تقویت اعتماد به نفس در دختران
نتایج تحقیقات بیشماری نشان میدهند که دختران در سنین بین 14-10 سالگی به طور محسوسی دچار ضعف اعتماد به نفس میشوند (بیکس، 1994) براساس این یافتهها، دختران در آغاز سن مدرسه و شروع دبستان از خودپندارهی بالاتر و اعتماد به نفس بیشتری نسبت به پسران برخوردارند. در حالی که در طی سالهای پایانی دبستان و آغاز دوران نوجوانی این نسبت بر عکس شده و دختران دچار ضعف و کاهش اعتماد به نفس میشوند. این امر میتواند ناشی از نظام آموزشی، دیدگاههای فرهنگی و نحوهی تعاملات اجتماعی، دربارهی نقش جنسیتِ نوجوانان باشد.
پژوهشهای متعددی نشان میدهند که دانشآموزانِ پسر در مقایسه با دانشآموزانِ دختر سؤالات بیشتری در کلاس درس عنوان میکنند و به جزئیات، بیشتر از دختران دقت میکنند.
دیبولد (1995)، طی تحقیقی به این نتیجه رسیده که نوجوانانِ دختر در مقایسه با نوجوانان پسر، بیشتر دچار اضطراب، فشار روانی و افسردگی میشوند.
یکی از عوامل مؤثر در کاهش اعتماد به نفس و ضعف خودپندارهی دختران، بلوغ جنسی و تغییرات جسمانی آنان است. به طور معمول دختران 2 الی 3 سال زودتر از پسران بالغ میشوند؛ و همین امر موجب میشود که آنها با پختگی کمتری با این فرایند روبهرو شوند.
به عبارت سادهتر، یک دختر در 11-10 سالگی مراحل بلوغ خود را طی میکند؛ در حالی که یک پسر در حدود 14-13 سالگی ـ یعنی حدود 3-2 سال بعد از دختر به این مرحله میرسد. در طی این مدت دختران ناگهان با تغییراتِ جسمانی گوناگونی روبهرو میشوند که برای آنها محدودیتهایی را نیز به همراه میآورد. این احتمال وجود دارد که افسردگی و ضعفِ خودپندارهی دختران ناشی از احساس نارضایتی آنان نسبت به وضعیت ظاهر و تنانگارهی خود باشد. زیرا ضعف تنانگاره، ازدیاد وزن، و زیبایی ظاهر برای دختران بسیار مهمتر از پسران است. در مواردی نیز، دختران نمیتوانند خود را با این تغییراتِ جسمانی، سازگار کرده، آن را بپذیرند. در نتیجه خودپندارهی آنان لطمه دیده و دچار ضعف اعتماد به نفس میشوند.
دکتر اسمیت (1988) میگوید: «پسران برای ماجراجویی و قدرتمندی تشویق میشوند، در حالی که دختران برای وابستگی و محتاط بودن.» زمانی که پسری دچار مشکل میشود، او را تشویق میکنند تا درصدد مبارزه با آن مشکل برآید. در حالی که وقتی دختری در چنین شرایطی قرار میگیرد، با گفتن: «اجازه بده تا کمک کنیم ...» و یا حتی بدتر از آن، «بگذار ما این کار را برایت انجام دهیم ...»، درصدد رفع مشکل او برآیند و این موضوع، مفهومی از احساس «درماندگی آموخته شده» دربردارد. به عبارت سادهتر، او را به ناتوانی و وابستگی عادت میدهیم. دکتر اسمیت معتقد است که میتوان دختر را نیز هم چون پسران افرادی قوی و متکی به نفس بارآورد. وی نکات زیر را به منظور راهنمایی والدین و مربیان یادآور میشود:



اسموتنی (1995)، توجه به نکات زیر را برای رشد و ارتقاء اعتماد به نفس دختران لازم و ضروری میداند:
1ـ دختران خود را تشویق به مطالعهی زندگینامههای زنان سرشناس و برجستهی تاریخ، علوم،هنر، ورزش و... کنید.
2ـ سعی کنید کودکانِ خود را به مشاهدهی فیلمهایی تشویق کنید که هم مردان و هم زنان دارای نقشهای مثبت و سازندهای در آن باشند.
3ـ به سؤالات دخترتان به همان میزان که به سؤالات پسرتان اهمیت میدهید، توجه کنید. با آنها دربارهی روابط خانوادگی، دوستیها و مباحث مختلف فرهنگی ـ اجتماعی صحبت کنید.
دکتر ایگل و کلمن (1994)، در این زمینه توصیه میکنند:









دیبولد (1995)، مینویسد: «هر چند دختران امروز، نسبت به مادرانشان از اتکاء به خود و اعتماد به نفس بیشتری برخوردارند، اما هنوز هم در مقایسه با تبعیضهایی که بین فرزندان دختر و پسر گذاشته میشود، دچار ضعفها و کاستیهای زیادی در زمینه خودپنداره و عزت نفس میباشند. بررسیهای مختلف نشان میدهند که دختران برای رسیدن به اهداف دراز مدت خود به تلاش و جدیت بیش تری نسبت به پسران نیازمندند ...، او معتقد است دختران بیش از پسران احتیاج به حمایت و هدایت والدین و مربیان خود دارند؛ زیرا آنها برای آن که بتوانند به آرزوها و خواستههای خود جامهی عمل بپوشانند باید فشارهای اجتماعی بیشتری را متحمل شوند. ما باید دختران خود را به بیانِ افکار و اندیشههایشان تشویق کنیم؛ به آنها اجازه اشتباه کردن بدهیم؛ و علاقهی آنها را برای یادگیری رشتههای مختلف علمی ارج نهیم.

منبع : برگرفته از کتاب " پرورش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان " – 2ـ به دخترتان اجازه دهید که با حیوانات خانگی، پرندگان، ماهیها و لاکپشت، ... بازی کند. 3ـ والدین میتوانند دخترانشان را نسبت به انجام کارهای فنی گوناگون، تشویق کنند و آنان را با وسایل و ابزارآلاتی مثل میخ، چکش، آچار و از این قبیل آشنا سازند. حتی اجازه دهند ضربهای هم با چکش روی دست خود بزنند. 2ـ والدین سعی کنند، به دور از تعصبات و تبعیضاتِ مختلفی که بین فرزندانِ دختر و پسر خود میگذارند، خواستار اجرای قوانین و ضوابط خانوادگی شوند. 3ـ والدین میتوانند با تأکید بیشتر بر ورزش و تحصیل دختران مانع از کاهش اعتماد به نفس آنان شوند. بعضی از خانوادهها و حتی جوامع، با کم اهمیت جلوهدادنِ نقش دختران در سازندگی و پیشرفت جامعه، مانع از رشد و تعالی آنها میشوند که با این کار مشکلات و ناهنجاریهای مختلفی برای دختران به وجود میآید. در صورتی که اگر پدر و مادر، دخترانشان را به ادامهی تحصیل و انتخاب مشاغل مختلف تشویق کنند، میتوانند موجب رشد و پرورش عزت نفس و اعتماد به نفس آنان شوند. همینطور اگر دختران را به ورزش و شرکت در گروههای مختلف ورزشی ترغیب کنند میتوانند از یک سو موجب بالا رفتن روحیهی تعاون، همکاری و مشارکت در آنان شوند و از سوی دیگر کمک کنند تا اندامی سالم و برازنده داشته باشند. در طی دوران بلوغ، اکثر دختران از شرکت در گروههای ورزشی امتناع میورزند. در حالی که ورزشهای گروهی نه تنها موجب بالا رفتن تنانگارهی آنها میشود، بلکه آنها میتوانند از آن طریق «احساس ارزشمندی» و «خودپنداره» خویش را تقویت کنند. 4ـ پدر و مادر باید در طی دوران بلوغ، نسبت به دخترشان علاقه و احساسات بیشتری ابراز دارند. گاهی دختران نسبت به والدین خود احساس خصومت و دلخوری میکنند؛ در حالی که با کمی حوصله و صبوری میتوان روابط عاطفی عمیقتری با آنان برقرار کرد. 5ـ سعی کنید نگرش و دید دخترتان را نسبت به آینده و اهدافش گسترش دهید. با تشویق آنها به تحصیل، انتخاب شغل، آموزش و غیره میتوانید راهحلهای جدیدی به وی ارائه دهید. هیچ گاه انتظار نداشته باشید که دخترانتان پس از چند سال تحصیل در منزل بمانند و با گذران وقت، آینده را به گذشته بدل سازند. 6ـ دخترانتان را تشویق کنید تا افکار و عقاید خود را بهتر بشناسند. دختری که عموماً در خانه ساکت است، در مدرسه هم نمیتواند به خوبی صحبت کند. والدین باید در محیط خانه او را به صحبت و اظهارنظر پیرامون مسائل مختلف علمی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تشویق کنند تا آنها راه و رسم صحبت و استدلال کردن را بیاموزند. 7ـ به دخترانتان کمک کنید تا ارزشهای معنوی خود را تعالی بخشند. چنانچه دخترتان بحثی را پیش میکشد که با آن موافق نیستید، زود از کوره در نروید و عصبانی نشوید. بلکه سعی کنید در شرایطی مناسب ارزشهای خود را برای او شرح دهید و او را از افکار و عقاید خود مطلع سازید. برای مثال وقتی دختر نوجوانتان هنگام صرف شام میگوید، والدین دوستش ماهیانه مبلغی معادل سه برابر آن چه را که او برای خرید لباس دریافت میکند، به وی میدهند ...، زود ناراحت نشوید. زیرا او به دو دلیل این موضوع را عنوان میکند، اول آن که، میخواهد خصوصیات خانوادگی دوستش را برای شما تعریف کند و دوم؛ قصد دارد بفهمد، آیا دادن مبلغ زیادی پول در ماه، بابت خرید لباس، کاردستی است یا نه؟ در این صورت هیچ احتیاجی نیست سر او داد بکشید و عکسالعمل تندی نشان دهید. زیرا این گونه شرایط، بهترین فرصت، برای درمیان گذاشتن مسائل مالی خانواده است. سعی کنید بدون این که قصد سخنرانی برای دخترتان را داشته باشید، توضیح دهید که آن مبلغ پول میتواند خرج خوراک یک خانواده در طول ماه باشد. به او این اطمینان را بدهید که میتوان با آن مبلغ پول به چیزهای مهمتری در زندگی دست یافت. 8ـ هم زمان با رشد کودک و ورود او به دوران نوجوانی سعی کنید مسئولیتهای بیشتری به عهده فرزندانتان و البته دخترانتان بگذارید. دقت داشته باشید که بین آنها به لحاظ انتخاب و یا قبول مسئولیت تبعیض نگذارید. حتیالامکان به آنان اجازه بدهید که در مورد مسائل خودشان شخصاً تصمیم بگیرند. و با هدایت و راهنماییهای خود، مانع از لغزش احتمالی آنان شوید. 1ـ اجازه دهید که دخترتان نیز با شن و خاک بازی کند و از این که خود را کثیف کند ناراحت نشوید. 1ـ خوب است والدین و به ویژه مادران دربارهی تغییرات جسمانی دوران بلوغ با دخترانِ خود صحبت کنند و به آنها آمادگی ذهنی لازم را برای پذیرش این تحولات بدهند؛ شاید از این طریق دختران بتوانند مسئلهی بلوغ را هر چه راحتتر بپذیرند.