بیابان زایی

واژه بیابان زایی ، نخستین بار توسط یک جنگلبان فرانسوی به نام اوبرویل در سال 1942 به کار برده شد . هدف او از کاربرد این واژه ، بیان وضعیت آن بخش از جنگل های بارانی آفریقا بود که با هدف تبدیل زمین های آن به مناطق کشاورزی ، پاک تراشی و سوزانده می شود و پس از رهاسازی در نهایت به درختچه زار و بوته زار مبدل می گردد .
اوبرویل معتقد بود که چنین پدیده ای اصولاً خاص مناطق حاره ای نیمه مرطوب آفریقاست که سبب به وجود آمدن نوعی از بیابان در عرصه هایی می شود که در گذشته پوشیده از جنگل بوده اند و یا در واقع سبب ایجاد و گسترش زمین های بیابانی در مناطقی می شود که میزان بارندگی سالانه آنها بین 700-1500 میلی متر است .

در پی خشکسالی ها و قحطی های پی در پی اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 در کشورهای آفریقایی و فراگیر شدن مشکل بیابان زایی در جهان ، برنامه محیط زیست سازمان ملل (unep) در سال 1977 اولین کنفرانس جهانی بیابان و بیابان زدایی (uncod) را در نایروبی پایتخت کنیا برگزار نمود و به تصویب طرحی به نام اقدام برای مبارزه با بیابان زایی انجامید . در این کنفرانس علاوه بر تعریف کلی به نسبت جامع واژه بیابان ، پدیده بیابان زایی نیز به شرح زیر تعریف گردید :
بیابان زایی ، فرآیندی است که موجب تخریب و انهدام اکوسیستم های طبیعی و سبب کاهش تولید بیولوژیک و در نهایت ظهور تخریب خاک ( بویژه فرسایش بادی ) می شود .

در سال 1983 خارین یکی از محققان مؤسسه تحقیقات بیابان شوروی سابق ( ترکمنستان ) ، بیابان زایی را چنین تعریف کرد : تشدید یا توسعه شرایط بیابانی به روندی اطلاق می شود که سبب کاهش تولید بیولوژیکی اکوسیستم ها می شود و علاوه بر کاهش تولیدات جنگلی ، مرتعی و محصولات زراعی ، باعث تخریب شرایط ( وضعیت ) محیطی می گردد .

صاحب نظران مؤسسه تحقیقاتی مناطق خشک هند از جمله ونکاتس وارلو در سال 1989 تعریف های زیر را برای این واژه ارائه نمودند :
بیابان زایی روند تخریب اکوسیستم های شکننده و ناپایداری است که در اثر تبدیل کاربری یا فشار روی زمین ها دخالت های انسانی گسترش می یابد و در نهایت به کاهش تولید بیولوژیک منجر می گردد . فرآیند بیابان زایی همگام با فعالیت های انسان آغاز می شود و شدت آن به کیفیت مدیریت منابع اراضی و مهارت انسان در بهره برداری از آنها بستگی دارد .
بیابان زایی عبارت از به هم خوردن تعادل خاک ، پوشش گیاهی ، هوا و آب در مناطقی است که اقلیم خشک دارد . عامل به هم زدن تعادل ، انسان است

همچنین در سال 1990 تعریف های زیر از سوی unep ارائه شد :
بیابان زایی عبارت است از تخریب زمین ها در مناطق خشک ، نیمه خشک تا خشک کنار مرطوب به علت آثار گوناگون ناشی از اعمال مخرب عامل انسانی .
این تعریف بعدها به وسیله سران زمین در همایش محیط زیست و توسعه ملل متحد ( unccd ) که در سال 1992 برگزار شد پذیرفته و با اضافه شدن عبارت تغییرات اقلیمی به آن ، به شرح زیر اصلاح گردید :
بیابان زایی عبارت است از تخریب زمین ها در مناطق خشک ، نیمه خشک و خشک کنار مرطوب در نتیجه عوامل مختلفی مانند تغییرات اقلیمی و فعالیت های انسانی.

منبع اکولوژی مناطق بیابانی
نوشته
عباس حنطه
علی اکبر دماوندی
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان