اشتراكات ديرينه فرهنگي گيلان و مازندران؛ نوروز بل و بيست و ششم نِرزِما

[م.محسن]

4 – هر دو جشن در نوروزماه محلی اتفاق می افتد، منتها در مازندران پایان نوروز ماه است اما در گیلان آغاز نوروزما؛ یعنی آغاز سال جدید که همان نوروز بل می باشد.«نرزما یا نوروز ماه تبری ... با دو سه روز اختلاف برابر با تیر ماه فارسی است. نوروز ماه باستانی تبری ...هر سال از سوم تیرماه مطابق سالشماری هجری شمسی آغاز می شود» و در نرزما بیس شش هر ساله مردم مازندران جشن با شکوهی بر پا می کردند که برابر است با بیست و هشتم تیرماه فارسی. (فرهنگ مردم ص 67)

«نوروز بل» جشنی است که عصر آخرین شب سال و شب اولین روز سال یعنی اول نوروز ما به تقویم مردم قدیم گیلان برگزار می شود و با مراسم خاصی همراه است. به دور آتش حلقه زده، خداوند را در ازای نعمت های و برکت ها یی که عطا کرده همراه برداشت محصولات دامی و زراعی شک گزاری می کنند،... همدیگر را بغل گرفته می بوسند و سال نو را هم تبریک می گویند.»(نوروز بل ص2)

5- « در بعضی از روستا ها مثل کچید زیراب، رسم بر این است که عصر روز بیس شش زنان به خانه بر می گردند و چند تن از مردان قوم به نمایندگی از طرف دیگران برای سرکشی به شالی زار ها می روند و نوید سر کشیدن ساقه ی برنج را برای اهالی می آورند. مردم بعد از شهیدن این خبر یک جا جمع می شوند و به جشن و شادمانی می پردازند که به "جشن شالی" معروف است.»(فرهنگ و آداب و رسوم سوادکوه، ص 153) «در روستای اسکی محله ی آمل در چنین روزی برنجی را که تازه به دست آمده، می پزند، با اردک و یا غاز و خروس و ماهی و ... خورش درست می کنند و هر کدام از برنج و خورش را جداگانه داخل سینی می گذارند و به خانه ی همسایه ها می دهند. اهالی معتقدند که برنج تازه یا به اصطلاح "نو دونه"nu dunә)) را همسایه به عنوان تبرک باید بخورد.( فصلنامه ی فرهنگ و مردم ص71)

باری اجرای مراسم "نوروز بل" نشان دهنده پشت سر گذاشتن اوج و از سر گرفتن ستاره خورشید است. ابتدا تدارک و تهیه کوچ از ییلاق به طرف دشت گیلان است و این مقارن زمانی است که اغلب محصولات دامی و زراعی برداشت شده(در قدیم خراج و مالیات پرداخت شده) و اوقات فراغت حاصل شده است. مردم به انواع و اقسام جشن آیینی روی می آورندکه نمونه آن امروز به صورت جشن خرمن، علم واچینی و غیره در جای جای روستاها منطقه برگزار می شود.
6 - یکی از مراسمی که هنوز در بعضی از شهرهای مازندران رواج دارد، کشتی گرفتن است« از سالخوردهاي كه پيش تر ،كارش چوپاني و سرگالشي بود از نماز چال جويا شدم ،گفت: نماز چال در كوه نوا ،در" آزو" قرار دارد.وقتي كه كو چك بودم، جوانان آن زمان در غروب روز نورزماه بیس شش به نماز چال و اطراف آن جا رفته،آتش روشن مي كردند و كشتي مي گرفتند و آواز تبري،طالب و دشتي مي خواندند.»(گاهشماری باستانی مردمان مازندران و گیلان ص68)
«در بسياري از نواحي و مناطق سواد كوه در اين روز مسابقه كشتي لوچو بر گزار مي شود. براي مثال معمولا در روستاي منگل (mangәl )كشتي از بيست وپنجم شروع مي شود و فينال آن در روز بيست و ششم برگزار مي گردد. اما معروفترين نقطه اي كه كشتي عيد ماه بيس شش در آن بر گزار مي شود،امام زاده حسن است .اين محل از نظر جغرافيايي مرز بين سواد كوه و بند پي است.
از نكات جالب توجه كشتي امام زاده حسن اين است كه هچيگاه كشتي گيران خودي با هم مبارز نمي كنند بلكه مسابقه بين كشتي گيران سواد كوه و كشتي گيران بند پي برگزار مي گردد و جايزه برنده هم معمولا گوسفند است.(فرهنگ و آداب و رسوم سواد کوه ص156) در گیلان هم روز نوروز بل کشتی محلی "گیله مردی" برگزار می شود.(میثم نوائیان)

مازندنومه