طلب آمرزش براى ديگران‏

[۲۲ سپتامبر]

طلب آمرزش براى ديگران‏


منابع مقاله:
کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه، جلد یازدهم
نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان


«4» اللَّهُمَّ وَ أَيُّمَا عَبْدٍ مِنْ عَبِيدِكَ أَدْرَكَهُ مِنِّي دَرَكٌ أَوْ مَسَّهُ مِنْ نَاحِيَتِي أَذًى أَوْ لَحِقَهُ بِي أَوْ بِسَبَبِي ظُلْمٌ فَفُتُّهُ بِحَقِّهِ أَوْ سَبَقْتُهُ بِمَظْلِمَتِهِ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَرْضِهِ عَنِّي مِنْ وُجْدِكَ وَ أَوْفِهِ حَقَّهُ مِنْ عِنْدِكَ «5» ثُمَّ قِنِي مَا يُوجِبُ لَهُ حُكْمُكَ وَ خَلِّصْنِي مِمَّا يَحْكُمُ بِهِ عَدْلُكَ فَإِنَّ قُوَّتِي لَا تَسْتَقِلُّ بِنَقِمَتِكَ وَ إِنَّ طَاقَتِي لَا تَنْهَضُ بِسُخْطِكَ فَإِنَّكَ إِنْ تُكَافِنِي بِالْحَقِّ تُهْلِكْنِي وَ إِلَّا تَغَمَّدْنِي بِرَحْمَتِكَ تُوبِقْنِي‏]
خدايا! هر يك از بندگانت كه از جانب من صدمه‏اى به او متوجّه شده، يا از سوى من آزارى به او رسيده، يا از من يا به سبب من ستمى بر او شده، و از پى آن ستم به گونه‏اى حقش را پايمال كرده‏ام، كه باز گرداندن آن حق برايش ممكن نيست، يا با حقى كه بر عهده من دارد، چنان از او پيش گرفته‏ام و از دستش فرار كرده‏ام، كه يافتن من براى گرفتن حقّش به هيچ عنوان برايش ميسّر نيست، در عين همه اين امور بر محمد و آلش درود فرست، و آن صاحب حق را به توانگرى خود از من راضى كن، و حقّش را به طور كامل از نزد خود بپرداز، و مرا از عقوبتى كه بر اساس فرمانت مستحق آن شده‏ام نگاه دار، و از كيفرى كه عدالتت به آن حكم مى‏كند نجاتم ده؛ زيرا نيروى من تاب عذاب تو را ندارد، و براى طاقت من امكان تحمّل خشم تو نيست. به درستى كه اگر مرا بر پايه حق مكافات كنى هلاكم مى‏كنى، و اگر به رحمتت نپوشانى، به مهلكه‏ام مى‏اندازى‏
از نشانه‏هاى عظمت روحى و مرتبه بلند تقوا و تربيتى انسان در اسلام؛ درخواست غفران و عفو براى كسى است كه نسبت به مقام او آزار روا داشته يا حقى را از بين برده است.
اين روش از بزرگترين عبادت‏هايى است كه به راه يافتن به مقامات و قرب معنوى كمك كرده است و بندگانى، از اين مسير در جهت فرشته گونه شدن گام‏هاى مؤثّرى برداشته‏اند.
رسول اللّه اعظم صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد:
عَلَيْكُم بِالْعَفْوِ؛ فَإِنَّ الْعَفْوَ لايَزيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزًّا فَتَعافَوْا يُعِزُّكُمُ اللَّهُ. «1»
بر شما باد گذشت؛ زيرا كه گذشت جز بر عزّت بنده نمى‏افزايد. پس از يكديگر گذشت كنيد تا خداوند شما را عزّت بخشد.
ابوحمزه ثمالى از امام سجّاد عليه السلام نقل مى‏كند:
إِذا كانَ يَوْمَ الْقِيامَةِ جَمَعَ اللَّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى‏ الاوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ فى‏ صَعيدٍ واحِدٍ ثُمَّ يُنادِى مُنادٍ: ايْنَ اهْلُ الْفَضْلِ؟ قالَ: فَيَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَتَلَقَّاهُمْ الْمَلائِكَةُ فَيَقُولُونَ: وَ ما كانَ فَضْلُكُم فَيَقُولُونَ: كُنَّا نَصِلُ مَنْ قَطَعَنَا وَ نُعْطِى‏ مَنْ حَرَمَنا وَ نَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَنا قالَ: فَيُقالُ لَهُمْ: صَدَقْتُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ. «2»
هنگامى كه روز قيامت فرا رسد خداوند متعال همه گذشتگان و آيندگان را در يك سرزمين گسترده گرد هم مى‏آورد و سپس فرمان مى‏دهد منادى در ميان آنها فرياد مى‏زند، اهل فضيلت و نيكى كجايند؟ فرمود: در اين هنگام گروهى‏ سر بلند مى‏كنند، فرشتگان به طرف آنها مى‏روند و مى‏گويند: شما چه فضيلتى داشتيد، آنها مى‏گويند: ما با كسانى كه با ما قطع رابطه مى‏كردند ارتباط برقرار مى‏كرديم و هر كس ما را محروم مى‏كرد ما او را محروم نمى‏كرديم و هر كه به ما ظلم مى‏كرد ما او را عفو مى‏كرديم، فرشتگان به آنها مى‏گويند:
شما راست مى‏گوييد اكنون وارد بهشت شويد.
از زيباترين زير بناى مسائل اخلاقى، گذشت و عفو بدون منّت و سرزنش است.
بعضى از انسان‏ها نگرانند كه گذشت از آبرو سبب از از بين رفتن حق و شخصيت مى‏شود و تنبيهى براى خطاكار نيست و اگر هم گذشتى كنند با منّت و دلخورى است. ولى خداوند حكيم در آيه شريفه مى‏فرمايد:
وَ مَا خَلَقْنَا السَّموَ تِ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَيْنَهُمَآ إِلَّا بِالْحَقّ وَ إِنَّ السَّاعَةَ لَأَتِيَةٌ فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ* إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْخَلقُ الْعَلِيمُ» «3»
و آسمان‏ها و زمين و آنچه را ميان آن دوتاست، جز به حق نيافريديم، و بى‏ترديد قيامت آمدنى است؛ پس [در برابر ناهنجارى‏هاى مردم‏] گذشتى كريمانه داشته باش.* يقيناً پروردگارت همان آفريننده داناست.
اكنون كه قيامت حق است و به حساب همه رسيدگى مى‏شود، پس نگران حيله‏ها و دشمنى كفّار مباش و آنان را عفو كن.
صفح از صفحه به معنى صورت است. صفح جميل يعنى رويگردانى از روى فضيلت و چشم پوشى باشد؛ نه از روى قهر و ناچارى؛ زيرا مراد از جميل در آيه، گذشت با كمال ميل و بدون منّت و تلخى است. همانگونه كه حضرت رضا عليه السلام در تفسير صفح جميل فرمود:
الْعَفْوُ مِنْ غَيْرِ عِتابٍ. «4»
مقصود گذشت بدون سرزنش است.
مردى را به نزد مأمون آوردند كه خواست او را بكشد و حضرت رضا عليه السلام در مجلس نشسته بود. مأمون گفت: اباالحسن چه مى‏گويى؟ فرمود: خداوند به نيكويى عفو تو بر عزّتت مى‏افزايد، پس او گذشت نمود. «5» بزرگى كه فرمان گذشت و بخشش مى‏دهد خدايى است كه پروردگار و آفريننده و داناست او كه چنين به نيكى از گذشتن سخن به ميان مى‏آورد، مى‏داند كه در وجود انسان و جامعه چه جاذبه و رشدى را پديد مى‏آورد و چه آثارى دارد كه برخى از بندگان با اين روش خودسازى كرده‏اند و سبب بيدارى و هدايت ديگران شده‏اند. سلوك رفتارى معصومان عليهم السلام و يارانشان گواه بر اين سيره نيك است.