تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی

[م.محسن]

در پایین گلدسته های ایوان جنوبی مسجد، قصیده ای 18 بیتی به خط نستعلیق در مدح امام رضا (ع) وجود دارد که به علت همجواری مسجد گوهرشاد با حرم مطهر امام رضا (ع)، شاعر به مدح و ستایش این حضرت پرداخته:

در آستان ملک پاسبان خسرو طوس / رضا ولی خدا شاه آسمان خرگاه

و در مناره سمت چپ دنباله آن آمده است:

بزرگ چاکر شاه جهان شهاب الملک / که رحیم دیو کند زآسمان شوکت شاه

در ادامه اشعار این کتیبه، اشار های نیز به سال ساخت بنا شده که در بخش بعدی بررسی می شود.
در آرامگاه محمد ابوالوليد که در هرات واقع شده، كتيبه فارسي به خط نستعليق به چشم می خورد.

السلام اي قاب قوسين مقام / السلام اي انبيا كرده مقام
السلام اي درگهت دارالامان / السلام اي خاتم پيغمبران
السلام اي آب چشمه حيات / السلام اي نور سرنوشتش جهان
السلام اي كور چشماني دليل / السلام اي صاحب خلق جميل
السلام اي بي كسان را دستگیر / السلام اي رازداران روشن ضمير
السلام اي سرور مرد و جان / السلام اي رهنماي گمرهان

این کتیبه حاوی عباراتی است که بر پیامبر اکرم(ص)، آخرین برگزیده پروردگار عالمیان درود و تحیت می فرستد و او را با جملاتی زیبا مورد مدح و ستایش قرار می دهد.
از دیگر بناهای شهر هرات که در آن کتیبه هایی با مضمون مدح و ستایش افراد قابل دست یابی است، ارگ تاریخی هرات در شمال شهر قدیمی هرات واقع شده است. در کتیبه تاریخی این بنا که با کاشی معرق اجرا شده، اشعاری در ستایش و مدح پسران تیمور آمده است که متناسب با قدرت سیاسی که در آن زمان کسب کرد هاند، به آنان بزرگی می بخشد که در جهان آن روز، بازتابی عظیم داشته است.
همچنان که پیش تر اشاره شد، علاوه بر بناهای مراکز حکومتی دوره تیموری، در شهرهای دیگر ایران نیز بناهایی ساخته شده که یکی از این نمونه ها مقبره شاه نعمت اله ولی (از صوفیان سلسله نعمت اللهی) در شهر ماهان از توابع کرمان است.

کتیبه مقبره محمدابوالولید، هرات




کتیبه های گلدسته های ایوان جنوبی مسجد گوهرشاد مشهد

مطالب بر گرفته از مقاله "تعامل معماری و شعر فارسی در بناهای عصر تیموری و صفوی"

ادامه دارد