روزهايت را مي‌‌شمارم

[ماری مریم]

روزها را که مي‌‌شماري متوجه مي‌شوي فاصله زيادي تا عيد نوروز و شروع سال جديد نداري. تقويم امسالت را ورقي مي‌‌زني و به فهرست خريدهاي عيدت شايد گزينه جديدي را اضافه کني: تقويم سال 1391! جالب است بداني سال‌ها پيش در چنين روزي که تو در کتابفروشي‌ها يا لوازم التحريري‌ها دنبال يک تقويم باب سليقه‌ات مي‌‌گردي خيام شاعر و رياضي‌دان معروف ايراني به کمک گروهي ديگر از منجمان و رياضي‌دانان تقويمي را که تو امروز در دست داري تدوين کرده ‌است. به اين بهانه سري به کتابفروشي‌هاي مختلف شهر زده‌ايم به اين اميد که با اين گشت و گذار و معرفي انواع تقويمي‌هايي که در بازار هستند، به شما در انتخاب تقويم مناسب کمک کنيم.



تاريخچه روزشمار من

تقويم ايراني سابقه درست و حسابي ‌و طويلي براي خودش دارد. تاريخ استفاده تقويم در ايران به حدود دو هزار سال قبل از ميلاد مسيح برمي‌گردد. يعني ما ايراني‌ها از حدود چهار هزار سال پيش براي خودمان تقويم داشته‌ايم. طبيعي است که اين تقويم با چنين عمري براي خودش داستان‌هاي زيادي داشته و تغييرات حسابي کرده باشد. ظاهرا تقويم کهن ايراني الهام گرفته شده از تقويم بابلي‌هاست. در اين ‌تقويم روزهاي سال 360 روز داشتند. اين تقويم در دوران هخامنشي تغييراتي کرد و با گذراندن عمري 300 سال به شکل نهايي‌اش رسيد. در اين تقويم ماه‌ها به نام فرشتگان يا الهه‌هاي زرتشتي بودند و هر روز ماه، نام خاصي براي خودش داشت. پس از حمله اعراب به ايران تقويم هجري قمري تا زمان سلجوقيان در ايران استفاده مي‌شد که هنوز براي محاسبه وقايع مذهبي کاربرد دارد. زمان سلجوقيان همان طور که در مقدمه مطلب گفتيم گاه‌شمار جلالي توسط عده‌اي از رياضي‌دانان و منجمان ايراني به سرپرستي حکيم عمر خيام در ۳ رمضان ۴۷۱ هجري قمري تدوين شد. گاه‌شمار جلالي تا پيش از مشروطه در ايران رسميت نداشت. تقويمي که امروز از آن استفاده مي‌‌کنيم، جزو دقيق‌ترين گاه‌شمارهاي جهان است. تقويم هجري شمسي را نخستين بار «عبدالغفارخان نجم‌الدوله» استخراج کرد. او عبارت 1264 شمسي را در حاشيه تقويم سال 807 جلالي مطابق1302 هجري قمري ذکر کرد و از آن تاريخ به بعد، تقويمي را در ايران رايج کرد که اساس آن شمسي و مبداء آن هجرت پيامبر اکرم (ص) از مکه به مدينه ‌است. البته تقويمي که او نوشت، به تقويم هجري شمسي برجي معروف است. اين تقويم شامل 12 ماه حقيقي به نام «برج» است که به نام 12 صورت فلکي قديمي نام گذاري شده است. حتما نام اين برج‌ها مانند حوت، سرطان يا جوزا را شنيده‌ايد. سپس اين تقويم با تغييراتي در قالب تقويم هجري شمسي به همراه نام‌هاي فارسي براي ماه‌ها و تعديل طول ماه‌ها و با تصويب مجلس شوراي ملي، گاه‌شمار رسمي ايران شد. تقويم هجري شمسي که تا امروز تقويم رسمي کشور است، به غير از نام و طول هر ماه همانند تقويم هجري شمسي برجي است. نام ماه‌هاي تقويم هجري شمسي ريشه اوستايي دارند.



تقويم با تيزر تبليغاتي

پس از داستان مفصل تقويم ايراني خوب است سري به کتابفروشي‌ها بزنيم و ببينيم که دربازار تقويم امسال ‌چه خبر است. اگر اشتباه نکنم تا چند سال پيش تقويم‌هاي که وارد بازار مي‌‌شد چندان متنوع نبودند. همه ما اگر مي‌‌خواستيم خيلي اهل حساب و کتاب و نظم باشيم بايد به تقويم‌هاي با ظاهر ساده اکتفا مي‌‌کرديم و اگر خيلي باکلاس بوديم در نهايت تقويم با جلد گالينگور يا چرمي مي‌خريديم. البته نوجوان‌ها و جوان‌هاي مثل ما و شما هم که به تقويم‌هاي کوچک با جلد مقوايي راضي بودند. اساس تنوع و تفاوت در تقويم‌هاي ما به نظر من از فعاليت‌هاي تبليغاتي شروع شد. شرکت‌ها و موسساتي بودند که تمايل داشتند تقويم‌هاي زيبا و باکاربردهاي بيش‌تر براي مشتريان‌شان به عنوان هديه نوروز و سال نو داشته باشند. با اين کار آن‌ها همه سال با يک محصول فرهنگي کاربردي کنار مشتريان‌شان حضور داشتند. اين تقويم‌هاي تبليغاتي چنان که از نام‌شان پيداست بيشتر جنبه تبليغي داشتند و جدا از ظاهر متفاوت فرق چنداني با تقويم‌‌هاي گذشته نداشتند.



روزشمار متفاوت‌ها ‌

همان‌طور که گفتم سر و کله اين‌گونه تقويم‌ها چندسالي است که در بازار پيدا شده است. ابتدا دست اندرکاران اين فن کمي در جلدها و آب و رنگ داخل تقويم‌ها سليقه به خرج دادند. اما امروز ما تقويم‌هاي متفاوتي داريم که داراي جزييات و حاشيه‌هاي فراواني شده اند. مثلا تقويم‌هايي که به همراه کاريکاتور چاپ مي‌‌شوند. يا تقويم‌هايي که در هر صفحه داستانکي خواندني براي شما دارند. اين تفاوت‌ها فقط در جنس جلد که گاه چوبي‌اش هم پيدا مي‌‌شود يا جنس کاغذها نيست. طراحان تقويم امسال با قطع‌هاي متنوع و صحافي‌هاي متفاوت و حتي پايه‌هاي گوناگون شما را غافلگير مي‌‌کنند.



روزشمار متخصص‌ها ‌

شايد همين تعداد تنوع که امروز در بازار تقويم مي‌‌بينيم به خاطر رواج تقويم‌هاي خاص باشد. تقويم‌هايي که با کاربردهاي متفاوت براي مشتريان خاص توليد شدند. اين تقويم‌ها گاه موضوعي هستند مانند تقويم‌هاي سينمايي يا تقويم‌هاي نقاشي که باز انواع خودشان را دارند و گاه توسط يک نويسنده يا شاعر معروف و يا تصويرگري صاحب سبک توليد شده‌اند. يا تقويم‌هايي هستند که به شاعري خاص که بين مردم طرفداران بسياري دارند مانند مولانا يا حافظ پرداخته اند. ‌به جز تلفيق يک موضوع خاص به تقويم مانند اشعار عاشقانه يا نقاشي‌هايي با موضوع گل و بلبل، تقويم‌هايي هم توليد شده اند که مخاطبان خاص به لحاظ سني يا تخصصي دارند. مثلا در اين سال‌ها تقويم‌هايي براي دانش‌آموزان يا کاربران يک رشته مانند مهندسان ‌کامپيوتر توليد شده‌است.




نويسنده: اعظم عامل نيک