آموزه های عاشورایی

[طلیعه طلا]

آموزه های اخلاقی

اولین شعار امام در قیام عاشورا، احیای مکارم اخلاقی و فضایل انسانی است. هم چنانکه جدش رسول خدا(ص) فرموده بود:

« انّی بُعِثتُ لاتَمِّمَ مَکارِمَ الاَخلاق؛ من برای کامل کردن برگزیدگی های اخلاقی بر انگیخته شده ام.»



ایثار و آزادگی

آزادمنشی و ایثارگری ائمه اطهار و یارانشان در برابر دشمنان و دوستان، بیش از پیش بر شکوه نهضت ایشان می افزاید. آنگاه که امام علی(ع) در بستر شهادت، کاسه شیر را به قاتل خود داد، جلوه ای وصف ناپذیر از ایثار را به نمایش گذاشت.

در عاشورا نیز رجزخوانی عبدالله، پسر حضرت مسلم بن عقیل(ع) در برابر لشکر عبیدالله بن زیاد نیز روح آزادگی را در یاران امام حسین(ع) نشان میدهد، آنگاه که میگفت:
هر چند مرگ برایم ناخوشایند است، ولی سوگند خورده ام که جز با آزادگی، جان نسپارم.6


جانفشانی و از خودگذشتگی حضرت عباس(ع) هنگام دریافت اماننامه از لشکر دشمن و باقیماندن وی بر پیمان خود با امام حسین(ع) نیز نمونه دیگری از این آموزه است. هنگامی که امان نامه شمر به دست عباس(ع) رسید، وی به زهیربن قین میفرماید فداکاری خود را به گونه ای نشان او بدهد که هرگز نظیرش را ندیده باشد.7


همچنین آنگاه که امام حسین(ع) با گذشت خود، اشتباه حرّ را بخشید، به او فرمود:

همانا تو آزاده هستی همان گونه که مادرت این نام را بر تو نهاد.8
بدین وسیله، امام حسین(ع) با ستودن فداکاری حرّ، آزاده زیستی و ایثارگری او را تکریم کرد.


توکل


انسان با تکیه بر قدرت و یاری الهی به نیرویی دست مییابد که بیواهمه از دشمن، در راه هدف الهی خویش گام برمیدارد و آن را به فرجام میرساند. امام در آغاز حرکت خود، انگیزه های قیام خویش را اینچنین برای محمدبن حنیفه برمیشمارد:
از خود توفیق میخواهم. بر او توکل میکنم و به درگاه او پناه میبرم.9

امام از همان اول قیام، هر گامی را با توکل به سوی مقدرات الهی برداشت. حتی در واپسین لحظه ها نیز چنین عرضه میدارد:
خداوندا! در ناتوانی بر تو پناه می آورم و بر تو توکل میکنم در حالی که برای من بسنده ای.10

امام خمینی(ره) با الهام از این مکتب خونین، ندای توکل حسینی سر میدهد و میفرماید:
در همه کارها، اتکال به خدا کنید. قدرتها در مقابل خدا هیچ است ... اتکال به خدا بکنید، غلبه به هر چیزی میکنید. پیغمبر اسلام با آن که یک نفر بود، در مقابل همه دشمنها با اتکال به خدا غلبه کرد بر همه ... برای اینکه اتکالش به خدا بود. جبرییل امین پشت سرش بود. شما هم اتکال به خدا کنید تا جبرییل امین پشت سر شما، با شما همراه باشد، فرشتگان با شما همراه باشند.11


بردباری

بردباری تنها راهکار پشت سر نهادن دشواریها و رسیدن به اهداف عالی است. اهمیت این سخن آنگاه آشکار میشود که به بردباری معصومین نگریسته میشود. بردباری امام حسین(ع) افزون بر حفظ اسلام از دستبرد نااهلان، بستر را برای حادثه آگاهی آفرین عاشورا آماده ساخت. آن سان که حضرت زینب(س) نیز با پیگیری این آموزه سرنوشت ساز توانست پیام جاوید کربلا را به نسلهای اینده منتقل کند. هم چنین پس از آن، ائمه اطهار(ع) و پیروان آنان برپایی مجلس های سوگواری، این آموزه را به صورت نظری و عملی گسترش دادند. امامان معصوم(ع) و پیروانشان سرمشق زنده بردباری بودند. فشارهای گوناگون دشمنان اسلام بر آنان به نتیجه ای نرسید و سرافرازانه ندا سر دادند:
مَا رَآیت اِلا جَمیلاً


عمل به وظیفه


ائمه اطهار(ع) در شریط گوناگون، موضعگیری متفاوتی داشتند، اما همواره شعار ایشان عمل به تکلیف بود. عاشورا، مکتب شناخت وظیفه و عمل کردن به آن است. اگر مسلمان آموزه های زندگیآفرین عاشورا را به درستی به کار میبرند، میتوانستند بدون هراس از قدرتهای پیدا و پنهان، وظیفه خود را در گسترش پیام اسلام راستین به انجام رسانند. عمل به تکلیف، بالاترین پیروزی است و به فرجام رساندن، بدون نظرداشت به نتیجه کار است.

همچنان که امام خمینی(ره) میفرماید:
همه ما مأمور به ادای تکلیف و وظیفه ایم نه مأمور نتیجه.12


مبارزه با نفس


فرهنگ شهادت بیانگر جایگاه والای کسانی است که پیش از پیروزی و سربلندی در جهاد اصغر و مبارزه با دشمن بیرونی، از مبارزه با دشمن درونی – که دشمنی بزرگتر است- روسفید بیرون آمده اند. دشمن بیرونی، ساخته و پرداخته طغیان دشمن درونی است که برای سرکوب آن باید در آغاز، نفس را مهار کرد تا ارزش جهاد اصغر آشکار گردد.
از مهمترین آموزه های ایین سوگواری، جهاد با نفس است؛ زیرا در محفل سوگواری عاشورایی از کسانی سخن به میان میاید که بر نفس خویش، مهار زده اند، آن گاه با گام نهادن در جهاد اصغر رشادت و سربلندی برای اسلام آفریده اند. امام خمینی(ره) در اینباره میفرماید:
باید خودتان را بسازید تا بتوانیم قیام کنید. خود ساختن به این که تبعیت از احکام خدا کنید ...13 تا در بند خویشتن خویش و هواهای نفسانی خود باشید، نمیتوانیم جهاد فی سبیلالله و دفاع از حریم الله نمایید.14


شجاعت


ویژگی ائمه اطهار در رویارویی با ستمکاران، دلیری آنان است. ایشان، بی هیچ گونه بیمی در برابر فشارهای دشمنان اسلام ایستادند. آنان در صحنه های نبرد، از انبوه سپاهیان دشمن نهراسیدند. یاران دلیر امام حسین(ع) با شجاعت تمام، به قلب سپاهیان دشمن هجوم میآوردند و در راه دیدار معشوق، شربت وصل مینوشیدند. همین روحیه بود که در رگ نسلهای مسلمان جاری گشت و پایداری جوانان سرافراز ایران اسلامی در جریان پیروزی انقلاب و هشت سال دفاع مقدس را آفرید. امام خمینی(ره) در اینباره میفرماید:
ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد. ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد. ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطلهای بر جبهه ستمکاران و حکومتهای شیطانی زد. ماهی که به نسلها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سرنیزه را آموخت.15