مروری بر دروس با همکاری هم

[kamel.gholami]

==> ادامه

ادبیات

آرایه های ادبی

(▒) 7 . تشخیص : هرگاه به غیر انسان ، حالات و رفتار و شخصیت انسانی ببخشیم به آن تشخیص میگوییم.

(█) مثال :ابر میگرید و میخندد از آن گریه چمن ---> گریستن ابر و خندیدن چمن : تشخیص

* همچنین اگر غیر انسان مورد خطاب قرار بگیرد : ای نسیم سحر

همونطور که قبل گفتم همه ی تشخیص ها استعاره هم هستند.

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 8 .تلمیح :اشاره کردن به بخشی از آیه ، حدیث ، داستان و ...در ضمن شعر یا نوشته.
در لغت یعنی به گوشه ی چشم اشاره کردن.

(█) مثال : جانم ملول گشت ز فرعون و ظلم او / آن نور موسی عمرانم آرزوست
تلمیح به "داستان مبازه ی حضرت موسی(ع) با فرعون"

(█) آسمان بار امانت نتواست کشید / قرعه ی کار به نام من دیوانه زدند
تلمیح به آیه ی" انا عرضنا الامانه علی السماوات و الارض و الجبال فابین ان یحملنها و اشفقن منها و
حماها الانسان انه کان ظلوما جهولا"

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 9. اغراق : توصیف کسی یا پدیده ای به طوری که تحقق یافتن آن محال یا بیش از حد معمول باشد.

(█) مثال : که گفتت برو دست رستم ببند / نبندد مرا دست چرخ بلند

نکته : اغراق مناسب ترین شیوه برای آفریدن صحنه های حماسی است.

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 10. حس آمیزی : آمیختن و ترکیب 2 یا چند حس در کلام .

(█) مثال : ببین چه میگویم ----> ببین : حس بینایی/ می گویم : حس شنوایی

(█) بوشو میشنفم.

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 11. واج آرایی(نغمه ی حروف): تکرار یک واج(صامت یا مصوت) در کلمات یک مصراع یا بیت یا عبارت
به گونه ای که کلام را آهنگین کند و بر تاثیر سخن بیافزاید.

(█) مثال : خیال خال تو با خود به خاک خواهم برد ----> واج آرایی روی "خ"

(█) شب است و شاهد و شمع و شراب و شیرینی / غنیمت است چنین شب که دوستان بینی ---->
واج آرایی روی "ش"

نکته : در واج آرایی به شکل نوشتاری حروف توجه نمیکنند
مثلا "س" و "ص" "ث" یک نوع واج حساب میشوند.

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 12. ایهام : هرگاه کلمه ای که حداقل دارای دو معنی است ، به گونه ای در شعر یا نثر به کار رود هر دو مهنا از آن برداشت شود و در کلام در کلام حضور داشته باشد ؛ به آن ایهام میگوییم.

یعنی -->1. به کار رفتن واژه ای که دو معنا داشته 2. هر دو معنا قابل دریافت باشد.

"در لغت یعنی به گمان افکندن"

(█) مثال : دی می شد و گفتم صنما عهد بجای آر / گفتا غلطی خواجه در این عهد وفا نیست
عهد ----> 1.پیمان 2. روزگار

(█) نگران با من استاده سحر
نگران ---> 1.مضطرب 2. در حال نگاه کردن

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 13. نماد : کلمه ای جز معنی اصلی خودش ، نشانه و مظهر صفت ها و ویژگی های دیگری قرار گیرد

(█) مثال : طلوع خورشید : نماد تولد / غروب خورشید نماد مرگ / کوه نماد استواری و پایداری / لاله نماد شهید / قارون نماد ثروت / ایوب نماد صبر و شکیبایی/ دریا نماد عظمت و بخشندگی / چشمه نماد پاکی و زایندگی / سرو نماد آزادگی و ...

نکته : گل سرخ علاوه بر مفهوم زیبایی ، نماد عشق ، طراوت ، جوانی ، عمر کوتاه و ... است

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 14. کنایه :گوینده یا نویسنده جمله و عبارتی را بکار میبرد که دو معنی دارد ، یکی معنای لفظی و ظاهری که مورد نظر نیست و دیگر معنی باطنی که منظور اصلی است.

(█) مثال : آب از دست او نمیچکد : کنایه از خسیس بودن / روی زرد شدن : کنایه از مریضی و عدم شادابی
پرنده پر نمیزند : کنایه از ساکت و خلوت بودن و . . .

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 15. اشتقاق : هم ریشگی دو یا چند کلمه

(█) مثال : عاشق و معشوق / طلوع و طالع

نکته : ممکن است دو کلمه ای که اشتقاق دارد ، جناس نیز داشته باشد.

(█) مثل: شعر و شاعر / عشق و عاشق و ...

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 16. تضمین : هرگاه شاعر یا نویسنده ضمن سروده یا نوشته ی خود ، از آیات و احادیث (عینا به صورت عربی) استفاد کند ؛یا از مصراع یا شعری از شاعران دیگر بهره بگیرد تا به سخن خود اعتبار بیشتری ببخشد ، به آن تضمین میگویند.

(█) مثال :چه خوش گفت فردوسی پاکزاد / که رحمـــت بر آن تـربــت پــاک بـــاد
"میازار موری که دانه کش است / که جان دارد و جان شیرین خوش است"

(█) زنهار از رفیق بد زنهار / "وقنا ربنا عذاب النار"

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 17 . متناقض نما : آوردن دو واژه در یک کلام به نحوی که وجود یکی از آنها وجود دیگری را نقض و نفی میکند

(█) مثال : جیب هایم پر از خالیست : جمع پر و خالی با هم غیر ممکن است

(█) بی عمر زنده ام من و این بس عجب مدار : بدون عمر زنده بودن

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 18. مجاز : کلمه ای در معنای غیر حقیقی به کار رود و ارتباط آن با معنای حقیقی خود
شباهت نداشته باشد

(█) مثال : با ورود معلم کلاس به پا خواست ----> کلاس مجاز از دانش آموزان کلاس
سعدی میخواندیم -------> سعدی مجاز از آثار سعدی

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 19. ایهام تناسب : نوعی ایهام است با این تفاوت که فقط یک معنی آن در کلام حضور دارد و
معنی دیگر آن با کلمه ای دیگر تناسب دارد.

(█) مثال : چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب / مهرم به جان رسید و به عیوق بر شدم

"مهر" به معنی مهر و محبت به کار رفته و حضور معنای دار و معنای دیگر آن خورشید است که حضور ندارد
ولی با "آفتاب" و "عیوق=نام ستاره"تناسب دارد.

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 20 . حسن تعلیل : وقتی نویسنده دلیلی غیرواقعی اما شاعرانه برای موضوعی بیان میکند.

(█) مثال :خمیده پشت از آن گشتند پیران جهان دیده / که اند خاک میگردند ایام جوانی را --->
شاعر علت خمیده پشت بودن پیران را این میداند که در میان خاک ها برای پیدا کردن جوانی خود میگردند!

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ

(▒) 21. اسلوب معادله : شاعر در آن مصراع دوم را به عنوان مثال و مصداقی برای مصراع اول می آورد.

(█) مثال : دود اگر بالا نشیند کسر شان شعله نیست / جای چشم ابرو نگیرد گر چه او بالا تر است

نکته : می تون واژه ی همانطور که یا علامت مساوی = بین دو مصراع گذاشت یا جای دو مصراع را عوض کرد.