پیامبر و رسانه

[sabrjoo]

3. رسانه‌های هنری
در نگاهی اجمالی به قرآن کریم آن را اثری هنرمندانه می‌یابیم که با شیوه‌ها و قالب‌های گوناگون هنری، کلام و پیامش را می‌رساند: پیامبر اسلام (ص) به ابزار هنر به صورت یک شیوة جذاب و اثربخش تبلیغی توجه ویژه داشت که در سیرة عملی ایشان بیش‌تر به آن برمی‌خوریم.
الف) شعر، شعار
شعر و قصیده سرایی و ... تأثیری ویژه در جذب و پیوند قلب‌ها دارد. از آن‌جایی که کاربرد شعر در زبان عرب از جایگاهی ممتاز و تأثیری فوق العاده برخوردار بود، پیامبر (ص) در مواقعی خاص با این روش بسیار جالب پیام اسلام را با مخاطبان و آیندگان در میان می‌گذاشت.
آن حضرت در پاسخ به یکی از یاران که دربارة شعر پرسیده بود، فرمود: «مؤمن با شمشیر و زبانش در راه خدا جهاد می‌کند؛ قسم به خدایی که جانم در دست اوست، شعرا نیز بر دشمنان خدا تیر می‌اندازند...»1 و در جای دیگر می‌فرماید: «یکی از زیباترین زیبایی‌ها، شعر نیکو و آهنگ صدای زیبای آن است.»2
پس از ماجرای غدیر، حسان بن ثابت از پیامبر (ص) اجازه خواست تا شعری در وصف غدیر و ولایت امیر مؤمنان (ع) بسراید و پیامبر (ص) اجازه فرمود. هم‌چنین در میدان‌های جنگ و عرصه‌های دیگر، استفاده از شعر و شعار را در تاریخ و سیرة پیامبر (ص) مشاهده می‌کنیم. از جملة آن‌ها، شعارهایی است که در جنگ احد از سوی مشرکان داده می‌شد و پیامبر (ص) به آن‌ها پاسخ می‌داد.
در جواب مشرکان که شعار «اُعلُ هُبَل، اُعُل هُُبَل» سر می‌دادند، مسلمانان به دستور پیامبر (ص) فریاد می‌زدند «اللهُ اَعلی و اَجَل» و در پاسخ به «اِنّ لنا العُزّی و لا عُزّی لکم»3 می‌گفتند: «الله مولانا و لا مولا لکم». نمونة این موارد شعری و شعاری بسیار فراوان است و ما به همین مقدار بسنده می‌کنیم.
ب) صدا و آهنگ (لحن)
صوت خوش و نغمة موزون هم در زمرة ابزارهای تأثیرگذار تبلیغی به شمار می‌آید و اسلام نیز از این رسانه و ابزار هنری برای ابلاغ پیام استفاده کرده است.
اذان
اذان یکی از ابزارهای مهم تبلیغی و شعار اول اسلام در دعوت به سوی خدا است و مستحباتی دارد که از جملة آن‌ها می‌توان به خوش صدا و بلند آواز بودن مؤذن برای تأثیر و جذب شنونده اشاره کرد.
قرآئت قرآن
با توجه به جایگاه قرآن و تبلیغ رسالت و محتوای آموزه‌های اسلامی، پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) به تلاوت قرآن با آهنگ زیبا و موسیقی خاصی که ویژة زبان عرب است، سفارش کرده‌اند تا بیش‌تر بر دل‌ها بنشیند و آثار علمی، عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و مذهبی خود را بر قلوب شنوندگان جای دهد.
رسول خدا (ص) می‌فرماید: «قرآن را با صدای زیبا بخوانید»4 و نیز «قرآن را با لحن خوب و صوت عرب بخوانید و از آهنگ اهل فسق و گناهان کبیره برحذر باشید.»5 امام صادق (ع) هم می‌فرماید: « قرآن با حزن و اندوه نازل شده است، آن را حزین بخوانید.»6سایر شیوه‌های هنری مانند استفاده از تمثیل، تشبیه، استعاره، کنایه و ... نیز در سیرة عملی و گفتار پیامبر (ص)، بسیار مورد استفاده قرار گرفته است که ذکر آن‌ها در این مجال نمی‌گنجد.
4. رسانة عمل
شاید مهم‌ترین و مؤثرترین شیوه و رسانه در امر تبلیغ، دعوت عملی باشد.قرآن در این باره می‌فرماید: «آیا مردم را به خوبی دستور می‌دهید، در حالی که خودتان را فراموش کرده‌اید؟!»7 امام صادق (ع) نیز می‌فرماید: «مردم را با غیر زبانتان کردار و رفتار) به راه خدا بخوانید.» 8
یکی از شیوه‌های اساسی رسول خدا (ص) برای تبلیغ و دلیل عمده گسترش و نفوذ اسلام، «هماهنگی گفتار با عمل» در سیرة پیامبر (ص) بود، چنان که قرآن دربارة آن حضرت می‌فرماید: «و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری»9 و «بی‌گمان برای شما در زندگی رسول خدا سرمشقی نیکو بود».10
راه‌اندازی پایگاه رسانه (ساخت مسجد)
یکی از نخستین اقدامات پیامبر (ص) پس از ورود به مدینه، ساخت مسجد با همکاری مسلمانان بود که نشان می‌دهد باید از فرصت‌ها استفاده کرد و با تأسیس به موقع و بهره‌گیری درست از رسانه‌ها در هر عصر بیش‌ترین تأثیر را بر جای گذاشت.
مسجد، مهم‌ترین مرکز عبادی، سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی مسلمانان تا چندین قرن بود. مساجد جامع در هر شهر مهم‌ترین مراکز مسلمانان به شمار می‌آمدند و زبان گویای اسلام و مهم‌ترین رسانه در قرون اولیه حکومت اسلامی بودند. نقشی که مساجد جامع و معروف در قرون اولیه اسلامی ایفا کردند، گویای این امر است و نام برخی از آن‌ها مانند مسجد النبی، مسجد الحرام، مسجد جامع کوفه، جامع بصره، جامع بغداد، جامع اموی دمشق، مسجد زیتونه توس، مسجد قیروان، مسجد قرطبه (اندلس)، جامع الازهر (مصر)، جامع نیشابور و ... همچنان ماندگار است. امروزه نیز اهمیت مسجد بر کسی پوشیده نیست؛ چنان که امام خمینی (ره) فرمود: «مسجد سنگر است، سنگرها را حفظ کنید.»
پی‌نوشت‌ها:
1.مرتضی نظری، داستان‌ها و درس‌هایی از زندگی پیامبر (ص)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 75 – 1373، ص 117.
2.محجه البیضاء فی تهذیب الاهیاء، علامه محسن فیض کاشانی، دفتر انتشارات اسلامی (جامعه مدرسین) قم، چاپ سوم، ج 2، ص 614.
3.هُبَل و عُزیّ نام دو بت مشرکان است.
4.محجة البیضاء فی تهذیب الاهیاء، علامه محسن فیض کاشانی، دفتر انتشارات اسلامی (جامعه مدرسین) قم، چاپ سوم ، ج 2، ص 602.
5.همان، ص 217.
6.محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، تحقیق شیخ جواد الفقیه، دارالاضواع، بیروت، چاپ اول، ج 2، ص 586.
7.بقره، 44.
8.محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی، تحقیق شیخ جواد الفقیه، دارالاضواع، بیروت، چاپ اول، ج 1، ص 94.
9.قلم، 4.
10.احزاب، 21.
علی الله اکبری


منبع : http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13921025000262