در محرم به کدام شهر و استان برویم ؟

[طلیعه طلا]

هرمزگان / رقص حجله

مردم استان هرمزگان مدت ها پیش از فرا رسیدن ماه محرم سیاة پوش می شوند مغازه ها بازار مساجد حسینیه ها و تکایا را با پارچه های مشکی می پوشانند شهر یکپارچه غرق در ماتم و اندوه شده.مردم استان هرمزگان مانند دیگر مسلمانان در این ماه به عزاداری می پردازنند و از مدت ها قبل خود و مساجد را آماده کرده.

آن چیزی که در استان هرمزگان عزاداری را متمایز می دارد آیین های متفاوت که در تلفیق با فرهنگ های بومی ،همسایه و همچنین مهاجر رنگ و بویی متفاوت به خود گرفته است.
آیین های پیشواز،آیین های عزاداری 10 روز اول محرم ،روز و شب تاسوعا و عاشورا و بعد از آن .

اینجا می توان از رسمی به نام رقص حجله نام برد که دارای ارزش های نمادین ،مردم شناسانه و صحنه ای فراوانی نم برد که شاید به لحاظ اجرا ی آن و ارتباط برقرار کردن با مردم بومی بتوان آنرا منحصر به فرد دانست .تابوت و حجله در همه مناطق هرمزگان با تفاوت های کمی دیده می شود.از مرحله ساخت و غسل دادن آماده ساختن و حتی چه کسانی باید برای آماده سازی حضور داشته باشنداز کجا و چه زمانی به حرکت در آمده نذورات که داده می شود،همه این موارد آیین ها و شیوه خاصی انجام می شود.

یکی دیگر از آیین های محرم علم یا علم گردانی در هرمزگان است که با علم های دیگر استان ها متفاوت بوده ویک سمبا به حساب می آید این نشانه همانند بسیاری از نمادها و آیین ها در هرمزگان با فرهنگ بومی تلفیق شده و رنگ و بویی خاص دارد.

می توانیم از تنه علم بگوییم که چوب بلندی است حدود سه متر .بعد از آن از رخت علم که پارچه های متعددی است با رنگ ها ی مختلف بعد از آن سر علم است که به سر شده معروف است که دارای نقش های متعددی است.هر مسجد و حسینیه برای خود علم جداگانه ای دارد مهم ترین بعدعلم گردانی اعلام فرارسیدن محرم و شروع آیین های عزاداری می باشد.که هر روز صبح از مساجد و تکایا بیرون امده همراه با سینه زنی و نوحه خوانی به جمع آوری نذورات می پردازند.برخی از علم ها دارای احترام بیشتری هستند مانند علم جریده که در تعزیه ها از آن استفاده می شود و منصوب به حضرت عباس است از دیگر علم ها می توان به 12 علم منبر گپ نام برد که 12 علم منصوب به 12 امام است که برای غسل دادن آن را به دریا برده و با آداب خاصی این مراسم را برگزار کرده و در روزهای مختلف محرم افرادی نذر این علم را دارند آن ها را به خانه های خود دعوت کرده تا در خانه های آن ها به عزاداری بپردازند.علم دیگر علم شمشیری قشم می توان نام برد که در روز خاصی از حسینیه بیرون آورده به روستایی اطراف قشم برده و با مراسم خاص وبا پای پیاده واز راه بیابان به شهر آورده که در این روز از شهرهای مختلف برای عزاداری مراه این علم به قشم می روند وبا شوری خاص برگزار می شود.

وعلم دیگری که میتوان نام برد مراسم علم در روز 5 محرم میناب است که شاید بتوان گفت پرشورترین مراسم علم در استان که معروفیت خاصی دارد واین مراسم از صبح 5 محرم شروع شده علم در آب رودخانه غسل داده می شود علم های دیگر به استقبال آمده و مراسم تا غروب ادامه پیدا می کند وبه عزاداری می پردازند در این روز نه تنها تمام مردم شهر میناب و بسیاری از شهرهای استان حتی از استان های دیگر هم برای همراهی و نذوراتی که دارند و عزاداری به میناب می روند.از دیگر مراسم ها می توان به نوحه خوانی ها و سینه زنی ها که هر شب در مساجد و تکایا برگزار می شود نام برد که هم به صورت نشسته و هم به صورت واحد که دایره وار گرداگرد هم ایستاده و ضربه های پا و دست سینه می زنند نام برد که به نوع سینه زنی واحد گفته می شود.

بیشتر نوحه های خوانده شده بندری است.از آن جایی که بندرعباس یک شهر مهاجر پذیر است و تقریباً از تمام نقاط ایران در این شهرزندگی می کنند در ماه های محرم برای خود تکایا ی جداگانه ای برپا می دارند و شیوه و سبک خود عزاداری کرده و این تنوع عزاداری با فرهنگ های مختلف هم باعث شده که در ماه محرم عزاداری با شور بیشتری در استان برگزار شود و هم گردشگران مذهبی از سایر نقاط ایران برای آشنایی با عزاداری و سوگواری به این استان آمده.



محرم در استان گیلان / 40 منبران
در شهر لاهیجان می توانیدمراسم زیبای 40 منبر را تماشا کنید.
کسبه لاهیجانی شمع های رشته ای تهیه می کنند. بدین ترتیب که با آغشته کردنموم روی رشته های پنبه ای تقریبا ضخیم شمع می سازند و سپس آنها را در بسته ای 40 تایی و در کنار بسته های 40 دانه ای خرما روی طبق می گذارند و به کسانی که می خواهند در مراسم 40 منبر شرکت کنند، می فروشند.این مراسم بعد از اقامه نماز مغرب و عشای تاسوعا شروع می شود. عده ای از مردم که عصرهای پنجشنبه در خانه های شان روضه خوانی دارند منبرهای روضه خوانی را جلوی خانه های شان قرار می دهند و روی آن سینی و دو ظرف خالی و یک ظرف برنج خام می گذارند.

مردم هم شمعی روشن می کنند و خرما یا سکه ای داخل ظرف می گذارند و در عوض چند دانه برنج خام برمی دارند و این کار را تا هفت روز ادامه می دهند.

علم بندی در گیلان که از یک روز مانده‌ به ‌ماه محرم تا روز هفتم این ماه در مناطق شهری و روستایی برگزار می‌شود. در این مراسم مردم پرچم‌های سیاه را بالای سردر مساجد و گنبدهای آن نصب می‌کنند و اگر خوب نگاه کنید، خانه های زیادی را می بینید که پرچم های سیاه را مقابل در خانه نصب کرده اند.

اما گیلانی ها، وقتی به مراسم نذری دادن می رسند، آداب و رسوم متفاوتی دارند. در این منطقه پخت و توزیع نوعی شیرینی به نام "ککه" یا "کشته" مرسوم است که با آرد، شکر، آب و روغن تهیه و در تنورهای خانگی پخته می شود. این شیرینی در بین عزاداران توزیع می شود و گاهی شربت ها هم مکمل این رسم هستند!

گیلانی های شربت های سنتی را که با عرقیات آماده می شود در دسته ها توزیع کرده و یا در منابع آبی که در اطراف مساجد گذاشته شده اند، می ریزند تا عزاداران از آن استفاده کنند.دخیل بستن مردم با پارچه سبز برروی علم ها، حمل پرچم‌های سبز به وسیله کودکان و نوجوانان و سقاشدن کودکان سیاهپوش با عنوان نذر حضرت علی اصغر (ع) هم از نذرهای دیگری است که گیلانی ها دارند و هر سال ادا می کنند. اگر در ماه محرم گذارتان به گیلان بیفتد، کاروان‌های شتر و اسب را می بینید که با سواران سبز پوش و سرخ پوش از خیابان ها و روستاها می گذرند تا یاد شهدای کربلا را زنده نگه دارند.در این روزها، آرامگاه حضرت سلطان سید جلال‌الدین اشرف درآستانه‌اشرفیه و امامزاده هاشم در جاده رشت به رودبار از همیشه شلوغ تر است و مراسم در این دو منطقه باشکوه تر برگزار می شوند.


چهل منبران

آیین سنتی چهل منبر هم یکی دیگر از مراسم گیلانی ها است که در شب عاشورای حسینی در اغلب مناطق استان گیلان برپا می شود. در این مراسم، از غروب تاسوعا برخی ازافراد که نذر و حاجی دارند یک میز چهار پایه و ظرفی پراز برنج و مقداری خرما در کنار ظرفی خالی به همراه تعدادی شمع در کنار خیابان یا نزدیک مساجد قرار می دهند و با غروب آفتاب عزادارانی که نذر دارند، با پای برهنه در حالی که 72 شمع و 72 دانه خرما به یاد 72 شهید دشت کربلا در دست دارند از چهل منبر می گذرند.

آنها در کنار هر منبری شمعی روشن می کنند و دانه ای خرما در کنار تشت می گذارند و چند دانه برنج از کنار تشت بر می دارند و پس از خواندن دعا و ادای خواسته شان به سوی منبر دیگر می روند و از 40 منبر می گذرند و وقتی به خانه می رسند برنجی را که در چهل منبر گردآورده با برنجی که در خانه دارند آمیخته و فردای آن روز آن را پخته و می خورند تا به خواسته شان دست یابند.مردم بر این باورند که منبرگذاران برآنند تا با برپا داشتن منبر در جلوی خانه خود دلبستگی خود به خاندان حضرت علی (ع) و شهدای دشت کربلا را نشان دهند.


کرب زنی
بعد از شب هفدهم محرم، دسته های عزاداری در خیابان ها می گردند و دو پاره کرب را بهم می کوبند تا شب هفتم شهدای کربلا را زنده نگه دارند. کرب، پاره چوبی استوانه ای است به سنگینی 400 تا 600 گرم که از میان به دو بخش تقسیم شده و هر پاره تسمه ای چرمی در خود دارد و دست کرب زن در میان آن قرار می گیرد و کرب زن می تواند به آسانی آن را بر هم بکوبد .


لال پله

زنان گیلانی که بیمار در خانه دارند یا نیازمند هستند، در روزهای ماه محرم با پوشیه و چادر در شهر می گردند و از خانه هایی که نذری شیرین پلو دارند تقاضای بخشش می کنند. آنها کفگیری به در می کوبند و وقتی در باز شد بدون هیچ کلامی دیگ و کفگیر را به صاحبخانه داده و او مقداری از شیرین پلو را برای زن ریخته و ظرف را به او بر می گرداند.

زن این کار را در چهل یا هفتاد و دو خانه انجام می دهد و آنچه را که گردآورده به خانه برده و با دیگر افراد خانه می خورد به این امید که خواسته اش در دل برآورده شود. این مراسم لال پله (لال+ پلو) نام دارد چون نذری داران و زنان پوشیه زده در تمام مدت هیچ سخنی نمی گویند و همیشه آن چیزی که از نذری داران طلب می کنند، مقداری پلو است.

در کوچه پس کوچه های اصفهان این روزها عاشقان امام حسین علیه السلام سرگرم عزاداری هستند تا حماسه شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام را باری دیگر روایت کنند و روایت مظلومیت 72 یار باوفای ایشان را در کوی و برزن به تصویر بکشند