبان، رعایت این ۵ مورد است:


۱- برای انتخاب برنامه یا سرویس پشتیبان گیری مناسب، وقت بگذارید.
نقدها و مطالب معرفی برنامه های پشتیبان گیری مختلف را مطالعه کنید. قابلیت های آنها را شناخته و با هم مقایسه کنید. حتی برای تهیه برخی نسخه ها پول هم بدهید. گاهی اوقات نسخه اصلی یک برنامه مناسب و یا هزینه سالیانه یک سایت مطمئن بیش از ۳۰ یا ۴۰ هزار تومان نیست. اما قیمت اطلاعاتی که نگهداری می کنید بسیار بیشتر از این خواهد بود.


۲- برنامه ریزی مشخصی برای تهیه بک آپ داشته باشید.
بسیاری از برنامه های پشتیبان گیری امکان زمان بندی و انجام خودکار پشتیبان گیری را هم دارند. از این قابلیت به صورت بهینه استفاده کنید. تهیه یک جدول زمانی برای بک آپ گیری وقت زیادی نیاز ندارد. بسته به اهمیت و حجم اطلاعات و یا نوع کارتان می توانید درباره بازه زمانی تهیه نسخه پشتیبان تصمیم بگیرید. مثلا کامپیوتر شرکت به پشتیبان گیری روزانه نیاز دارد. در صورتی که بک آپ گیری هفتگی هم برای کامپیوتر خانه کفایت می کند.


۳- از سلامت نسخه پشتیبان و امکان بازیابی آن اطمینان یابید.
حتی اگر طبق برنامه مشخص و درستی، نسخه پشتیبان لازم را در اختیار داشته باشید، چه تضمینی است که در موقع لزوم نسخه پشتیبان به درستی عمل کند؟! راه حل، استفاده از برنامه هایی است که نسخه پشتیبان را به صورت بیت به بیت تست می کنند. این نرم افزارها بعد از تهیه نسخه پشتیبان، به صورت خودکار سلامت اطلاعات و قابلیت بازیابی آنها را به صورت دقیق کنترل می کنند تا مطمئن شوند این وسط حتی یک بیت اطلاعات هم ایرادی نداشته باشد.


۴- سلامت ابزار نگهداری نسخه پشتیبان را کنترل کنید.
شما بهترین برنامه بک آپ گیری دنیا را در اختیار دارید و هر ساعت از اطلاعات تان نسخه پشتیبان تهیه می کنید. اما میزبان نگهداری اطلاعات تان چندان مناسب و مطمئن نیست. پس شما محکوم به فنا هستید. دومین نکته برای تست قابلیت بازیابی اطلاعات، استفاده از رسانه و ابزار مناسب ذخیره سازی و کنترل دوره ای آن برای کارکرد صحیح بازیابی است.


۵- هارد دیسک های تان را به صورت دوره ای کنترل کنید.
از آنتی ویروس و ضد جاسوس افزار مناسب استفاده کنید. قبل از اینکه هارد دیسک تان به یک باره از حرکت باز ایستد و تمامی اطلاعات تان را به نابودی بکشاند، مرتبا آن را کنترل کرده و از سلامت آن و عدم وجود سکتورهای خراب در آن اطمینان یابید. زیرا شناخت به موقع برخی ایرادها و رفع آنها کمک زیادی به طول عمر هارد می کند. حتی در صورت عدم امکان درمان، هشداری به شما جهت آمادگی بیشتر خواهد بود. ویروس ها و بدافزارها هم که به طور مشخص یکی از دشمنان اصلی اطلاعات شما در عصر اینترنت هستند.

از چه فایل هایی باید بک آپ بگیریم؟
یکی از مشکلات کاربران این است که روی این موضوع وقت نگذاشته اند که از چه چیزی پشتیبان گیری کنند. وقتی که اطلاعات را از دست دادید تازه یادتان می آید که تصاویر عروسی برادرتان را در یک پوشه در درایو G نگهداری می کرده اید که فراموش کرده اید از آنها پشتیبان بگیرید و حالا همه آنها از دست رفته اند.برخی مکان های مهم که نباید فراموش کنید شامل این موارد است:

پوشه My Documents: معمولا به صورت پیش فرض هر فایلی که ذخیره شود، به این پوشه منتقل می شود. بسیاری از ما هم برای دسته بندی و مدیریت فایل ها از این پوشه استفاده می کنیم. پس داشتن نسخه پشتیبان آن از ضروریات است.

E-mail: اگر برای مدیریت اکانت های ایمیل تان از برنامه های نصب شده روی سیستم مانند اوت لوک یا تاندربرد استفاده می کنید، نگه داری بک آپ از پوشه های محل ذخیره پیام ها لازم و حیاتی است.

System Files: این مورد می تواند یکی از مهمترین بخش های سیستم پشتیبان گیری باشد. زیرا در صورت آسیب دیدن این فایل ها، معمولا سیستم عامل از کار می افتد. البته اگر نسخه پشتیبان تان به صورت یک ایمیج کامل از همه چیز باشد، تهیه چنین بک آپی چندان ضروری نیست. در این مورد بیشتر صحبت می کنیم.

Data Files: بسیاری از فایل های موجود در سیستم، آنهایی هستند که شما ایجاد کرده و یا از جای دیگری به کامپیوتر منتقل کرده اید. این فایل ها ممکن است عکس، آهنگ، کتاب الکترونیک یا اسناد و مکاتبات متنی باشند. در صورتی که آنها را تا حد امکان در یک جا نگه دارید، تهیه نسخه پشتیبان از آنها هم بسیار راحت تر می شود.


نتیجه گیری
به گمانمان اغلب شما با مفهوم پشتیبان گیری از قبل آشنا بوده اید. در اینجا هم به ضرورت و اهمیت آن پرداختیم. در این دوره قرار است به صورت خلاصه اطلاعات و سرنخ های لازم برای پشتیبان گیری از انواع مختلف اطلاعات را در اختیارتان بگذاریم. با ما همراه باشید.

[Ehsan M]

جلسه دوم:

روش های پشتیبان گیری از اطلاعات


در درس گذشته درباره دلایل و اهمیت تهیه نسخه های پشتیبان با هم صحبت کردیم. حال شما مصمم هستید که نسخه پشتیبانی از اطلاعات تان داشته باشید. اولین مساله ای که با آن روبرو هستید، شیوه پشتیبان گیری است. به طور کلی شما با سه روش تهیه پشتیبان روبرو هستید که همیشه بسته به نیازتان از آنها می توانید استفاده کنید:


۱- پشتیبان گیری کامل: شیوه اول پشتیبان گیری، تهیه یک نسخه پشتیبان تمام و کمال از هارد کامپیوتر است که معمولا به صورت یک فایل ایمیج ذخیره می گردد. با این کار شما یک نسخه تمام و کمال از سیستم عامل و همه فایل های روی هارد را در اختیار دارید. هر گاه که اطلاعات پاک شوند یا مجبور به استفاده از یک هارد تازه روی سیستم شوید، با استفاده از این ایمیج، می توانید سیستم عامل و تمامی برنامه ها و فایل های تان را به وضعیتی که در زمان پشتیبان گیری داشته اند، برگردانید.
این شیوه ای نسبتا کامل است که به شما امکان می دهد یک پشتیبان کامل از همه چیز داشته باشید. اما در کنار این مزیت معایبی هم دارد: تهیه این پشتیبان کار زمان بری است. پشتیبان گیری کامل از یک هارد ۵۰۰ گیگابایتی ممکن است چندین ساعت زمان ببرد. ضمن اینکه شما به یک هارد دیسک اکسترنال پرظرفیت یا تعداد زیادی دی وی دی نیاز دارید. در نهایت هم باید از نرم افزار پشتیبان گیر خودتان هم اطمینان کافی داشته باشید. چون اگر در پشتیبان نهایی تان اشکالی وجود داشته باشد ممکن است کل اطلاعات تان از دست برود.


۲- پشتیبان گیری انتخابی: روش دوم که بیشتر معمول است، تهیه نسخه پشتیبان از فایل های ضروری کاربر است. در این حالت شما بسته به حجم اطلاعات، به فضای چندان زیادی برای پشتیبان گیری نیاز ندارید و تنها فایل های ضروری را نگهداری می کنید. در این حالت شما فقط می توانید فایل های معیوب و مفقود شده را بازیابی کنید و امکان بازیابی کل سیستم عامل یا همه فایل های موجود روی هارد را نخواهید داشت. در این روش شما انتخاب می کنید که از چه چیزهایی پشتیبان گیری کنید. برای مثال ممکن است فقط بخواهید از عکس ها و فایل های متنی تان پشتیبان بگیرید و بقیه اطلاعات برایتان اهمیت زیادی نداشته باشد. این روش پشتیبان گیری سریع تر و راحت تر است. ضمن اینکه برگرداندن اطلاعات هم کار راحت تری است. اما عیب های خودش را دارد. برای مثال اگر هارد دیسک شما از کار بیافتد شما مجبورید کار نصب سیستم عامل و نرم افزارها را از اول انجام بدهید. و این کار ممکن است ساعت ها وقت شما را بگیرد. ضمنا در این روش باید خیلی با دقت بررسی کنید که از تمام اطلاعات مهم تان پشتیبان گیری کرده اید. زیاد پیش آمده که هنگامی که لپ تاپ به سرقت رفت تازه یادتان امده که در پشتیبان گیری انتخابی که انجام می داده اید فایل های قراردادهای مهم را فراموش کرده اید.

۳- پشتیبان گیری افتراقی: این روش به همراه هر دو روش قبلی قابل استفاده است و در واقع می توان دو روش قبلی را با این تکنولوژی سریع تر کرد. این یکی از بهترین و موثرترین روش های پشتیبان گیری است که در بسیاری از برنامه های پشتیبان گیری آنلاین و آفلاین موجود است. در این شیوه پشتیبان گیری، اولین بار، تمام فایل های مورد نظرتان در فایل پشتیبان می گنجند. اما در دفعات بعدی، برنامه دوباره همان حجم را بک آپ نمی گیرد. بلکه به کنترل نسخه پشتیبان قبلی و فایل های جدید می پردازد و تنها تغییرات را در نسخه پشتیبان به روز می کند. مثلا شما نیاز دارید روزانه از ۶ گیگابایت عکس مربوط به مشتریان پشتیبان بگیرید. در حالت عادی، روزانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ مگابایت فایل به گالری عکس شما اضافه می شود، اما باید تمام ۶ گیگابایت را دوباره پشتیبان بگیرید. اما در صورتی که از برنامه ای با قابلیت پشتیبان گیری افتراقی استفاده کنید، برنامه هر روز نسخه پشتیبان شما را با گالری تان مطابقت می دهد و تنها همان ۱۰۰ تا ۲۰۰ مگابایت فایلی را که تغییر کرده اند پشتیبان می گیرد. بنابراین به جای صرف چندین ساعت جهت پشتیبان گیری، کار پشتیبان گیری شما تنها در چند دقیقه انجام می شود. یکی از معیارهای مهم در انتخاب نرم افزار مناسب برای پشتیبان گیری این است که به این فناوری برای تهیه پشتیبان مجهز باشد. این شیوه در پشتیبان گیری آنلاین بسیار مهمتر از پشتیبان گیری آفلاین است. زیرا علاوه بر اینکه حجم بالای پشتیبان گیری به معنای مصرف پهنای باند بیشتر است، نیاز شما به مقدار بیشتر فضای آنلاین بالاتر می رود. شما می توانید هر یک از این روش ها را به دو صورت آنلاین و آفلاین، با استفاده از ابزارهای مختلفی به کار ببرید. بیایید کمی بیشتر به بررسی دو شیوه بک آپ گیری آنلاین و آفلاین، مزایا، معایب آنها بپردازیم.


پشتیبان گیری آنلاین
بک آپ آنلاین به طور کلی یکی از شیوه های نگهداری اطلاعات خارج از محیط فیزیکی محل ذخیره اطلاعات است، که می تواند اسناد، فایل های متنی، پوشه ها، عکس ها و یا همه محتویات هارد دیسک تان را شامل شود. در این شیوه نسخه پشتیبان اطلاعات از راه دور بر روی یک سرور یا کامپیوتر متصل به شبکه نگهداری می شوند. در این شیوه تمامی اطلاعاتی را که می خواهید نسخه پشتیبانی از آنها داشته باشید (از قبیل فیلم، عکس، آهنگ، اسناد و مدارک) بر روی یک سرور مطمئن اینترنتی منتقل می شوند. بسیاری از سرویس های ارائه دهنده خدمات پشتیبان گیری آنلاین از مجموعه ای از کامپیوترهای قوی به صورت کلود (ابری) برای این کار استفاده می کنند. از مزایای این سرویس می توان به انتقال و نگهداری امن فایل ها بر روی اینترنت اشاره کرد. این کار همچنین باعث می شود که شما نسخه پشتیبانی از فایل های تان را در محلی خارج از محل نگهداری کامپیوتر تان در اختیار داشته باشید، که خود نکته امنیتی بسیار مهمی است. این شیوه پشتیبان گیری تا حد بسیار زیادی مطمئن است. معمولا به صورت خودکار و بی دردسر انجام می گیرد. اما بسته به حجم آپلود روی سرور، لازم است که شما هزینه های ارتباط اینترنتی را به شرکت خدمات دهنده اینترنت تان بپردازید. علاوه بر این برای استفاده از چنین خدمات آنلاینی به خطوط پر سرعت اینترنتی نیاز دارید، در غیر این صورت، صرف نظر از زمان بسیار طولانی برای آپلود فایل ها، با اضافه شدن هزینه تلفن به مبلغ پرداختی برای اینترنت، این کار اصلا مقرون به صرفه نیست. از دیگر ایراد های این سیستم، محدودیت بسیار زیاد فضای رایگان ارائه شده است و برای نسخه های پشتیبان سنگین و کامل، نیاز به پرداخت هزینه ماهیانه یا سالانه نسبتا قابل توجهی برای در اختیار داشتن فضای کافی دارید. هر چند از این نکته نباید چشم پوشی کرد که استفاده از پشتیبان گیری آنلاین همانطور که می تواند مداوم یا زمان بندی شده باشد، بسیار ساده است. و شیوه مناسبی برای مقابله با گم شدن و نابودی فایل ها هنگام دزدی، آتش سوزی یا دیگر بلایای طبیعی است. هر زمان و مکانی، شما تنها نیاز به یک کامپیوتر با مرورگر مناسب و یک خط اینترنت پر سرعت دارید، تا دوباره اطلاعات تان را به دست بیاورید. البته اگر سرعت اینترنت شما زیاد نیست می توانید برای پشتیبان گیری از یک قسمت حیاتی از اطلاعات تان از این سرویس ها استفاده کنید. اطلاعاتی که برای تان بسیار اهمیت دارند را می توانید با این سرویس پشتیبان گیری کنید. در این صورت احتمالا حجم آنها کم خواهد بود و حتی با اینترنت Dialup هم قابل پشتیبانی هستند (برای مثال فایل های متنی مهم تان). خوشبختانه برای انجام این کار سرویس ها و سایت های فراوانی به صورت رایگان وجود دارند که تا حدی می توانند نیازهای شما را برطرف کنند. برای اینکه به علت محدودیت حجم هم به مشکل بر نخورید، می توانید از چند سرویس مختلف استفاده کنید. البته اگر این کار با برنامه ریزی صحیحی انجام نشود، باعث سردرگمی شما بین چندین سرویس و گم کردن اطلاعات تان می شود. در درس های آینده با بعضی سرورهای پشتیبان گیری آنلاین آشنا می شوید.

پشتیبان گیری آفلاین یا Local Backup
این شیوه، تهیه نسخه پشتیبان بر روی ابزارهای سخت افزاری توسط خود شما است. در این روش، به صورت دستی و یا با استفاده از برخی نرم افزارها، نسخه ای از اطلاعات تان را بر روی وسایلی مانند کول دیسک، هارد اکسترنال، کامپیوتر دیگر، سی دی، دی وی دی و... نگهداری می کنید. برای تهیه نسخه پشتیبان لوکال یا آفلاین، می توانید به سادگی، خودتان کپی هایی از اطلاعات تان بر روی ابزار مورد نظر ایجاد کنید. همچنین امکان نصب برنامه های رایگان و غیر رایگان مختلفی را هم برای تهیه نسخه های پشتیبان به صورت دستی یا اتوماتیک و دوره ای دارید. همه سیستم عامل ها هم معمولا یک سیستم تهیه بک آپ و بازیافت درونی دارند. این سیستم اغلب اوقات فقط نسخه های پشتیبان از فایل های ویژه سیستم عامل ایجاد می کند و چندان به درد تهیه بک آپ از کل اطلاعات نمی خورد. هر چند که در این زمینه استثناهایی مانند برنامه Time Machine مکینتاش هم پیدا می شوند که از تمام فایل های سیستم شما نسخه پشتیبان تهیه می کنند. از مزایای این شیوه می توان به عدم نیاز به داشتن ارتباط اینترنتی پر سرعت و پرداخت هزینه ترافیک اشاره کرد. همچنین خرید ابزارهایی چون هارد دیسک یا سی دی و DVD بسیار کم هزینه تر از خرید اکانت آنلاین و ترافیک اینترنت خواهد بود. در درس ابزارهای بک آپ گیری، به بررسی مقایسه ای هزینه استفاده از ابزارهای مختلف پشتیان گیری خواهیم پرداخت. مزیت دیگر بک آپ آفلاین این است که نسخه پشتیبان همیشه قابل دسترس است و استفاده از آن منوط به داشتن اینترنت و در دسترس بودن سرور ذخیره بک آپ نیست. این شیوه بک آپ از لحاظ ماندگاری و قابلیت بازیافت اطلاعات، معمولا امنیت کمتری نسبت به شیوه آنلاین دارد. مثلا اگر همانند مشکلی که برای من پیش آمد، هارد دیسک اکسترنال تان زمین بخورد، کل اطلاعات پشتیبان تان نابود می شود. حال اتفاقاتی چون دزدیده شدن این ابزارها، سوختن هارد دیسک یا فلش، شکستن و سوختن سی دی و غیره را هم اضافه کنید. البته خطر نفوذ به پشتیبان های آنلاین تان هم همیشه وجود دارد و آنها را هم نمی توانید کاملا امن به حساب بیاورید.

نکته: یکی از شیوه های امن نگهداری اطلاعات که به Offsite Backup معروف است، بر این مساله تاکید دارد که همیشه چندین بک آپ یکسان از اطلاعات تان داشته باشید و آنها را در نقاط مختلفی خارج از محل استفاده از آن اطلاعات نگه داری کنید. مثلا یک نسخه از اطلاعات شرکت را در خانه خود و یک نسخه را در خانه والدین یا شرکای تان نگهداری کنید. اگر اطلاعات بسیار با ارزش باشند، علاوه بر اینها، می توانید ان اطلاعات را در صندوق امانات بانکی تان هم نگه داری کنید. پشتیبان گیر آنلاین را هم می توان یکی از مکان های قابل قبول و امن برای رعایت Offsite Backup برشمرد. دلیل اصلی این کار هم این است که اگر محل شرکت یا یکی از مکان های نگهداری دچار مشکل شود، همه اطلاعات یکجا نابود نشود و در محل دیگری نسخه ای از آنها موجود باشد. مثلا اگر در شرکت آتش سوزی شود یا دزدی صورت بگیرد، همزمان با نابود شدن یا سرقت کامپیوتر اصلی، هارد یا سی دی هایی هم که نسخه پشتیبان روی آنها نگه داری می شود به همان سرنوشت دچار می شوند. چون آتش که گرفت خشک و تر میسوزد و چیزی باقی نمی ماند اما احتمال اینکه هم شرکت، هم خانه خودتان و هم خانه والدین تان به صورت همزمان دچار مشکل شوند، بسیار کم است.

[1=1+1]

وقتی پشتیبان گیری آنلاین میکنیم احتمالش هس کسی توشون فضولی کنه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟مثلا یه چی شخصی مهم باشه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

[Ehsan M]

وقتی پشتیبان گیری آنلاین میکنیم احتمالش هس کسی توشون فضولی کنه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟مثلا یه چی شخصی مهم باشه ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

دقیقا نمیدونم....

ولی فکر نکنم بشه اطمینان داشت که نفوذ نشه به اطلاعات........

[Ehsan M]

خب اینم از جلسه سوم :


پشتیبان گیری در سیستم عامل ویندوز


تا اینجای کار با اصول اولیه، شیوه ها و برخی برنامه های مفید تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات آشنا شدیم. حال به صورت جداگانه و جزئی تر به بررسی شیوه پشتیبان گیری در سیستم عامل های مختلف می پردازیم. در این درس نوبت سیستم عامل ویندوز است. اگر کاربر این سیستم عامل نیستید می توانید این درس را نادیده بگیرید یا آن را به صورت کلی بخوانید تا به دوستان ویندوزی تان کمک کنید. در ویندوز شما با سه روش تهیه پشتیبان روبرو هستید که همیشه بسته به نیازتان از آنها می توانید استفاده کنید.

اولین شیوه، برنامه پشتیبان گیری و بازیابی خود ویندوز است که از فایل های سیستمی ویندوز بک آپ گرفته و در صورت لزوم شما را به حالت قبل از وقوع مشکل بر می گرداند. البته در اغلب ویندوزها امکان تهیه نسخه پشتیبان از فایل های شخصی هم به شما پیشنهاد می گردد.

شیوه دیگر پشتیبان گیری، تهیه یک نسخه پشتیبان تمام و کمال از هارد کامپیوتر است که معمولا به صورت یک فایل ایمیج ذخیره می گردد. با این کار شما یک نسخه تمام و کمال از سیستم عامل و همه فایل های روی هارد را در اختیار دارید. هر گاه که اطلاعات پاک شوند یا مجبور به استفاده از یک هارد تازه روی سیستم شوید، با استفاده از این ایمیج، می توانید سیستم عامل و تمامی برنامه ها و فایل های تان را به وضعیتی که در زمان پشتیبان گیری داشته اند، برگردانید.

سومین روش هم که بیشتر معمول است، تهیه نسخه پشتیبان از فایل های ضروری کاربر است. در این حالت شما بسته به حجم اطلاعات، به فضای چندان زیادی برای پشتیبان گیری نیاز ندارید و تنها فایل های ضروری را نگهداری می کنید. در این حالت شما فقط می توانید فایل های معیوب و مفقود شده را بازیابی کنید و امکان بازیابی کل سیستم عامل یا همه فایل های موجود روی هارد را نخواهید داشت.

استفاده از برنامه پیش فرض ویندوز برای تهیه نسخه پشتیبان
حالت پیش فرض انجام این کار در ویندوزهای مختلف استفاده از برنامه Backup and restore است که معمولا فقط از فایل های سیستمی و ضروری سیستم عامل نسخه پشتیبان می گیرد و به صورت خودکار شما را به تاریخ و زمان خاصی که با نام Restore Point شناخته می شود بر می گرداند. شیوه دیگر این کار که بسیار کامل تر و کاراتر هم هست، برنامه Backup است که بر روی تمام سی دی های نصب ویندوز موجود است.

الف- نصب برنامه بک آپ: برای تهیه پشتیبان با برنامه خود ویندوز، ابتدا باید به نوع و نسخه ویندوزتان توجه کنید تا اگر برنامه را بر روی خود ندارند، آن را از روی سی دی ویندوز بر روی سیستم نصب کنید. معمولا اکثر نسخه های بعد از اکس پی (XP) سیستم عامل ویندوز این امکان را به صورت پیش فرض دارند و تنها اگر از ویندوز ایکس پی نسخه Home استفاده می کنید، لازم است ابتدا برنامه بک آپ را روی سیستم نصب کنید. برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید: ۱- CD ویندوز ایکس پی را در کامپیوتر یا لپ تاپ مورد نظر قرار دهید. ۲- درایو سی دی را باز کرده و به دنبال فولدر ValueAdd\Msft\Ntbackup بر روی آن بگردید. ۳- با دوبار کلیک کردن فایل Ntbackup.msi آن را اجرا کنید. بعد از اتمام کار، دکمه Finish را بزنید. حال شما برنامه را نصب کرده اید و آماده پشتیبان گیری از سیستم تان هستید.

ب- تهیه نسخه پشتیبان از فایل ها و پوشه ها: برای تهیه پشتیبان از فایل ها باید اکانت ویندوز، ادمین باشد یا دسترسی معادل کاربر ادمین داشته باشد. در این راهنما ما از برنامه Backup Utility برای تهیه نسخه پشتیبان استفاده می کنیم. اگر علاقمند به استفاده از برنامه Backup and Restore Wizard هستید، می توانید در اینترنت منابع جالبی برای آن بیابید. ۱- برای باز کردن برنامه Backup Utility بر روی منوی استارت کلیک کرده و گزینه Run را انتخاب کنید. در پنجره باز شده، عبارت ntbackup.exe را تایپ کرده و OK را بزنید.

نکته ۱: اگر با پیغام خطای Windows cannot find 'ntbackup.exe' روبرو شدید، احتمالا مرحله اول را درست نرفته و برنامه را نصب نکرده اید. دوباره سعی کنید.

نکته ۲: در صورتی که به جای صفحه اصلی برنامه، یک ویزارد نصب ظاهر شد، تیک کنار عبارت Always start in wizard mode را برداشته و دکمه Cancel را بزنید. حال دوباره مرحله ۱ را تکرار کنید تا برنامه باز شود.
۲- حال باید مواردی را که می خواهید از آنها پشتیبان بگیرید مشخص کنید. همچنین محل ذخیره فایل پشتیبان را هم باید تعیین کنید. برای این کار ابتدا روی Advanced Mode کلیک کرده و سپس تب Backup را باز کنید.
۳- حال در منوی Job (در بالای پنجره برنامه) روی عبارت New کلیک کنید. با کلیک کردن روی هر کدام از بخش ها، آن را باز کرده و درایوها یا فایل و پوشه هایی را که می خواهید از آنها بک آپ بگیرید، تیک بزنید.
۴- در پنجره ای که درایو و فایل ها را انتخاب می کنید، در زیر مجموعه گزینه My Computer عبارت System State را خواهید یافت. آن را هم حتما تیک بزنید. با این عمل، از فایل های سیستمی، رجیستری و دیگر فایل های ضروری برای کار سیستم عامل هم نسخه پشتیبان تهیه خواهد شد.
۵- از طریق گزینه Browse در کنار کادر Backup media or file name محلی را که می خواهید فایل بک آپ ذخیره شود انتخاب کنید. توجه داشته باشید اگر Backup destination فعال بود، گزینه File را انتخاب کنید.
۶- حال بر روی Start Backup کلیک کنید تا پنجره Backup Job Information باز شود.
۷- در کادر زیر عبارت If the media already contains backups، این تنظیمات را انجام دهید: - اگر می خواهید نسخه پشتیبان جدید با نسخه قبلی ادغام شود، گزینه Append this backup to the media را انتخاب کنید. با این کار فایل جدید به فایل قبلی افزوده شده و یک فایل بزرگتر و کامل تر برای بازگرداندن تغییرات دارید. - اگر می خواهید با هر بار پشتیبان گیری، نسخه پشتیبان قبلی حذف شده و فایل جدید جایگزین آن شود عبارت Replace the data on the media with this backup را انتخاب کنید. ۸- گزینه Advanced را انتخاب کنید و مربع کنار عبارت Verify data after backup را تیک بزنید و از منوی باز شونده Backup Type نوع پشتیبان گیری مورد نظرتان را انتخاب کنید.
۹- با زدن دکمه OK پنجره Advanced را بسته و بر روی دکمه Start Backup کلیک کنید، تا کار تهیه نسخه پشتیبان از فایل های انتخابی تان آغاز شود.

نکته ۱: برای بازیابی فایل های پشتیبان هم می توانید به راحتی از تب Restore and Manage Media در همین برنامه استفاده کنید.

نکته ۲: در ویندوز ویستا و سون، این کار به شکل متفاوتی انجام می شود و شما با استفاده از برنامه Backup and restore می توانید همانند شیوه دوم پشتیبان گیری، یک نسخه رایت شده از کل سیستم را روی دی وی دی داشته باشید.

تهیه ایمیج از کل هارد برای برگرداندن یکباره تمامی اطلاعات و تنظیمات
اگر نسخه پشتیبان شما به صورت یک فایل ایمیج رایت شده روی سی دی، دی وی دی یا کپی شده روی یک هارد باشد، هر گاه که سیستم شما دچار مشکل شده و بالا نیاید، به راحتی و در زمان نسبتا کوتاهی می توانید آن را به همان صورتی که بک آپ گرفته بودید، برگردانید. برای این کار راه های زیادی وجود دارد، اما یکی از راحت ترین و بهترین شیوه ها، استفاده از برنامه Norton Ghost است. خوب، پس بدون معطلی برنامه Norton Ghost را روی سیستم تان نصب کرده و آماده کار شوید. بعد از نصب، با استفاده از برنامه Ghost بر روی یک CD یا DVD ایمیج کاملی از تمام درایو سیستم عامل بسازید. علاوه بر این به ساخت یک سی دی یا USB بوت ویژه Ghost هم نیاز دارید. حال هر گاه که سیستم عامل شما کاملا نابود و غیر قابل استفاده شد، با استفاده از این ابزارها، برنامه بازیابی Ghost را اجرا کرده، سیستم عامل و تمام فایل های درایوی را که از آن نسخه پشتیبان تهیه کرده بودید، برگردانید. با استفاده از این ابزارها، سیستم شما دقیقا به حالت هنگام تهیه نسخه پشتیبان برخواهد گشت. در کنار همه مزایای جذاب، این برنامه تنها یک عیب دارد و آن هم قیمت بالای آن است. اما شما می توانید از برخی نرم افزارهای رایگان استفاده کنید که تقریبا همه امکانات Norton Ghost را در اختیارتان می گذارند.یکی از بهترین برنامه های رایگان تهیه ایمیج پشتیبان از هارد، Colonzilla است. جالب تر اینکه برنامه کلون زیلا یک نسخه لایو هم دارد که با رایت شدن بر روی سی دی به راحتی کار شما را راه می اندازد و دردسرهای استفاده از آن بسیار کم است!از دیگر نرم افزارهای رایگان مشابه نورتون می توان به Snapshot و Macrium Reflect اشاره کرد.

تهیه نسخه پشتیبان از داده های انتخابی کاربر
در این روش شما فقط از اطلاعات ضروری تان که آنها را در یک یا چند پوشه مرتب کرده اید، به صورت دوره ای نسخه پشتیبان تهیه می کنید. این شیوه در واقع می تواند به عنوان مکمل تهیه نسخه پشتیبان از کل درایو و سیستم عامل عمل کند. به این صورت که شما بعد از آماده کردن سیستم عامل و نصب تمام برنامه های ضروری روی آن، با یکی از نرم افزارهای معرفی شده در بخش قبل، از کل درایو سیستم عامل یک نسخه پشتیبان تهیه می کنید. از این به بعد هر مشکلی که برای سیستم عامل شما به وجود آید، به راحتی در زمان بسیار کوتاهی قابل برگشت است. حال تنها می ماند تهیه نسخه پشتیبان مناسبی از تمامی فایل های ضروری که بعد از تهیه ایمیج پشتیبان هارد، بر روی سیستم کپی یا ایجاد کرده اید. که این کار را هم می توانید به صورت روزانه یا در بازه زمانی دلخواه بسته به اهمیت و شیوه کاری تان، انجام دهید. یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین روش های انجام این کار، این است که در بازه زمانی مشخص شده، به صورت دستی یک کپی از تمام فایل های ضروری بر روی یک هارد اکسترنال، کول دیسک یا DVD، درون پوشه های مجزا با ذکر تاریخ، نگهداری کنید. این کار احتیاج به نصب برنامه و تنظیمات خاصی نیاز ندارد، اما بعد از مدتی به کاری وقت گیر و خسته کننده بدل می شود. پس بهتر است انجام آن را به برنامه ای کامپیوتری محول کنیم که با خستگی و کم کاری کاملا ناآشنا است. در زیر به سه برنامه مفید و کاربردی برای این شیوه پشتیبان گیری می پردازیم:

۱- نرم افزار ویندوزی SyncBack
SyncBackابزار قدرتمندی برای همسان سازی فایل ها بین درایو کامپیوتر شما و دیگر ابزارهای نگهداری اطلاعات از قبیل سی دی، دی وی دی، حافظه های فلش، هاردهای اکسترنال و… است. این برنامه همچنین می تواند بر روی شبکه داخلی شما هم به سینک و همسان سازی فایل ها بپردازد. نسخه Basic این نرم افزار رایگان بوده و امکانات کافی برای انتقال فایل و همسان سازی آنها را در اختیارتان می گذارد. نسخه حرفه ای این برنامه را هم می توانید با قیمت ۵۵ دلار خریداری کنید تا امکاناتی مانند پشتیبان گیری رمزنگاری شده، پشتیبان گیری از فایل های قفل شده و فعال روی سیستم و تنظیمات پشتیبان گیری فراوان و شخصی سازی شده را در اختیار داشته باشید. برای مقایسه امکانات نسخه های مختلف این برنامه می توانید به جدول موجود در این لینک مراجعه کنید.

۲- Rsync همه کاره رایگان
نرم افزار Rsync، ابزار قدرتمند سینک و همسان سازی فایل ها است که در اصل برای استفاده در سیستم های مبتنی بر لینوکس ساخته شده است. البته تا کنون نسخه های مختلفی از Rsync ویژه ویندوز و مک هم عرضه شده است. بزرگترین مزیت این برنامه انتقال اطلاعات به صورت فوق العاده کارآمد است. اگر شما تنها یک کیلوبایت از فایل ۳۰ گیگابایتی تان را تغییر دهید، برنامه Rsync تنها یک کیلوبایت اطلاعات را به نسخه بک آپ منتقل می کند! نسخه مبتنی بر خط فرمان این برنامه یک جنگجوی قدرتمند و ماهر در مقابله با آسیب های احتمالی به اطلاعات است. اما نگران نباشید، نسخه های گرافیکی این برنامه هم وجود دارند که به همان خوبی کار می کنند.

۳- SyncToy اسباب بازی پشتیبان گیر مایکروسافت
این ابزار رایگان مایکروسافت برای کاربران ویندوز می تواند به خوبی از عهده تهیه نسخه پشتیبان و همسان سازی پشتیبان ها بر روی شبکه داخلی یا ابزارهای قابل حمل چون هارد و کول دیسک برآید. این برنامه فایل ها و فولدرهایی را که برایش تعیین می کنید، مرتبا کنترل می کند و هرگونه تغییر را شناسایی کرده و همسان سازی را انجام می دهد.

۴- Cobian Backup متن باز دوست داشتنی
کوبیان بک آپ نرم افزار پشتیبان گیر رایگان است که پشتیبان گیری زمان بندی شده به صورت لوکال (بر روی کامپیوتر) و یا بر روی سرور داخلی شرکت از طریق اف تی پی را امکان پذیر می سازد. این برنامه، با وجود اینکه رایگان است و هزینه های اش را از طریق کمک های داوطلبانه کاربران (Donation) تامین می کند، بسیاری از قابلیت های برنامه های غیر رایگان هم رده اش را در اختیار دارد. با استفاده از این راه ها، به گمانم دیگر نگرانی درباره از دست دادن اطلاعات نخواهید داشت. فقط یک بار دیگر بر موضوع نگهداری نسخه های پشتیبان در جایی خارج از محل استفاده از آن اطلاعات تاکید می کنم. زیرا یک سرقت یا اتش سوزی ساده می تواند علاوه بر سیستم حاوی اطلاعات، ابزاری که نسخه پشتیبان روی آن نگه داری می شود را هم به خطر بیندازد. اینکه کدام روش را انتخاب کنید به خودتان بستگی دارد. توصیه می کنیم چند مورد از این نرم افزارها را دانلود و تست کنید. خودتان می توانید انتخاب کنید که کدام یک برای شما گزینه بهتری است.

[1=1+1]

این همه نرم افزار نوشته


حالا کدوم بهتره
برای ویندوز سون شصتو چهار بیت
هم مفتی باشه هم خوب

[Ehsan M]

این همه نرم افزار نوشته


حالا کدوم بهتره
برای ویندوز سون شصتو چهار بیت
هم مفتی باشه هم خوب

۳- SyncToy اسباب بازی پشتیبان گیر مایکروسافت
این ابزار رایگان مایکروسافت برای کاربران ویندوز می تواند به خوبی از عهده تهیه نسخه پشتیبان و همسان سازی پشتیبان ها بر روی شبکه داخلی یا ابزارهای قابل حمل چون هارد و کول دیسک برآید. این برنامه فایل ها و فولدرهایی را که برایش تعیین می کنید، مرتبا کنترل می کند و هرگونه تغییر را شناسایی کرده و همسان سازی را انجام می دهد.

[Ehsan M]

منتظر جلسه های بعدی باشید.به این امید که این مطالب به کارتون بیاد

[1=1+1]

منتظریم

[Ehsan M]

پشتیبان گیری کلود (بک آپ آنلاین)



در دروس گذشته اشاره ای گذرا به تهیه نسخه پشتیبان آنلاین یا کلود داشتیم. در این درس قصد داریم به تعریف و شیوه استفاده از این روش پشتیبان گیری و مزایا و معایب آن بپردازیم. در انتها هم به چند سرویس مناسب برای پشتیبان گیری آنلاین و شگردهای کار با آنها می پردازیم.

ذخیره سازی کلود چیست؟
فضای کلود، یک شیوه ذخیره سازی بر روی اینترنت است. شرکت های ارائه دهنده سرویس ذخیره سازی ابری (Cloud) در واقع گروه قابل توجهی از سرورهای با حجم بالا را در اختیار دارند که با یک رابط کاربری بسیار ساده تحت وب، می توانند میزان بسیار زیادی از اطلاعات را بر روی اینترنت دسته بندی، ذخیره و بازیابی کنند. از دیدگاه کاربران هم ذخیره سازی کلود در واقع مقدار نامحدودی فضای هارد آنلاین است که با قیمت پایین، امنیت بالا و دسترسی نسبتا دائم، اطلاعات کامپیوتر و لپ تاپ ها را بر روی خود ذخیره، مرتب سازی و قابل بازیابی می گرداند.

چه کسانی به ذخیره سازی کلود نیاز دارند؟
همانطور که گفتیم، فضای کلود همان فضای ذخیره سازی آنلاین است. شما برای دست یابی به فضای کلود به یک خط اینترنت پر سرعت نیاز دارید. این مساله مخصوصا برای پشتیبان گیری از اطلاعاتی که مساله زمان درباره آنها امر مهمی است، بیشتر مورد توجه بوده و خود را نشان می دهد. شیوه های تهیه نسخه پشتیبان به صورت کلود، اغلب هنگامی به کار می روند که شما در مدت زمان کوتاه نیازی به بازیابی حجم بالایی از اطلاعات نداشته باشید. زیرا در این صورت، سرعت و هزینه اینترنت دو عامل مهم محدود کننده استفاده شما از نسخه پشتیبان هستند. مثلا شما یک عکاس هستید و می خواهید نسخه پشتیبانی از تمام مجموعه عکس تان تهیه کنید. به نظر می رسد که ذخیره سازی نسخه پشتیبان روی کلود انتخاب کاملا مناسبی است. زیرا شما یک نسخه از فایل های تان را روی لپ تاپ یا هارد اکسترنال تان دارید و تنها در صورت بروز مشکل برای آنها، به نسخه کلود نیاز پیدا می کنید. اما بسته به تعداد عکس ها و سرعت اینترنت، زمان تهیه این نسخه پشتیبان ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. اما در خصوص بازیابی نسخه پشتیبان عکس ها، زمان در این میان نقش حیاتی ندارد. پس هر کس که به یک پشتیبان گیری امن بر روی سروری خارج از محیط کار بدون نیاز به نگرانی درباره نگهداری و بهینه سازی زیرساخت ها، احتیاج داشته باشد، می تواند از شیوه ذخیره سازی کلود برای تهیه نسخه پشتیبان استفاده کند. البته به این شرط که بازیابی اطلاعات در بازه زمانی کوتاه و با سرعت بالا، چندان اهمیتی برای وی نداشته باشد، یا اینکه بتواند پهنای باند اینترنتی مناسبی را برای این کار تهیه کند.

رمزنگاری و بازیابی اطلاعات در نسخه پشتیبان کلود
در شیوه پشتیبان گیری کلود، داده های شما بر روی یک سرور بیرونی، خارج از خانه یا اداره تان اقامت دارند. پس این اطلاعات نیاز به محافظت خاصی دارند. خوشبختانه اکثر راه حل های کنونی تهیه نسخه پشتیبان کلود، از هنر رمزنگاری داده ها بهره می برند و در نتیجه اطلاعات شما به گونه ای فشرده سازی و رمزنگاری می شوند، که دیگران قادر به استفاده از آنها نباشند. در موارد زیادی این اطلاعات در کامپیوتر شما رمزنگاری شده و به سرور کلود ارسال می شود. بنابراین توسط خود صاحبان این سرویس هم قابل دسترس نیست. البته اگر اطلاعات بسیار مهمی دارید بهتر است در این مورد قبل از هر چیز تحقیقات مفصلی بکنید. برای اینکه بحث های مفصلی در این مورد وجود دارد که ارایه کنندگان سرویس های پشتیبان گیری ابری تا چه حد به اطلاعات کاربران دسترسی دارند. برای مثال در مورد سرویس دراپ باکس اینطور به نظر میرسد که سازندگان این سرویس امکان دسترسی به فایل های شما را دارند.


فواید استفاده از پشتیبان گیری کلود
- شیوه مطمئن و امنی برای پشتیبان گیری از داده ها بر روی فضای ذخیره سازی دور دست است. - از هر جایی که اینترنت داشته باشید، قابل دسترس و بازیابی است. - معمولا ارزان بوده و مقدار پرداخت بر حسب میزان استفاده شما از فضای کلود است. - ابزار بازیابی هنگام حادثه به صورت پیش فرض بر روی سرور آماده است. - امکان افزایش حجم بسیار بالا را دارند. در بسیاری از سرویس های کلود معمولا محدودیت آزاردهنده ای از نظر حجم نخواهید داشت. - امکان پشتیبان گیری خودکار را دارند. - دیگر نگران نگهداری و مدیریت زیرساخت های سخت افزاری نیستید.

معایب سرویس های پشتیبان گیری کلود
- به اینترنت پرسرعت نیاز دارند. البته اگر فایل های شما کم حجم باشند با اینترنت Dialup هم کارتان راه میافتد. - شما اطلاعات تان را در اختیار یک شرکت ثانویه می گذارید که اگر روزی خدمات اش را تعطیل کند، باید علاوه بر نگرانی درباره از دست دادن نسخه پشتیبان، به دنبال پیدا کردن کلود تازه ای برای پشتیبان گیری باشید.
- معمولا بیشتر این سرویس ها شما را بر مبنای میزان فضای مورد نیاز شارژ کرده و هزینه را تعیین می کنند. البته سرویس هایی مانند Mozy را هم می توانید بیابید که تنها با پرداخت ۵ دلار در ماه، فضای نامحدود در اختیارتان می گذارند.

نکته: علی رغم تمامی این مزایا و معایب، اگر شرکت بزرگی با حجم بالای اطلاعات و دسترسی محدود به اینترنت دارید، شیوه های دروس قبلی بسیار کاربردی تر و ارزان تر خواهند بود.