مشکلات خواندن و تخمین سطح آن

[*خانم معلم *]

انواع آموزش خواندن

می توانیم انواع آموزش خواندن را در سه سطح مختلف توضیح دهیم :

1 – خواندن تحولی
2 – خواندن اصلاحی
3 – خواندن ترمیمی


1 – خواندن تحولی :
شامل نظامهایی از آموزش خواندن است که یک زنجیره تحولی و رو به تکامل از مهارتهای خواندن را در یک برنامه گروهی فراهم می آورند . این نظام ها معمولا از کودکان انتظار دارند با سرعت و در مراحل خاصی خواندن را یاد بگیرند . بیشتر کودکان یکی از انواع برنامه های خواندن تحولی را در مدرسه دریافت می کنند و بیشتر آنها هم از طریق یکی از همین راههای سنتی یا تحولی خواندن را یاد می گیرند . بنابراین برای اکثریت کودکان ، قرار گرفتن در مسیر همین فعالیتهای آموزش خواندن کافی است تا آنها مهارتهای خواندن بسنده را بدست آورده و کامل کنند.


2 – خواندن اصلاحی :
به روشهایی اطلاق می شود که برای اصلاح عادات بد و غلط خواندن یا پر کردن شکافهايی که در معلومات کسب شده در طول دوره های برنامه خواندن تحولی برای کودکان پیش آمده ، به کار می روند ، ممکن است کودک در مورد مهارتهای باز شناسی لغات ، درک و فهم معانی ، آواها ، سریعتر خواندن و یا در مورد سایر زمینه های تغيیرو تفسیر نوشته ها به کمک احتیاج داشته باشد . روشهای آموزشی که معمولا برای خواندن اصلاحی به کار می روند تحت عنوان (( آموزش تکلیف )) مورد بررسی قرار گرفته اند.


3 – خواندن ترمیمی :
به روشهای مورد استفاده در مورد کودکانی که مهارت خواندن آنها هنوز پس از طی دوره های خواندن تحولی و خواندن اصلاحی پیشرفت نکرده ، اطلاق می شود . گاهی اوقات این کودکان را با عنوان خوانش پریش می نامند . آنها احتمالا دارای نوعی ناتوانی یادگیری تحولی ( توجه ، حافظه ، ادراک ، تفکر یا اختلال زبان ) هستند که باعث اختلال در پیشرفت بهنجار آنها در خواندن شده است . آنها نیازمند ترمیم ناتوانیهای یاد گیری تحولی یشان که با تکلیف خواندن پیوند خورده می باشند . ( سیمین رونقی – دکتر زینب خا نجانی – مهین وثوقی رهبری 1377 )



روش فرنالد
چنانچه کودکی به مشکل یاد گیری کلمه شدید مبتلا است و روشهای دیداری – شنیداری نیز ناموفق بوده اند ، استفاده از روش اصلاح شده فرنالد ( 1988 ) در یاد گیری کلمه توصیه می شود . گرچه نویسندگان زیادی به روش درمانی فرنالد به عنوان یک روش حرکتی برای تدریس به افرادی که در خواندن مشکل دارند اشاره می کنند اما یک نظام چند حسی است که از چهار حس بینایی – شنوایی – حرکتی و بساوایی تشکیل شده است . این روش یک روش شناختی است زیرا کلماتی که از این طریق یاد تشکیل شده است . ( دکتر اسماعیل بیا بانگرد – محمد رضا نا ئینییان 1381 ) این روش تجربیات زبان و روشهای ردیابی را به صورت یک رویکرد چند حسی با یکدیگر ترکیب کرد .


در روش فرنالد به کودکان داستانهای خاصی که ویژه هر کدام از آنها ست گفته و آن قدر تکرار می شود که آن را خوب یاد بگیرد . بنابراین دانش آموزدارای یک خزانه لغات انتخابی خواهد بود . در این روش کودکان لغت را مي گويند لغت نوشته شده را می بینند ، روی لغت با انگشت دست می کشند و آن را ردیابی می کنند ، لغت را با استفاده از حافظه خود می نویسند ، دوباره لغت را می بینند و لغت را با صدای بلند برای معلم می خوانند ، در این روش لغت به عنوان یک کلیت بدون آوا آموخته می شود . ( سیمین رونقی – دکتر زینب خانجانی – مهین وثوقی رهبری 1377 )

روش فرنالد اصول چند گانه ای دارد :
1 – هرگز به دانش آموزان نگویید چه بخوانند بلکه آنها باید هر چه دوست دارند بخوانند .
2 – دانش آموزان هیچ وقت معنی کلمات را نمی دانند مگر اینکه قبل از خواندن پاراگراف یک نگاه اجمالی به آن بیاندازند تا کلمات نا آشنا را بیابند . 3 – در هر مرحله موضوعات باید با سن و هوش دانش آموز متناسب باشد . (دکتر اسماعیل بیا بانگرد – محمد رضا نائینییان 1381).




روش گیلینگهام
گیلینگهام واستیلمن در 1973 از یک رویکرد چند حسی برای خواندن ، نوشتن و هجی کردن استفاده کردند . آنها به آموزش واحدهای صداها یا حروف در الفبا پرداختند . این روش در دهه 1930 به عنوان یک روش آموزشی برای آن گروه از کودکانی که اورتون آنها را دچار اختلال زبانی تشخیص داده بود ، ابداع شد . این روش تلاش می کند بین وجوه حسی بینایی شنوایی و جنبشي همخوانی ایجاد کند .

گیلینگهام و استیلمن روش خود را نوعی همخوانی می نامیدند ، زیرا از سه بخش اصلی تشکیل شده بود :
1 - همخوانی نمادهای دیداری با نام حروف
2 – همخوانی نمادهای شنیداری با صدای حروف 3 – همخوانی احساس اعضای گفتاری کودک برای تولید نام یا صدای حروف هنگامی که او صدای خودش را هنگام تلفظ آنها می شنود . ( سیمین رونقی – دکتر زینب خانجانی – مهین وثوقی رهبری 1377 )

برنامه گلینگهام در پیشرفت مهارتها ، ترکیبی است از استفاده از مطالعه آوایی و نیز تجربیات و زبان داستانها . ردیابی ، کپی برداری و املاء بطور همزمان برای نیل به اهداف مختلف مورد استفاده قرار می گیرند . ردیابی در یاد گیری مشکل حروف و تعیین ترتیب یک حرف برای هجی کردن بسیار مفید است . کپی برداری ، حافظه دیداری را تقویت می کند . بعد از تمرین باید به دانش آموزان نمونه ای از آنجه دیده اند ارائه شود . هدف از املاء افزایش فراخنای توجه شنیداری و تقویت تداعی بین محرکهای شنیداری و تصورات دیداری است . منتقدان این روش بر فقدان فعالیتهای هدفمند ، انعطاف ناپذیری ، روشهای تدریس و تمایل به خواندن زیاد تمرکز داشته اند . ( دکتر اسماعیل بیابانگرد – محمد رضا نائینیان 1381 ) .




نتیجه گیری
ناتوانی خواندن عمومی ترین و رایج ترین نوع ناتوانی است که در کلاسهای ویژه کودکان دچار ناتوانی یادگیری یافت می شود . بین 60 تا 70 درصد کودکانی که در این کلاسها ثبت نام کرده اند دچار ناتوانی خواندن هستند . بیشتر کودکان خواندن را توسط روشهای تحولی و اصلاحی فرا می گیرند ولی 1 تا 2 درصد آن ها به روشهای ترمیمی برای ناتوانی یاد گیری تحولی در تکلیف آموزش خواندن نیازمند هستند . بجای اجرای آزمونهای گسترده و جامع ، بسیاری از معملمین با تجربه می توانند خودشان تصمیمات تشخیصی درستی اتخاذ کنند که به تشخیص های رسمی نزدیک باشد .


معلم می تواند:
1 – توان بالقوه را تخمین بزند
2 – سطح خواندن را تخمین بزند
3 – خطاهای خواندن را مشاهد کند
4 – همبسته های مربوطه احتمالی یا ناتوانی های تحولی متحمل را مورد تجربه و آزمون قرار دهد .
5 – فرضیه ای استنتاج کند که حاوی نشانه های ترمیمی باشد
6 – یک برنامه ترمیمی سازماندهی کند . نظامی برای ایجاد و تحول یک فهرست رفتاری خواندن تشریح شد . معلم از پاراگرافهای که از کتابهای خواندن کلاسهای مختلف اخذ کرده و فهرستهای لغاتی که از این کتابها استخراج کرده استفاده می کند . یک فهرست رفتاری معلم ساخته می تواند شامل خواندن شفاهی ، خواندن لغات ، افتراق لغات و خواندن خاموش باشد . درک مطلب در خواندن به شناخت ، زبان و پس زمینه تجربی کودک بستگی دارد .





منابع و مآخذ
1 – آموزش و پرورش کودکان استثنایی ، مریم سیف نراقی – عزت اله نادری انتشارات دانشگاه پیام نور سال ( 1383 )
2 – آموزش دانش آموزان دارای مشکلات یاد گیری و رفتاری نویسندگان دونا لدری – هامیل – نئی آر – بارتل ترجمه دکتر اسماعیل بیا بانگرد – محمد رضا نائینیان انتشارات آموزش و پرورش استثنایی کشور پاییز 1381
3 – اختلالات یاد گیری تحولی و تحصیلی ساموئل کرک - جیمز چا لفانت ترجمه سیمین رونقی – زینب خانجانی – مهین وثوقی رهبری انتشارات سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور 1377
نويسنده مقاله: پروين نظري