برنامه های درمانی

هنگامی که ارزیابی ها و مشاوره ها کامل شد و تصمیم جراحی اتخاذ گردید، تیم ممکن است پیشنهاد دهد تا برخی آموزشهای مقدماتی قبل از عمل برای فرد انجام گردد. این آموزشها ممکن است شامل اصلاح اختلالات ارتباطی و ... برای بزرگسالان و کودکان بزرگتر، و نیز آموزش مهارت گوش کردن برای انجام ادیومتری بازی برای کودکان کم سن تر باشد.

جراحی: این جراحی تحت بیهوشی کامل انجام می گردد. جراح یک برش در پشت گوش ایجاد می کند و توسط دریل استخوان، منطقه کوچکی را در استخوان ماستوئید جهت جایگذاری گیرنده داخلیِ زیر پوست، ایجاد می نماید. همچنین سوراخی نیز در این استخوان جهت عبور دادن الکترود به سمت حلزون ایجاد می شود تا الکترود از طریق این مسیر، محفظه گوش میانی و دریچۀ گرد، وارد حلزون شود. پس از اتمام جراحی 3 تا 6 هفته طول می کشد تا قسمت خارجی پروتز، بر روی گوش بیمار قرار داده شود. این مدت زمانی است که زخم های جراحی بهبود پیدا کرده و گیرندۀ داخلی آمادگی اتصال به کویل منتقل کنندۀ خارجی توسط آهنربا را پیدا می کند.


تحویل دستگاه و تنظیم اولیه:

در این مرحله ادیولوژیست دستگاه را بر روی گوش بیمار قرار داده و توسط نرم افزار مخصوص کامپیوتری، برنامه ریزی اولیه پردازشگر گفتار را بر اساس استراتژی تنظیمی کمپانی انجام می دهد. در پروتزهای امروزه امکان ارزیابی ولتاژ الکتریکی و مقاومت الکتریکی الکترودها بر روی گوش بیمار میسر است و ادیولوژیست قبل از برنامه ریزی اولیه این دو مورد را اندازه گیری نموده و سپس برنامه ریزی را انجام می دهد. در این مرحله امکان تعیین الکترودهایی که عمل می کنند و آنهایی که عمل نمی کنند، وجود دارد و در مورد آنهایی که عمل نمی کنند، تنظیم صورت نمی پذیرد. اکثر سیستم های امروزی دارای بیش از یک برنامه می باشند که این مسأله به ادیولوژیست اجازه می دهد تا بیش از یک برنامه را برای استفاده فرد در محیط های شنیداری مختلف، تنظیم نماید.
ادیولوژیست طریقه استفاده روزانه از دستگاه را به والدین و کودک آموزش می دهد.

این موارد شامل جایگذاری مناسب کویل و پردازشگر، تعویض باتری، کارکرد انواع کنترل های دستگاه(دکمه های روی آن) و نیز رفع نواقص جزئی دستگاه می باشد. والدین یاد می گیرند که چگونه قبل از جایگذاری دستگاه، آن را تست کنند تا از کارکرد آن مطمئن شوند. همچنین والدین استفاده از وسایل جانبی دستگاه و اطلاع از معنی علائم هشدار را فرا می گیرند. برای مثال آموزش می بینند که الکتریسیته ساکن برای پروتز بسیار خطرناک است و ممکن است موجب پاک شدن برنامه ها و یا حتی در برخی موارد سوختن مدارات داخلی آن شود، پس باید هنگام بازی کودک با وسایل پلاستیکی در پارک، دستگاه از روی گوش کودک برداشته شود. همچنین موارد تحت پوشش گارانتی کمپانی سازنده نیز به والدین آموزش داده می شود.

پس از این مرحله نیز در فواصل منظم و از پیش تعیین شده، تنظیمات تکمیلی و ظریفتر بر روی پروتز انجام می گردد. در نظر گرفتن تجربیات فرد در طول استفاده از پروتز پس از تنظیم اولیه، نظیر بلندی صدا، آگاهی از وجود صدا و ... در تعیین تنظیمات بعدی موثر خواهد بود. برنامه های توانبخشی کودکان کم شنوا که از سمعک استفاده می کنند، برای این کودکان نیز قابل استفاده می باشد. طول دوره و میزان جلسات توانبخشی بسته به شرایط هر بیمار تفاوت دارد. در توانبخشی پس از عمل باید والدین نفش فعالی داشته باشند تا بتوان از تمامی پتانسیل های محیطی و فردی کودک جهت ارتقاء مهارت شنیداری و پیشرفت زبانی، استفاده نمود.


متغیرهای موثر در عملکرد بهتر

همانطور که قبلاً گفته شد، میزان بهره مندی افراد مختلف از کاشت حلزون متفاوت است. برخی از افراد به توانایی تمایز گفتار در مجموعه باز و فقط با استفاده از شنوایی می رسند، در حالی که در مورد برخی دیگر تنها بهبود نسبی در توانایی گفتارخوانی و آگاهی از وجود اصوات محیطی حاصل می گردد. سن شروع کم شنوایی، طول مدتی که فرد کم شنوا بوده است، سن شروع استفاده از سمعک، طول مدتی که فرد از کاشت حلزون استفاده می کند، علت ایجاد کنندۀ کم شنوایی، وضعیت عصب شنوایی، روش ارتباطی مورد استفاده، تکنولوژی مورد استفاده در کاشت حلزون، روشهای جراحی مورد استفاده، روشهای توانبخشی شنوایی مورد استفاده و نیز میزان انگیزش فرد برای کسب مهارتهای شنیداری، مثالهایی از متغیرهایی است که بر روی میزان سودمندی کاشت حلزون تأثیر می گذارند. برخی از این فاکتورها کاملاً شناخته شده هستند، برای مثال سن شروع و مدت زمانی که فرد کم شنوا بوده است. هرچه مدت دوره کم شنوایی فرد کمتر باشد و نیز هر چه امتیاز تمایز اصوات، قبل از جراحی بیشتر باشد، پیش آگهی سودمندی فرد(پیش بینی میزان سودمندی) از کاشت حلزون بهتر خواهد بود.

چندین نوع مختلف دستگاه كاشت حلزونی در دنیا وجود دارد. بعضی از آنها خیلی خوب كار می كنند و بعضی دیگر كارایی كمتری دارند . پر فروش ترین دستگاه ها در دنیا به ترتیب عبارتند از
•Cochlear – Australia


شنوایی دوطرفه با استفاده از کاشت حلزون

بررسی های متعدد نشان داده است که هنگامی که فرد در گوش مقابلِ کاشت حلزون، از سمعک استفاده می کند، در مهارت مکان یابی صدا و نیز درک گفتار در حضور نویز زمینه بهبود خواهد داشت. اخیراً توصیه می گردد که تمامی افرادی كه به صورت یک طرفه كاشت شده اند، حتماً در سمت مقابل از سمعک استفاده کنند.
در بزرگسالان کم شنوا نیز ثابت شده است که با استفاده از کاشت حلزون دوطرفه، مهارت مکان یابی صدا و نیز درک گفتار در حضور نویز زمینه بهبود خوبی پیدا می کند. در مورد کودکان این بهبود کمتر مشخص گردیده است به این معنی که برخی کودکان کاشت شده بهبودی کم و برخی دیگر عدم بهبودی در دو مهارت یاد شده را نشان داده اند.


کاشت ساقه مغز شنوایی (ABI )

برای افراد مبتلا به نوروفیبروماتوزیس که به دلیل تومور عصب هشتم (عصب شنوایی) ناشنوا شده اند، کاشت ساقه مغز شنوایی ایجاد گردیده است. در این جراحی پروتز مربوطه در هسته حلزونی ساقه مغز جایگذاری می گردد. در واقع این روش برای افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که تشخیص داده شود عصب هشتم کارکردی نداشته و فرد نمی تواند از کاشت حلزون معمول استفاده کند. میزان سودمندی افراد از این روش نیز در حد نسل اول پروتزهای چند کاناله می باشد.


مسایل آموزشی و زبانی

نکته کلیدی در جراحی کاشت حلزونی کودک ناشنوا این است که آیا وی قادر است در محیط‌های آموزشی تلفیقی رشد زبانی هنجار داشته باشد؟ شواهد موجود نشان می‌دهد که کاشت به موقع می‌تواند تضمین کننده فرآیند بلوغ هنجار در سیستم شنوایی مرکزی و قشر مغز شود و به دنبال آن رشد زبانی هنجار صورت گیرد.

پس از دریافت پروتز کاشت حلزونی، فرد برای استفاده مطلوب از پتانسیل شنوایی خود باید تحت برنامه‌های فشرده تربیت شنوایی قرار بگیرد تا بتواند حداکثر استفاده را از این پتانسیل‌های شنوایی جدید بنماید. با وجودیکه روش‌های متعددی جهت آموزش این افراد وجود دارد ولی باید گفت که درمان شنوایی-کلامی از مناسبترین روش‌های آموزشی ناشنوایان است که امکان کسب زبان بیانی و گفتار را از طریق گوش دادن فراهم می‌کند. دو گروه از محققین نشان دادند که در صورت عدم وجود محرکات شنوایی، بلوغ قشر مغز به تاخیر می‌افتد ولی اگر کاشت حلزونی قبل از ۷ سالگی انجام شود، این فرآیند بلوغ مجدداً آغاز می‌گردد. ضمناً شواهد دیگر نیز نشان می‌دهد رشد زبانی در کودکان کاشت حلزونی شده بسیار بهتر از سایر کودکان کم شنوای بدون کاشت است و مشابه با کودکان هنجار می‌باشد.


نگاهی به آینده

امروزه شاهد پیشرفت های بسیاری در زمینۀ طراحی پروتزها، استراتژی های تنظیمی، استراتژی های کدبندی اطلاعات توسط پردازشگر گفتار و نیز شرایط کاندیداتوری هستیم. همچنین می بینیم که هر روزه قسمتهای بیرونی و نیز درونی پروتز در حال کوچکتر شدن می باشد. برای شاهد این مورد می توان به حرکت کردن به سمت استفاده از پردازشگر گفتار پشت گوشی به جای جیبی اشاره نمود.
استفاده از تحریک همزمان صوتی/ الکتریکی حلزون نیز نوعی جدید از کاشت حلزون می باشدکه هم اکنون مورد بررسی است.

بسیاری از افراد در فرکانسهای بم و میانه شنوایی قابل استفاده دارند و ناشنوایی آنها در فرکانسهای زیر اتفاق افتاده است و با استفاده از سمعک نمی توان شنوایی سودمندی را در این فرکانسها انتظار داشت. در اینگونه موارد اصطلاحاً می گویند که مناطق مرده در حلزون وجود دارد. در این بیماران الکترود کاشت حلزون فقط در پیچ پایۀ حلزون جایگذاری می شود و برای اصوات زیر برنامه ریزی می گردد، همچنین به صورت همزمان در همان گوش، اصوات بم و میانه توسط سمعک معمول تقویت و به گوش بیمار می رسد. در واقع این پروزها ترکیبی از سمعک و کاشت حلزون می باشند و برای بیمارانی که قبلاً کاندید کاشت نبودند و از سمعک خود نیز به دلیل عدم شنیدن اصوات زیر ناراضی بودند، طراحی شده است. از این سیستمها تحت عنوان سیستمهای هیبرید نام برده می شود که در آینده مطمئناً شاهد استفاده بیشتر از این سیستمها خواهیم بود.


نتیجه گیری

به نظر می‌رسد که در آینده شاهد پروتزهای بهتر و کوچکتری باشیم. پیشرفت سریع در تکنولوژی موجب تغییرات زیادی در نسل بعدی کاشت حلزونی شده و عملکرد کلی و فیزیکی آن را تحت تاثیر قرار خواهد داد. استراتژی‌های جدید پردازش سیگنال، کاشت حلزونی دو طرفه و پروتزهای هیبرید قادر به استخراج، کدبندی و انتقال ویژگی‌های مهم گفتار خصوصاً پارامترهای ظریف زمانی و طیفی آن می‌شوند و در نتیجه درک گفتار در نویز، لذت بردن از موسیقی، تفکیک و مکان یابی صداها و توانایی شناسایی اشیاء با تکیه بر حس شنوایی افزایش می‌یابد. میکروماشین‌ها و تکنولوژی‌های نانومیمتیک و بایومیمتیک موجب طراحی رابط‌ها، الکترودها، میکروفون‌ها، منبع تغذیه‌های پیشرفته و سازگار با بدن می‌شوند و امکان طراحی پروتزهای کاملاً قابل کاشت در بدن (بدون هیچ قطعه خارجی) وجود دارد.



منابع
- Ronald L. Schow , Michael A. NerbonneIntroduction to
AudiologicRehabilitation , 2007

- Trends in cochlear implant, Fan-Gang Zeng; Trends in Amplification, Vol. ۸, No. ۱, ۱-۳۴;۲۰۰۴

- Mein Webseiten Titel
- پرتال رسمی مرکز توانبخشی شنوایی ، گفتار و زبان پژواک ، مشاوره ، شنوایی ، گوش ، کلام ،گفتار ، صحبت کردن ، سمعک ، کم شنوایی ، کاشت حلزون ،

- ارزیابی، تجویز و فیتینگ وسایل کمک شنوایی، تالیف: زهرا جعفری و پروانه عباعلی پور کبیره. انتشارات بشری. چاپ اول 1380.

- توانبخشی شنوایی کودکان، نوشته امیر عباس ابراهیمی کارشناس ارشد شنوایی، انتشارات دانژه، چاپ اول پاییز 1388.

- زندگی با کم شنوایان. نوشته دکتر گیتا موللی.