تزریق درختان

[omega]

«تزريق مستقيم عناصر غذايي و مواد شيميايي به تنه درختان براي اولين بار در سال ۱۳۷۷ و در اصفهان انجام شد، سپس در شيراز و در سال ۱۳۸۴ نيز انجام شد و در آن سال تقريبا همه درختان چنار شهر شيراز که بالغ بر ۱۴ هزار اصله بود و نيز تعدادي از مرکبات مورد تزريق قرار گرفت.» مجري طرح تزريق عناصر غذايي به درختان مشهد با بيان اين مطلب در گفت و گو با خراسان مي گويد: بر اساس توافق انجام شده با سازمان پارک ها و فضاي سبز شهرداري مشهد مقرر شده است به ۲ هزار اصله از درختان چناران بيمار مشهد، ترکيبات عناصرغذايي تزريق شود. «مهندس فرهود رئيسي» ادامه مي دهد: روش تزريق درخت (Tree injection) در آمريکا ۵۰ سال قدمت دارد و در حال حاضر اين طرح به طور آزمايشي در ۱۵ نقطه شهر مشهد انجام مي شود. درختاني نيز به عنوان «درخت شاهد» در نظر گرفته شده است که عمليات تزريق روي آن ها انجام نمي شود تا بتوان به راحتي مقايسه و ميزان اثربخشي مواد تزريق شده را بررسي کرد

امروزه يکي از روش هاي موثر در صنعت کشاورزي دنيا، تزريق ترکيبات حاوي عناصر غذايي به تنه درختان است که کمبود ريز مغذي ها را با فاصله زماني ۳ تا ۵ سال برطرف مي کند. در واقع با استفاده از روش تزريق تنه مي توان بسياري از مشکلات تغذيه اي، بيماري ها و آفات در درختان را با حداقل صدمات زيست محيطي از بين برد. با اين حال اين روش در کشور ما و به ويژه در استان بسيار نوپاست. وي درباره فوايد اين روش مي گويد: چندين روش معمول کشاورزي براي تغذيه بهينه درختان و رفع کمبود ريزمغذي ها (micro nutrient) به خصوص آهن، روي و منگنز وجود دارد؛ از جمله استفاده از انواع کودهاي مختلف در خاک، محلول پاشي روي برگ درخت، تعويض خاک و....

اين مهندس کشاورزي تزريق عناصر غذايي به تنه درخت را روش نويني معرفي مي کند و مي گويد: با توجه به اين که خاک هاي قليايي، آهکي و اسيدي در اختيار داريم و همچنين به علت صدمه ديدن ريشه ها طي چند دوره متوالي، درخت با فقر غذايي مواجه است، که در اين شرايط يک نوبت تزريق تنه بسيار مفيد است و درخت را دوباره به زندگي بر مي گرداند.




مديرعامل سازمان پارک ها و فضاي سبز شهرداري مشهد نيز روش تزريق را موجب تقويت درخت مي داند و در گفت و گو با خراسان مي گويد: برخي درختان کهنسال از ناحيه ريشه دچار مشکل شده است که تزريق عناصر غذايي به آن کمک مي کند.


«مهندس احمدرضا سلامي» مي افزايد: در برخي از خيابان هاي شهر مشهد مانند خيابان شهيد صادقي وجود جدول هاي سيماني کنار خيابان باعث شده است بستر ريشه درخت گرفته شود از اين رو درخت نمي تواند تغذيه مناسبي داشته باشد. براي اين که بتوانيم تغذيه را از طريق آوند به درخت برسانيم بايد از روش تزريق استفاده کنيم. وي ادامه مي دهد: محيط رشد برخي درختان به گونه اي است که ريشه را کوچک کرده است و تغذيه از طريق هوا و رطوبت به ريشه نمي رسد، از طرف ديگر سر شاخه هاي برخي درختان هم بلند شده است از اين رو مواد غذايي از ريشه به نوک درخت نمي رسد و به اصطلاح دچار سرخشکيدگي شده است. وي با بيان اين که در سال گذشته به تعداد محدودي از درختان مشهد به طور آزمايشي عناصر غذايي تزريق شد، مي گويد: سال گذشته براي اولين بار روش تزريق برخي عناصر غذايي را در مشهد انجام داديم از اين رو تعداد اندکي از درختان را انتخاب کرديم. سلامي ادامه مي دهد: با توجه به مثبت بودن نتايج کار در سال پيش، تصميم گرفتيم امسال نيز اين روش را در سطح وسيع تري انجام دهيم.




نحوه تزريق عناصر غذايي به درخت


مجري شرکت تزريق عناصر غذايي به درختان درباره نحوه انجام عمليات تزريق عناصر غذايي به تنه درخت مي گويد: ابتدا درخت بيمار با استفاده از علوم باغباني و گياه پزشکي مورد شناسايي قرار مي گيرد، سپس سوراخ هاي باريکي در اطراف تنه و در نزديکي سطح زمين ايجاد مي شود و در نهايت مواد شيميايي لازم به کمک پمپ يا وسايل مخصوص در حجم با غلظت مناسب از پيش تعيين شده به داخل سوراخ منتقل مي شود. رئيسي در پاسخ به اين سوال که سوراخ هاي ايجاد شده روي تنه درخت چه خواهد شد نيز مي گويد: اين سوراخ ها با توجه به نوع درخت و شدت رشد آن در حدود يک سال ترميم خواهد شد


به گفته وي اولين شرط تزريق تنه اين است که درخت مورد نظر قابليت ترميم را داشته باشد. به همين دليل اين روش براي درختاني چون زردآلو و هلو کارايي ندارد.




ماهيت عناصر تزريق شده

کدام مواد شيميايي و عناصر غذايي را مي توان از طريق اين روش به درختان بيمار تزريق کرد؟ عضو سابق هيئت علمي موسسه تحقيقات آب و خاک وزارت کشاورزي اين سوال را اين گونه پاسخ مي دهد که ترکيبات با توجه به مشکل درخت متفاوت است. اگر مشکل کمبود عناصر غذايي باشد، عناصري مانند روي، آهن و منگنز به درخت تزريق مي شود. در صورت پوسيدگي ريشه از قارچ کش ها استفاده مي کنيم و در صورت مشاهده بيماري هاي آوندي يا باکتريايي مي توان آنتي بيوتيک به درخت تزريق کرد.با اين حال وي تأکيد مي کند: در بيشتر موارد ريزمغذي هاي آهن و روي به درختان تزريق مي شود. همچنين با اين روش مي توان آفت زدايي کرد.
رئيسي ادامه مي دهد: در سم پاشي هايي که به روش معمول انجام مي شود، ۸۰ درصد محلول روي درخت نمي ريزد و صرفا هوا، زمين، ساختمان هاي مسکوني و گياهان زيردرخت را آلوده مي کند، در صورتي که اگر آفت زدايي از طريق تزريق سموم به تنه درخت انجام شود، هيچ گونه ضايعاتي ندارد و در مصرف ماده مورد نظر بسيار صرفه جويي خواهد شد، ضمن اين که بازده و تأثيرگذاري نيز بيشتر خواهد شد. همچنين به خاک، حشرات مفيد، پرندگان و... نيز آسيبي نمي رسد.




هدف اصلي

همان طور که گفته شد اين روش علاوه بر حل مشکلات تغذيه درختان، در مبارزه با آفات و بيماري ها نيز موثر است. در حال حاضر از اين روش براي حل مشکل زرد بودن برگ هاي درخت چنار استفاده مي شود که در واقع اين مسئله نيز معلول فقر عناصر غذايي در درخت است. مجري طرح تزريق عناصر غذايي به درختان مشهد مي گويد: اگر تزريق عناصر غذايي با آزمايش آب و خاک همراه باشد مي توانيم به پتانسيل تشکيل کلروفيل در برگ دست يابيم که برابر با بالا رفتن فتوسنتز و در نتيجه توليد اکسيژن بيشتر است. رئيسي با تأکيد بر اين که اين امر در درخت چنار با هيچ روشي به غير از تزريق امکان پذير نخواهد بود، ادامه مي دهد: از آن جا که درخت چنار اکسيژن بيشتري به نسبت ديگر درختان توليد مي کند با فراگير شدن اين روش مي توان آثار گازهاي گلخانه اي co2 را تا حد زيادي کاهش داد. علاوه بر اين مسئله طولاني تر شدن عمر درخت و جلوگيري از زرد شدن برگ درختان در فصل بهار ( خزان زودرس) نيز از ديگر فوايد اجراي اين روش است. به گفته وي تاکنون تحقيقي درباره اثربخشي اين روش روي کيفيت محصول انجام نشده است. رئيسي در پاسخ به اين سوال که آيا تزريق عناصر غذايي باعث ايجاد محصول ارگانيک مي شود نيز مي گويد: اگر از ترکيبات «بايو» استفاده کنيم، مي توانيم ادعاي توليد محصول ارگانيک کنيم.




زمان اثربخشي روش تزريق

عضو سابق هيئت علمي موسسه تحقيقات آب و خاک وزارت کشاورزي با بيان اين که روش تزريق براي درختاني چون چنار، سيب، گلابي، به، پسته، گردو، اقاقيا و... امکان پذير است، مي گويد: به دليل بافت چوبي متراکم برخي درختان مانند گردو و اقاقيا تزريق به اين درختان بسيار سخت است. رئيسي مدت زمان تزريق را منوط به سلامت سيستم آوندي درخت مي داند و تصريح مي کند: اگر سيستم آوندي درختي سالم باشد، عمليات تزريق ۱۰ تا ۱۵ دقيقه زمان خواهد برد، اما در صورت انسداد آوندها ممکن است براي تزريق يک ليتر از عناصر غذايي به حدود ۴۰ دقيقه زمان نياز داشته باشيم. وي درباره زمان اثربخشي تزريق نيز مي گويد: اگر عمليات در فصل رشد (بهار) انجام شود، نتايج آزمايش ها ظرف حدود ۱۰ روز مشخص مي شود ولي اگر عمليات تزريق در فصل زمستان انجام شود، به محض شروع بهار و باز شدن اولين برگ مواد تزريق شده باعث تحريک رشد جوانه مي شود و در ۱۰ روز اول بهار ميزان کلروفيل افزايش مي يابد.
به گفته اين مهندس کشاورزي اين تغييرات با چشم غير مسلح ديده نمي شود و براي بررسي آن بايد از دستگاه کلروفيل سنج استفاده کرد. وي درباره سبز شدن برگ ها نيز مي گويد: اواخر ارديبهشت ماه زمان مناسبي است تا رنگ سبز برگ درختاني که روي آن ها تزريق انجام شده است، با درختان شاهد مقايسه شود.




معايب روش تزريق



بر اساس اطلاعات موجود از جمله ايرادهايي که به روش تزريق تنه وارد مي شود هزينه بالاي اين روش است؛ به طوري که هزينه تزريق براي هر اصله درخت حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ دلار برآورد شده است. مجري طرح تزريق عناصر غذايي به درختان مشهد در توضيح اين موضوع مي گويد: اگر افزايش طول عمر درخت و آلوده نشدن آب، خاک، هوا و موجودات زنده را که از مزاياي اين روش است، در نظر بگيريم خواهيم ديد که روش تزريق تنه گران نيست و توجيه اقتصادي دارد. رئيسي مي افزايد: البته ما در ايران با ابتکارهايي که انجام داديم هزينه تمام شده را کاهش داديم. وي هزينه تزريق هر درخت را بسته به اندازه آن از حدود ۸ تا ۳۰ هزار تومان تخمين مي زند و براي ۳ سال اثربخشي ترکيبات تزريق شده را تضمين مي کند. مديرعامل سازمان پارک ها و فضاي سبز شهرداري مشهد نيز در اين باره مي گويد: قرار نيست که اين روش براي تمام درخت هاي سطح شهر مشهد انجام شود بلکه تنها به درختاني عناصر غذايي تزريق مي شود که در عين با ارزش بودن در معرض خطر نابودي قرار گرفته اند. سلامي حداقل هزينه تزريق براي هر درخت را حدود ۱۵ هزار تومان برآورد مي کند و مي گويد: با اين هزينه مي توانيم از نابودي يک درخت ۳۰ يا ۴۰ ساله جلوگيري کنيم. پس نه تنها اين روش گران نيست، بلکه بسيار اثربخش است.


اين مسئول ادامه مي دهد: در حال حاضر قيمت يک نهال کوچک گلداني، در حدود ۸ تا ۱۰ هزار تومان است که به طور قطع هيچ گاه کارايي يک درخت ۳۰ ساله را نخواهد داشت. از ديگر معايبي که برخي باغ داران نسبت به اين روش ابراز مي دارند وابسته کردن درخت به مواد شيميايي يا به اصطلاح معتاد کردن درخت است. رئيسي در پاسخ به اين ايراد مطرح شده نيز مي گويد: ما زماني عمليات تزريق را انجام مي دهيم که درخت به آهن و ديگر عناصر غذايي احتياج داشته باشد، مانند کودکي که به قطره آهن نيازمند است. پروسه اعتياد ورود يک ماده غيرطبيعي به بدن يک جاندار است که براي ادامه حيات نيازي به آن ندارد، در صورتي که ما ماده اي را به درخت تزريق مي کنيم که به آن نياز دارد.به گفته وي بعد از انجام اولين تزريق حداقل ۳ سال طول مي کشد که درخت به وضعيت اوليه خود برگردد که با انجام مراقبت هاي ويژه مانند عمليات خاص خاکي نبايد اجازه دهيم کلروفيل درخت از حد مجاز پايين تر بيايد.

وي همچنين در پاسخ به ايراد ديگر مطرح شده مبني بر تنبل شدن ريشه درخت با استفاده از اين روش تصريح مي کند: در واقع ريشه درخت قبل از تزريق تنبل بوده که نتوانسته است آهن مورد نياز درخت را جذب کند. آزمايش هاي علمي نشان مي دهد بعد از چيدن ميوه، مواد غذايي که از طريق برگ ساخته شده است به سمت ريشه درخت هدايت مي شود. از آن جا که اين روش تغذيه درخت را کامل مي کند مي توان گفت: نه تنها ريشه تنبل نمي شود بلکه مواد غذايي بيشتري به آن مي رسد که اين مسئله گسترش ريشه را در پي دارد.


مديرعامل سازمان پارک ها و فضاي سبز شهرداري مشهد نيز با رد اين مسئله به خراسان مي گويد: اين مسئله صرفا يک فرضيه است و هيچ وقت ثابت نشده است.
به گفته سلامي برخي از منتقدان اين روش معتقدند که در صورت انجام اين کار ممکن است درخت ۳ يا ۴ سال آينده دوباره به تزريق مواد غذايي نيازمند شود يا به عبارت ديگر درخت در جذب اين عناصر تنبل شود. سلامي مي افزايد: حتي اگر قرار باشد هر ۳ سال تزريق تنه انجام شود بهتر از آن است که کاري نکنيم و شاهد از دست رفتن درخت باشيم. وي ادامه مي دهد: اين ماجرا مانند اين است که يک بيمار سرطاني به دليل عوارض جانبي داروهاي شيميايي، مصرف دارو را کنار بگذارد.




روش تزريق ادامه خواهد داشت


مديرعامل سازمان پارک ها و فضاي سبز شهرداري مشهد در پاسخ به اين سوال خراسان که آيا اين روش در سال هاي بعد نيز ادامه مي يابد مي گويد: در حال حاضر که در فصل زمستان به سر مي بريم عناصر ماکرو وريزمغذي هاي ميکرو به درختان تزريق مي شود و در فصل بهار نيز توسط ديگر شرکت هاي مجري محلول هايي شامل آفت کش، مواد غذايي و کود به درختان تزريق مي شود. سلامي مي افزايد: ما نتايج اين کار را در بهار و زمستان با توجه به وضعيت درختان تيمار(تزريق شده) و شاهد(تزريق نشده) ارزيابي مي کنيم.


به گفته وي اين روش ها در قالب يک طرح پژوهشي با يکديگر مقايسه مي شود و در نهايت يکي از آن ها انتخاب خواهد شد. در ادامه گزارش با ۲ نفر از مسئولان اداره کل منابع طبيعي استان خراسان رضوي درباره جزئيات روش تزريق عناصر غذايي به درختان مشهد نيز گفت وگو کرديم که آنان از فوايد و معايب اين روش و همچنين از جزئيات آن اظهار بي اطلاعي کردند.