نسل سوم جرائم رایانه‎ای:
از اوایل دهه نود، با جدی شدن حضور شبكه‎های اطلاع‎رسانی رایانه‎ای در عرصه بین‎الملل و به ویژه ظهور شبكه‎ جهانی وب (World Wide Web)كه به فعالیت این شبكه‎ها ماهیتی تجاری بخشید، بحث راجع به ابعاد گوناگون فضای سایبر به ویژه مسائل حقوقی آن، وارد مرحله جدیدی شد. زیرا تا آن زمان شبكه‎های رایانه‎ای در ابعاد منطقه‎ای و محلی و در حوزه‎های محدودی نظیر سیستمهای تابلوی اعلانات (Bulletin Board System) كه عمدتاً جهت بارگذاری (Loading) و پیاده‎سازی (Downloading) برنامه‎ها و پیامها و همچنین ارتباطات پست الكترونیك به كار می‎رفتند به فعالیت می‌پرداختند. به همین دلیل، همانند آنچه در سند سازمان توسعه و همكاری اقتصادی آمده، به صورت كاملاً محدود به آنها اشاره كرده‌‎اند.
در حال حاضر، فضای سایبر از قابلیتهایی برخوردار است كه پیش از آن یا وجود نداشته یا به شكل محدودتری قابل بهره‎برداری بوده‎اند. مهم‎ترین این ویژگیها عبارت‌اند از: الف.‌مهم‎ترین خصیصه فضای سایبر، بین‎المللی بودن یا به عبارت بهتر فرامرزی بودن آن است. شبكه‎های پیشین به صورت محلی یا حداكثر منطقه‎ای(Local Area Network) قابل بهره‎برداری بودند. اما به مدد سیستمهای ارتباطی بی‎سیم و باسیم، نظیر شبكه‎های ماهواره‎ای یا خطوط فیبر نوری، این امكان فراهم گشته است. ب. ویژگی مهم دیگر فضای سایبر، برخورداری از قابلیتهای چندرسانه‎ای (Multimedia) در سراسر جهان است. برگزاری جلسات كنفرانس زنده با قابلیت انتقال صوت و تصویر با كیفیت و وضوح بالا از طریق شبكه‎های اطلاع‎رسانی رایانه‎ای، یكی از جلوه‎های نوین این فضاست كه پیش از این حداقل به این شكل وجود نداشت. ج. دیگر مزیتی كه می‎توان برای فضای سایبر یا به عبارت بهتر شبكه‎های اطلاع‎رسانی رایانه‎ای كنونی برشمرد، ظرفیت بالای آنهاست؛ تا حدی كه ارائه خدمات ذخیره داده‎ها در نقاط دوردست (Remote Computing Service) به یكی از فعالیتهای متداول در فضای سایبر تبدیل شده است. (USDOJ, ۲۰۰۲: ۵۲)
این ویژگیها و خصوصیات منحصر به فرد این فضا، همگی باعث شده‎اند جرائم رایانه‎ای كه پیش از این گستره محدودی را در برمی‎گرفتند و خسارات نسبتاً ناچیزی را هم به بار می‎آوردند، اكنون به جرائم سایبری تبدیل شوند كه به راحتی امكان ارزیابی گستره این جرائم و خسارات ناشی از آنها وجود ندارد. آنچه امروز تحت عنوان تروریسم سایبر (Cyber Terrorism) مورد توجه قرار گرفته، از همین واقعیت نشات می‎گیرد. تعرض به شبكه‎های حیاتی متصل به فضای سایبر، نظیر بیمارستانها و نیروگاههای بزرگ و تخریب آنها می‎تواند خساراتی معادل جنگهای تسلیحاتی یا حتی فراتر از آن را به بار آورد*. هم‎ اكنون بحث هرزه‎نگاری در عرصه اینترنت، به ویژه هرزه‎نگاری كودكان (Child *****graphy)، به یك معضل بین‎المللی تبدیل شده است، به نحوی كه در سال ۱۹۹۹، اجلاس یونسكو با بررسی آن، اعلامیه‎ای را جهت مقابله با آن صادر كرد. (حسینی، ۱۳۸۲: ۷۵) انواع سوء استفاده‎های مالی از این فضا نیز بسیار گسترده است. از پول‎شویی الكترونیكی به عنوان یك جرم سازمان‎یافته گرفته (جلالی فراهانی، ۱۳۸۴: ۱۰۹) تا تعرض به شبكه‎های بنگاههای اقتصادی و بانكها، از جمله جرائم شایع در این فضا هستند.
این مثالها و بسیاری مصادیق دیگر حاكی از این است كه ضرورت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای مقابله با جرائم سایبر بیش از پیش احساس می‎شود. در این مقطع، به لحاظ پیشرفت علوم مرتبط با جرم‎شناسی و تنوع تدابیر پیشگیرانه، می‎توان بهتر از گذشته در این زمینه تصمیم‎گیری كرد. اما این نكته بسیار مهم را نیز نباید از خاطر دور داشت كه به لحاظ ماهیت فنی فضای سایبر و آنچه باید و می‎توان انجام داد، در اینجا نیز عمده تدابیر رویكرد امنیتی دارند كه البته بر پایه مطالعات جرم‎شناختی در مورد مجرمان و بزه‌دیدگان و همچنین بستر ارتكاب این جرائم به اجرا درمی‎آیند.
به هر حال، با توجه به اینكه ‎اكنون با جرائم سایبر مواجه هستیم و تدابیر مورد بحث جنبه تاریخی ندارند و به اجرا درمی‎آیند، گفتار بعد به بررسی انواع و نحوه كاركرد آنها اختصاص یافته است.

منبع مقاله
* پیشگیری وضعی از جرائم سایبر در پرتو موازین حقوق بشر