سهولان
موقعیت
غار سهولان در استان اذربایجان غربی قرار گرفته و فاصله آن از روستای عیسی کند واقع در کنار جاده مهاباد بوکان حدود 4 کیلومتر است . فاصله عیسی کند تا مهاباد 43 کیلومتر و تا بوکان 17 کیلومتر است . ارتفاع دهانه غار از سطح دریا حدود 1750 متر است
معرفی
در گویش کردی " سهول " به معنای " یخ " و "لان " به معنای " مکان " است که به مرور برای سهولت تلفظ یکی از لام ها حذف شده است . سهولان یا مکان خنک برای این غار اسمی بامعناست
ساختمان
غار از دو بخش آبی و خشک تشکیل شده است . مساحت بخش آبی آن چند برابر مساحت بخش خشک است و از سه تالار مملو از آب ، که به دالان های رابط به هم متصل اند ، تشکیل شده است که در مجموع دریاچه ای زیبا پدید آورده اند . عمق آب در بخش های مختلف متغیر است اما عمیق ترین بخش آبی حدود 50 متر ژرفا دارد . فاصله سطح ایستابی تا سکوی مسطح ورودی ها حدود 20 متر است . غار دارای دو ورودی است . ورودی سمت چپ که به ابتدای بخش آبی می رسد و ورودی سمت راست که مدخل بخش خشک است . انتهای دالان خشک به جزیره ای ، که حاصل ریزش سقف در این بخش بوده است ، منتهی می شود . مرتفع ترین سقف غار در محل تالار جزیره قرار گرفته است . در بالای مسیر دالان خشک یکی از گسل های اصلی زاینده غار پدیدار است که به ورودی سمت راست ختم می شود . تغییرات سطح ایستابی غار در چند نوبت و در دراز نوبت سبب زایش پیش آمدگی هایی لبه مانند در سرتاسر دیوارهای غار شده که علت آن یک حرکت بسیار آرام آب در سطح ، و دیگری قانون جاذبه مولکولی و جذب کلسیم کربنات غیر محلول از آب حاوی کلسیم بیکربنات محلول بوده است . وجود اب در کف ، عامل عدم زایش چکیده در غار بوده است تنها چکیده قابل ملاحظه در غار ، چکیده ستبری است که در بخش خشکی و در مسیر پله ها قرار دارد . در تالار جزیره آبشار سنگی زیبا خودنمایی می کند . در سراسر غار چکنده های بسیاری زیبایی بخش سقف هستند . در بین چکنده های سقف تالار دوم ، چکنده ای به شکل پای بز و با زاویه 45 درجه دیده می شود . دلایل علمی پدید آمدن این چکنده نامعلوم است و باید تحقیق شود
ویژگی
با توجه به حوضه آبگیر کم وسعت کوه کوترلان که غار در زیر آن زایش یافته است وجود برجستگی های پستان مانند در سقف و دیوارهای بخش آبی ، غار نمی تواند از طریق متعارف غارهای آهکی اسیدساخته زایش یافته باشد . وجود چشمه ای که منشأ آب آن در اعماق زمین و هم جوار گسلی ماگمایی و فعال بوده است ، آمیختگی گازهای حاصل از فعالیت آن گسل ، به ویژه گاز کربن دی اکسید یا کربن مونوکسید ، با آب چشمه و سپس بالا آمدن آب چشمه به علت فشارهای درونی و نفوذ آن به درزها و خرده گسل های موجود در مسیر خروج چشمه سبب آهک خوری مسیر شده و بخش وسیع از فضای غار را ایجاد کرده است . و اما آب های فرو رو حاوی کربنیک اسید ، که حاصل ریزش های جوی بوده اند ، به نوبه خود وارد عمل شده و سبب زایش فضای بالایی غار شده اند . سپس آب حاوی کلسیم بیکربنات که حاصل عملکرد آب اسیددار چشمه عمقی از پایین و نفوذ آب های فرو رو از بالا بوده ، از طریق چشمه یا چشمه های غار ساز از محوطه غار خارج شده است . هم اکنون خروج آب از طریق چشمه عمقی ادامه دارد .
تفکیک دو بخش پیش گفته غار از یکدیگر : بخش پایینی غار ، که شامل برجستگی های پستانی است ، از طریق چشمه درونی و آن بخش که فاقد برجستگی های پستانی است ، بر اثر عملکرد آب های اسید دار فرو رو پدید آمده است .











نوشته مصطفی سلاحی
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان