گلخانه نخبگان

[*FATIMA*]

شمعدانی

نام فارسی : شمعدانی

نام علمی : Pelargonium

این گیاه از خانواده ژرانیاسه و دارای گونه های بسیار زیاد و زادگاه اصلی آن مناطق معتدل آفریقای جنوبی ، استرالیا ، ترکیه است ولی اکنون در سراسر جهان از این گیاه به عنوان یک گل زینتی برای باغچه و آپارتمان استفاده می نمایند . گل های آن بادوام و با رنگ های مختلف ، سفید ، قرمز ، صورتی ، ارغوانی ، بنفش زینت بخش خانه ها است . با توجه به شکل ظاهر و نوع گل ، آنها را به چند گروه تقسیم نموده اند .

گروه اول : جرانیوم یا شمعدانی ساده

گلی ماندنی و بی زحمت در شرایط سهل هم در گلدان و هم در زمین قابل استفاده است ولی چون بوته دوساله بیشتر آن کم گل می شود لذا هر سال آبان ماه از آن قلمه زده و زمستان را در گلخانه یا پشت پنجره اطاق آفتابرو نگهداری کرده نیمه فروردین بیرون آورده در گلدان یا زمین می کارند . قلمه شمعدانی پرقدرت و زیاد گل می دهد . در شرایط مناسب و زیر اشعه مستقیم آفتاب در تمام سال گل می دهد و حتی المقدور خاک سطح باغچه و یا گلدان ، بین دو آبیاری بایستی خشک شود
1/ شمعدانی معمولی به رنگ های مختلف (سفید – صورتی – پیازی – نارنجی – قرمز – بنفش کمرنگ) و به دو نوع پُرپر و تک پر می باشد
2/ وقت گل آن در هوای آزاد از اواخر اردیبهشت تا اواخر آبان ماه است ولی چنانچه در گلخانه باشد زمستان هم گل خواهد داشت – قد بوته تا 50 سانتیمتر هم می رسد ولی پاکوتاه آن مرغوب تر است
3/ خاک آن بایستی (3|1 خاک باغچه 3|1 خاکبرگ 3|1 ماسه) باشد
4/ شمعدانی در مقابل آفتاب شدید تابستان دوام داشته و زیاد گل می دهد ولی هرچه در سایه باشد کم گل تر و دراز خواهد شد
5/ شمعدانی به کود کم احتیاج دارد . آب ان بایستی به مقدار کافی یعنی اگر در گلدان باشد باید خاکش همیشه مرطوب بماند و اگر در باغچه است بنا به گرمای هوا روزی یک یا دو مرتبه آبپاشی کافی است
6/ معمولاً در آبان ماه که می خواهند قلمه بزنند چنانچه بوته های مادر نیز جوان و قابل استفاده باشد آنها را نیز با ریشه از خاک بیرون آورده تک تک یا هرچند تا در یک گلدان گذاشته اطراف آن را خاک لازم ریخته آب می دهند و پس از اینکه چند روز در هوای آزاد ماند آذرماه به گلخانه می برند
7/ طرز ازدیاد آن از راه قلمه و همچنین جدا کردن پاجوش ها است – بدین طریق :
الف : آبان ماه می توان شاخه های بلند شمعدانی ها را که خیلی گوشتی و زیاد سبز نباشد به اندازه های 15 الی 20 سانتیمتری قطع و در جعبه یا گلدانی که دارای ماسه باشد قلمه زد ( به طوری که اقلاً دو محل جوانه در ماسه فرو برود ) و چند روزی در هوای آزاد می ماند تا آذرماه که بایستی به گلخانه برد و در محل آفتابرو قرار داد .قلمه ها را پس از بریدن به اندازه های مذکور بهتر است یک روز در مجاورت هوا بگذارند تا سر و ته آنها کمی خشک شود ( چون انتهای قلمه که در ماسه فرو می رود چنانچه قدری خشک شده باشد بهتر ریشه کرده و کمتر ممکن است فاسد شود ) .
ب : موقع بهار هم که گلدان های شمعدانی های ریشه دار را بیرون آورده و می خواهند از گلدان ها خارج و در زمین بکارند می توان هر پاجوش یک بوته را که در قسمت انتها وصل به چند تا ریشه باشد از بوته اصلی جدا کاشت .

گروه دوم : شمعدانی شاهانه

که بسیار زودرنج و زمستان سرد را تحمل نمی نمایند و گل های آن مدت زیادی دوام نمی آورد .

گروه سوم : شمعدانی پیچ

که دارای ساقه های باریک و بلند و پیچیده و خم شونده بوده ، چنانچه در محل آفتابی قرار بگیرد ، گل های خوشه ای قرمز ، صورتی و ارغوانی تولید می کند و دارای برگ هایی به رنگ سبز سیر و چین دار است . برگ ها دارای 5 لوب ، تقریباً بدون کرک با حاشیه کامل و رگبرگ مرکزی . این نوع شمعدانی همیشه در گلدان مورد استفاده قرار می گیرد و ساقه و برگ های آن خیلی شکننده و چنانچه به چوب یا قیمی بسته شود قد آن به یک متر می رسد و اگر به چوب نبندند شاخه های آن به طرف پایین سرازیر می شود ( که در این صورت بیشتر برای زینت پله ها یا لبه ایوان استفاده می شود ) . موقع گل آن همیشه و فقط مرداد ماه است . شهریور را گل کم می دهد یا ندارد .گل ها به صورت چتر کاملاً متراکم ظاهر می شوند . برای استمرار گلدهی مرتباً باید گل های پژمرده را حذف کنید . همچنین این گیاه به کود کم لازم دارد . هر ساله بایستی خاک روی گلدان را ( فروردین ماه ) به عمق سه یا چهار سانتیمتر تعویض و کمی کود داد .هر 3 یا 4 سال یک مرتبه بایستی بوته را که کهنه شده تعویض و از قلمه های جوان استفاده نمود .

گروه چهارم : شمعدانی عطری

که شامل صدها واریته مختلف است و همگی معطر بوده و با توجه به واریته آن ، عطرهای مختلفی از خود متصاعد می کنند . عطر موقعی بروز می کند که برگ گیاه ، بین انگشتان نرم شود . ارتفاع این گیاه در نقاط مرطوب و معتدل در صورتی که خوب نگهداری شود از شصت سانتیمتر تا دو متر می رسد . گل آن بنفش ریز و زیاد جالب نیست و زیاد هم گل نمی دهد . کود انسانی خیلی کم لازم دارد . محل آن زمستان در گلخانه و تابستان در سایه آفتاب و جای خنک است .

گروه پنجم : شمعدانی پاکوتاه یا مینیاتور

که اغلب گل های انها دو یا چند رنگ است و رنگ های سفید ، صورتی ، قرمز ، ارغوانی درهم آمیخته و سطح گلبرگ ها موج مرمری پیدا نموده است .

گروه ششم : شمعدانی برگ زینتی

که به خاطر برگ های زیبا و با رنگ های بسیار استثنائی پرورش داده می شود . برگ ها به رنگ های نقره ای ، زرد ، زرد مسی ، قرمز ، سیاه و سبز با طرح های بسیار جالب و سایه های مرمری با نقش و نگارهای جذاب گلدان های دوست داشتنی تولید می کنند و بعضی از آنها دارای نقش پروانه که در وسط و اطراف رنگ های زیبا درهم آمیخته و شکل پروانه را به وجود آورده است .

گروه هفتم : شمعدانی حرامزاده

عیناً مانند شمعدانی معمولی و کاملاً در همین شرایط زیست می کند منتها ساقه های آن کمی نازکتر و به طور منحنی در روی زمین خوابیده و پابلند نمی شود – ممکن است در گلدان هم کاشت و استفاده نمود . دارای شاخه های کم و برگ ها بزرگ ، متناوب با حاشیه کنگره ای است که اغلب در قسمت مرکزی دارای لکه های خرمائی رنگ به شکل نعل اسبی می باشد . گل آن تک پر و زیاد و پر گل می باشد – رنگ آن قرمز یا نارنجی بوده و در گلکاری ها بیشتر از شمعدانی معمولی متداول است – موقع گل آن از اردیبهشت تا آذرماه است . یک نوع سفید آن که پاکوتاه و دارای گل های پرپر می باشد نیز متداول است .

گروه هشتم : دهان اژدر

قد آن بسته به مدت عمرش بلند و تا هشتاد سانتیمتر هم می رسد ولی چون پابلندش خوشگل نیست مانند شمعدانی هر ساله قلمه زده و از پاکوتاه آن استفاده می نمایند . گل های آن به رنگ های ( سفید خال قرمز – صورتی خال سیاه – قرمز خال سیاه – بنفش خال سیاه ) می باشد که از اردیبهشت تا مرداد در بوته ها ظاهر می شود . کود انسانی لازم دارد .محل آن زمستان در گلخانه و تابستان در سایه آفتاب و جای خنک است .

نگهداری در حالت کلی

درجه حرارت – درجه حرارت مناسب در زمستان حداقل 7 درجه می باشد .

نور – در بهار به اشعه مستقیم آفتاب نیاز دارد و در سایه گل تولید نمی کند .

آبیاری – بین دو آبیاری ، خاک سطح گلدان باید کاملاً خشک شود و از آبیاری زیاد بایستی خودداری نمود و در زمستان آبیاری به حداقل می رسد تا استراحت دوره زمستانی را طی نماید .

تکثیر – در تابستان قلمه های آن در ماسه و خاک برگ بخوبی ریشه می دهد و ظرفی که در آن قلمه زده می شود ، نبایستی درپوش یا نایلون روی آن کشیده شود .

کود – 5 گرم در لیتر هر هفته یک بار از اردیبهشت تا شهریور ماه

نوع خاک – مخلوطی از خاک برگ جنکلی ، تورب ( پیت ماس ) و ماسه

مشکلات پرورشی

برگ های زیرین زرد می شوند . اگر برگ ها سالم بوده و لبه آنها سوخته و ریخته شده ، در این صورت علت آن کم آبی گیاه است و چنانچه برگ ها پژمرده شده و دمبرگ خمیده گشته ، علت آن آبیاری بیش از اندازه است .

لبه برگ ها قرمز می شود . علت آن درجه حرارت کم ، بخصوص در شب ها است .

پایه برگ و ساقه سیاه می گردد . علت آن بیماری قارچی است و بایستی بوته را سوزانده و کود پوسیده سالم به گیاه داد .

کم شدن برگ و گل . علت ان کمبود نور است . بایستی گلدان به محل پرنور و آفتابی انتقال یابد.

لکه های پنبه ای روی سطح برگ ظاهر می گردد . علت آن بیماری غیر میکروبی است ، بایستی از آبیاری بیش از حد خودداری نموده و رطوبت هوا بیش از حد است .

ظهور قارچ خاکستری رنگ روی برگ ها . این بیماری قارچی با آبیاری بیش از اندازه و رطوبت زیاد هوا توأم است ، بوته های آلوده را باید سوزاند و محل آنرا با ترکیبات ضد قارچ سمپاشی نمود و به طور کلی آبیاری را به حداقل رساند .

بوته ها فاقد گل می شوند . علت آن گرمای بیش از حد لزوم در فصل زمستان سال قبل بوده و گیاه نتوانسته است استراحت زمستانه خود را داشته باشد .

بیماری ها :

لکه برگی آلترناریایی :

در اثر آلودگی به قارچ Alternaria tenuis در سمت زیرین برگ نواحی آب سوخته ای به اندازه ی 2/1 – 6/0 سانتیمتر به وجود می آیند . مرکز لکه ها کمی فرو رفته و تیره بوده و حلقه های متحدالمرکز قهوه ای تیره تشکیل و در Pelargonium domesticum بافت قرمز رنگی ایجاد می شود . قارچ در بقایایی گیاهی و لکه های روی برگ ها وجود دارد و در شرایط سرد و مرطوب فعالیت خود را از سر می گیرد . کنیدی ها دارای دیواره های عرضی و طولی ، کشیده و دوکی هستند و در روی کنیدیوفور به وجود می آیند .

مدیریت بیماری : از آبیاری کردن گیاه از بالا خودداری و بقایای گیاهی را جمع آوری و معدوم کرد . با استفاده از سمومی مانند کلروتالونیل ، فلودیوکسونیل ، مانکوزب و ایپرودیون سطح گیاه را محافظت کرد .

بلایت باکتریایی :

باکتری Xanthomonas campestris Pv.pelargoni در قلمه های آلوده و بقایای گیاهی داخل خاک به مدت 1 سال دوام داشته و در دمای بالا بیماری به سرعت توسعه می یابد . آب آبیاری و مگس های سفید در پراکنش بیماری نقش دارند . علائم بیماری ممکن است به دو صورت دیده شوند . لکه هایی کوچک به اندازه ی 6/0 سانتیمتر در سمت زیرین برگ توسعه یافته و ظاهر برگ فرو رفته می شود . چنین برگ هایی پژمرده شده و می خشکند . باکتری از طریق آوند چوبی در رگبرگ و دمبرگ انتشار می یابد . در حاشیه ی برگ قسمت های V شکلی ایجاد می شود که رأس آن به سمت آوند می باشد . حاشیه ی برگ های زیرین پژمرده شده در حالی که پهنک و دمبرگ سالم می باشند . بافت آوندی در نواحی آلوده قهوه ای خاکستری شده که ممکن است ترشحات باکتریایی از محل زخم خارج شوند . برگ های زیرین از بین رفته و ریزش می کنند . آلودگی سیستمیک منجر به برگ ریزی و مرگ گیاه شده و ساقه ی آلوده سیاه شده و ترک می خورد . ممکن است در نواحی که پوسیدگی وجود ندارد ، روی ساقه خطوط سیاه رنگی به وجود آیند .

مدیریت بیماری : از قلمه های سالم استفاده و وسایل را در محلول آمونیوم ضدعفونی نمود . از آبیاری کردن گیاه از بالا پرهیز و نمونه های بیمار را سریع حذف کرد . در انتهای فصل شمعدانی های باقی مانده را حذف نموده و دست ها را پس از قلمه گیری شسته و چاقو و ابزار مورد استفاده را با الکل و در کلراکس 10% به مدت 10 دقیقه ضدعفونی کرد .

کتابی شدن :

باکتری Rhodococcus fasciens باعث بدشکلی و کوتاه ، ضخیم و توپر شدن ساقه می شود که رنگ ساقه در نزدیک پایه در زیر و بالای سطح خاک سبز زرد می شود در حالی که بقیه قسمت های گیاه سالم به نظر می رسد .

مدیریت بیماری : برای کنترل باید گیاهان آلوده را حذف و قلمه و خاک های آلوده را نابود ساخت .

ساق سیاه و پوسیدگی ریشه :

پیتیوم قارچی است که در خاک وجود دارد و در صورت آبیاری زیاد و در خاک هایی با زهکش ضعیف فعالیت می کند . در ابتدا انتهای قلمه و گیاهان جوان آب سوخته و سپس پوسیده می شود . زخم های سیاه زغالی به سرعت توسعه یافته و به سمت بالای ساقه پیشروی می کنند به طوری که اندازه ی آن ها به 11-7 سانتیمتر می رسد . در نهایت گیاه آلوده پژمرده شده و می خشکد .

مدیریت بیماری : باید قلمه های آلوده را از بین برد و از مفنوکسام در خاک استفاده کرد .

بلایت :

قارچ Botrytis cinerea در بقایای گیاهی مخصوصاً گل ها وجود دارد و در هوای سرد و مرطوب و در صورت خیس بودن سطح گیاه فعال می شود که در نتیجه گل ها آب سوخته ، قهوه ای و سیاه شده و قبل از موعد ریزش میکنند . در صورتی که گل های ریزش کرده ، روی برگ ها بیوفتند در برگ ها لکه های نامنظمی تشکیل می شوند که باعث پوسیدگی برگ ها شده و ممکن است آلودگی به سمت پایین ساقه پیشروی کند

مدیریت بیماری : در زمان قلمه گیری از ایجاد زخم های گسترده خودداری شود . گل ها و برگ های آلوده را جمع اوری و معدوم کرد . با گرم کردن فضای گلخانه و ایجاد تهویه و تراکم مناسب گیاهی ، حرکت جریان هوا را تسهیل کرده و باید از رطوبت محیط کاست . از هیدروکسید مس ، فن هگزامید ، ایپرودیون ، وینکلوزولین و مخلوط کلروتالونیل و مانکوزب استفاده از آبیاری کردن گیاه از بالا خودداری کرد .

ادم :

لکه هایی به صورت نقاط کوچک آب سوخته و تاول مانند در سطح زیرین برگ های پایینی و ساقه تشکیل می شوند . تاول ها کرکی و قهوه ای شده و برگ های شدیداً آلوده ریزش می کنند . این حالت بیماری فیزیولوژیکی است که در هوای ابری و سرد بهاری ایجاد می شود .

مدیریت بیماری : در این حالت باید از آبیاری زیاد خودداری کرد و میزان رطوبت را کاست و دما را افزایش داد

سوختگی برگ :

در اثر افزایش مقدار آهن در برگ های مسن بین رگبرگ ها نقاط زردرنگی ایجاد می شوند . زرد شدن بین رگبرگ ها در ادامه منجر می شود که لکه ها نکروز شده و حاشیه ی برگ ها از بین بروند . این علائم با آسیب های ناشی از کنه و یا ادم اشتباه می شود .

مدیریت بیماری : برای جلوگیری باید از مصرف زیاد کودههای میکرو خودداری و PH خاک را بالاتر از 5/5 تنظیم کرد . در کودهای مورد استفاده نسبت 1 به 1 آهن و مگنز رعایت شود و از آبیاری زیاد گیاه خودداری ورزید .

لکه برگی باکتریایی :

باکتری Pseudomonas cichorii در گیاهان آلوده دوام دارد و دامنه ی میزبانی آن وسیع است . در هوای گرم و بارانی و در صورت آبیاری گیاه از بالا بیماری شایع بوده و لکه هایی بی شکل ، نامنظم ، سیاه تا قهوه ای تیره به اندازه ی 1-6/0 سانتیمتر ایجاد می شوند . حاشیه ی لکه ها آب سوخته بوده و ممکن است مرکز آنها به رنگ خرمایی همراه با هاله ی زرد باشد .

مدیریت بیماری : از آبیاری کردن گیاه از بالا پرهیز کرد و با رعایت بهداشت ، سطح گیاه را خشک نگه داشت .

زنگ :
Puccinia pelagonii – zonalis روی برگ های گیاهان زنده وجود دارد که در شرایط مرطوب و در صورتی که سطح گیاه خیس باشد مشکل ساز می شود . جوش هایی حاوی اسپورهای قهوه ای و نارنجی در سطح برگ ها ایجاد شده و لکه های کلروز در سطح بالایی ظاهر می شوند . اسپورها در حلقه های متحدالمرکز تولید شده که به وسیله باد پراکنده شده و باعث پراکنش آلودگی میشوند .

مدیریت بیماری : از آبیاری کردن گیاه از بالا پرهیز و در انتهای فصل تمام شمعدانی ها را حذف کرد . از کلروتالونیل ، میکلوبوتانیل ، فلودیوکسونیل ، فلوتالونیل ، تریادیمفون و مانکوزب نیز برای ضدعفونی سطح گیاه استفاده کرد .

پوسیدگی پیتیومی ریشه :

نوک ریشه ها نیمه شفاف و آب سوخته شده و اسپورهای میکروسکوپی آن در مقاطع گیاهی قابل مشاهده می باشند . لایه های بیرونی ریشه پاره پاره و نواری می شوند به طوری که به هنگام بیرون آوردن گیاه از خاک مغز و باف های آوندی ریشه لخت می شوند و ممکن است قارچ به قسمت تحتانی ساقه هجوم آورد .

مدیریت بیماری : باید قلمه های آلوده حتی آنها که به خوبی ریشه داده اند نابود کرد . از آلیت ، مفنوکسام ، اتریدیازول به تنهایی و یا همراه با تیوفنات متیل ، متالاکسیل و پروپاموکارب استفاده کرد .

پژمردگی باکتریایی :

باکتری Ralestonia Solana – cearum باعث پژمرده شدن برگ های زیرین شده و در ادامه برگ ها زرد شده و ریزش می کنند . بافت آوندی ساقه به رنگ قهوه ای تا سیاه درمی آید .

مدیریت بیماری : باید گیاهان آلوده را نابود کرد و از انتقال گیاهان آلوده به نقاط دیگر خودداری کرد .

پژمردگی ورتیسیلیومی :

قارچ های Verticillium albo – atrum و V.dahliae در خاک سال های زیادی دوام داشته و به وسیله ی قلمه های آلوده پراکنده می شوند . قارچ در بین گیاهان زراعی ، سبزی و زینتی دامنه ی میزبانی وسیع دارد . برای ایجاد بیماری دمای معتدل ضروری بوده و در هوای گرمتر علائم شدیدتر می شود . برگ های زیرین و میانی پژمرده و در ادامه زرد شده ، خشکیده و ریزش می کنند . در ادامه جوانه ها خشکیده ، گیاه کوتوله و کند رشد و بافت های آوندی تغییر رنگ می دهند . ممکن است بیماری با علائم بلایت باکتریایی اشتباه شود .

مدیریت بیماری : از قلمه های عاری از پاتوژن استفاده و خاک را ضدعفونی کرد .

گردآورنده : *FATIMA*
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان