روشهاي اندازه گيري موجودي:

مثال:
گردش کالا در شرکت نمونه:
شرح تعداد قيمت واحد قيمت کل
موجودی ابتدای دوره1/1/84 50 10 500
خريد در1/3/84 20 12 240
فروش در 1/7/84 25
خريد در 1/10/84 5 17 85
فروش در 1/12/84 10
طبق روشهای مختلف و در سيستمهای مختلف ميزان بهای تمام شده را محاسبه می کنيم

1-روش ميانگين:
الف-سيستم ادواری:
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش 825=85+240+500
تعداد کالاهای آماده برای فروش 75=5+20+50
قيمت ميانگين 11=75/825
بهای تمام شده کالای فروش رفته 385=11*(10+25)
موجودی پايان دوره 440=11*40
ب-سيستم دائمی:
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در1/7/84 740=240+500
تعداد کالاهای آماده برای فروش در 1/7/84 70=20+50
قيمت ميانگين در1/7/84 10.6=70/740
بهای تمام شده کالای فروش رفته در1/7/84 265=25*10.6
تعداد موجودی در 1/7/84 45=25-20+50
مبلغ موجودی در 1/7/84 475=45*10.6
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در1/12/84 560=475+85
تعداد کالاهای آماده برای فروش در 1/12/84 50=5+45
قيمت ميانگين در1/12/84 11.2=50/560
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/12/84 112=10*11.2
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 377=112+265
تعداد موجودي پايان دوره سال84 40=10-5+25-20+50
بهاي موجودي پايان دوره سال 84 448=40*11.2
2-روشFIFO
الف-سيستم ادواري:
تعداد كالاهاي فروش رفته
(تماما از محل موجودي ابتداي دوره)		 35=10+25
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 350=10*35
تعداد موجودي پايان دوره 40=10-5+25-20+50
سهم موجودي پايان دوره از خريد1/10/84 85=17*5
سهم موجودي پايان دوره از خريد1/3/84 240=12*20
سهم موجودي پايان دوره از موجودي ابتداي دوره
(15=5-20-40)		 150=10*15
جمع موجودي پايان دوره 475=150+240+85
ب-سيستم دائمي:
بهای تمام شده کالای فروش رفته در1/7/84
(از محل موجودي ابتداي دوره) 		250=10*25
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/12/84
(از محل موجودي ابتداي دوره)		 100=10*10
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 350=100+250
موجودي در1/1/84 500=10*50
موجودي در1/3/84 740=500+(12*20)
موجودي در1/7/84 490=(10*25)-740
موجودي در1/10/84 575=490+(17*5)
موجودي در1/12/84(موجودي پايان دوره) 475=(10*10)-575
3-روشLIFO
الف-سيستم ادواري:
تعداد كالاهاي فروش رفته 35=10+25
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/10/84 85=17*5
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/3/84 240=12*20
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از موجودي ابتداي دوره 100=10*10
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 425=100+240+85
تعداد موجودي پايان دوره 40=10-5+25-20+50
موجودي پايان دوره(تماما از محل موجودي ابتداي دوره) 400=10*40
ب-سيستم دائمي:
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/7/84 290=(10*5)+(12*20)
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/10/84 135=(10*5)+(17*5)
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 425=135+290
موجودي در1/1/84 500=10*50
موجودي در1/3/84 740=500+(12*20)
موجودي در1/7/84 450=(10*5)+(12*20)-740
موجودي در1/10/84 535=450+(17*5)
موجودي در1/12/84(موجودي پايان دوره) 400=(10*5)+(17*5)-535


در مثال بالا براي روشLIFOمبالغ مربوط به سيستمهاي دائمي و ادواري مساوي شد اما هميشه اينگونه نيست فرض كنيد در مثال بالا در تاريخ1/12/84 هيچ كالايي از انبار خارج نمي شد محاسبات براي روشLIFOبه شرح زير تغيير مي يافت:
الف-سيستم ادواري:
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/10/84 85=17*5
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/3/84 240=12*20
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 325=240+85
تعداد موجودي پايان دوره 50=5+25-20+50
موجودي پايان دوره(تماما از محل موجودي ابتداي دوره) 500=10*50
ب-سيستم دائمي:
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84 290=(10*5)+(12*20)
موجودي در1/1/84 500=10*50
موجودي در1/3/84 740=500+(12*20)
موجودي در1/7/84 450=(10*5)+(12*20)-740
موجودي در1/10/84(موجودي پايان دوره) 535=450+(17*5)


مي بينيم كه در اين مساله مبالغ مربوط به سيستمLIFOدر دو سيستم دائمي و ادواري متفاوت شد.
نکات مهم:
1-روشFIFOدرسيستمهای ادواری و دائمی نتايج يکسانی بدست ميدهد در صورتی که دو روش ديگر فاقد اين خصوصيت می باشند.
2-در روشLIFOبا فرض تورمی بودن اقتصاد:
موجودی پايان دوره بر اساس سيستم دائمی <= موجودی پايان دوره براساس سيستم ادواری
ب ت ک ف بر اساس سيستم ادواری <= ب ت ک ف براساس سيستم دائمی
3-با فرض شرايط تورمی اقتصاد:
موجودی پايان دورهFIFO =< موجودی پايان دوره براساس روش ميانگين=< موجودی پايان دورهLIFO
ب ت ک فLIFO =< ب ت ک ف روش ميانگين =< ب ت ک فFIFO
سود و ماليات نيز در شرايط تورمی از روند موجودی پايان دوره پيروی می کنند
4-هنگامی که گردش اقلام موجودی بسيار زياد است نتايج به کارگيری روش ميانگين مشابه نتايج روشFIFOاست
5-يکی از معايب روشFIFOعدم رعايت دقيق اصل تطابق هزينه ها با درامدهای همان دوره می باشد در حالی که در روشLIFOاين مشکل وجود ندارد
6-يکی از مزايای سيستمFIFOتطابق جريان هزينه با گردش فيزيکی موجوديها می باشد
7-مشکل اصلی روشLIFOوقتی است که موجودی سال پايه (موجودی ابتدای دوره اولين سالی که روشLIFOدرشرکت مورد استفاده قرار گرفته است)دچار تغيير شود.
8-طبق استانداردهای حسابداری ايران استفاده از روشLIFOمجاز نمی باشد
9-معمولا در شرکتهای بزرگ ايرانی از روش ميانگين متحرک استفاده می شود.