رژیم غذایی مناسب برای کم‌کاری تیروئید



غده تیروئید، غده‌‌اي پروانه‌‌اي شکل در قسمت جلویی گردن است. کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم هنگامی رخ مي‌‌دهد که غده تیروئید نتواند مقدار کافی هورمون‌هاي تیروئیدی برای تامین نیازهای بدن بسازد. دلایل زیادی برای کم کاری تیروئید وجود دارد.
تغییرات هورمونی به‌ویژه طی بارداری، کمبود ید در رژیم غذایی، فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی، وراثت، استرس، آلاینده‌هاي شیمیایی و مسمومیت با فلزات سنگین و درمان بیش از حد پرکاری تیروئید، مي‌‌توانند منجر به بروز این اختلال شوند. شناسایی علت ابتلا در درمان تاثیر مهمی دارد. مهم ترین نقش هورمون تیروئیدی
از مهم‌ترین نقش‌هاي هورمون‌هاي تیروئیدی در بدن تنظیم متابولیسم و سوخت‌وساز است. این هورمون‌ها تقریبا همه بافت‌هاي بدن را تحت تاثیر قرار مي‌‌دهند. در کمبود هورمون‌هاي تیروئیدی سرعت بسیاری از عملکردهای بدن کاهش مي‌‌یابد. در این شرایط ابتدا سرعت متابولیسم کاهش مي‌‌یابد كه علت اصلی افزایش وزن در افراد مبتلا است. سپس کاهش سطوح هورمون‌هاي تیروئیدی مي‌‌تواند تولید برخی مواد شیمیایی در سیستم عصبی و مغز را تحت تاثیر قرار دهد و موجب علائمی مانند خستگی، افسردگی، اضطراب، کاهش تمرکز، اختلال حافظه و اختلالات خواب شود.
همچنین در این شرایط آنزیم‌هاي گوارشی به خوبی عمل نمی‌کنند و در نتیجه موجب اختلال در هضم غذا، ناراحتی معده، سوزش سر دل و یا یبوست مي‌شوند. هورمون انسولین که مسئول تنظیم سطح قندخون است، نیز مي‌‌تواند تحت تاثیر قرار بگیرد. به همین دلیل بسیاری از افراد دچار کم‌کاری تیروئید نوساناتی را در قند خون تجربه مي‌‌کنند.
کم‌کاری تیروئید همچنین مي‌‌تواند باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی، خشکی پوست، خشکی و نازک شدن موها، کاهش فشارخون و ضربان قلب، عدم تحمل سرما، افزایش کلسترول، احتباس مایعات در بدن، اختلالات قاعدگی و باروری و درد‌هاي عضلانی – مفصلی شود.
به دلیل گستردگی علائم و تاثیرات عملکرد تیروئید بر ارگان‌هاي مختلف‌، کم‌کاری تیروئید مي‌‌تواند سلامت جسمی و روانی افراد را تحت تاثیر قرار دهد و درمان آن اهمیت بسیاری دارد. تاثیر مواد مغذی بر تیروئید
تاثیر انواع زیادی از مواد مغذی در عملکرد مناسب تیروئید به خوبی شناخته شده است . یکی از این مواد «ید» است. از آنجایی‌که عنصر ید در تولید هورمون‌هاي تیروئیدی نقش حیاتی دارد ، تأمین کافی این ماده مغذی در سلامت و کارایی غده تیروئید اهمیت زیادی دارد.
از طرف دیگر برای حفظ سلامت و به منظور دریافت مناسب ویتامین‌ها تنوع در دريافت غذاها توصيه مي‌شود. کمبود برخی انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی در کم‌کاری تیروئید موثر هستند و از طرف دیگر ابتلا به کم کاری تیروئید، باعث مي‌‌شود ویتامین‌‌ها و مواد معدنی مصرف شده به خوبی در بدن مورد استفاده قرار نگیرند. از جمله ریزمغذی‌هاي ذکر شده در این رابطه مي‌‌توان به ویتامین‌هاي a ،e ،d، ویتامین‌هاي گروه b، آهن، کلسیم، منیزیم، سلنیم و روی اشاره کرد.
طیف گسترده ویتامین‌‌ها و مواد معدنی مرتبط با عملکرد تیروئید و اختلالات ناشی از آن نشان مي‌‌دهد دریافت کافی این مواد ترجیحا از طریق مصرف غذاهای مغذی و متنوع و در صورت نیاز از طریق مکمل‌هاي غذایی اهمیت ویژه‌‌اي هم در رفع این اختلال تیروئیدی و هم در بهبود متابولیسم خود این مواد مغذی در بدن دارد. رژیم غذایی مناسب
به‌طور کلی، رژیم غذایی مخصوصی برای کم کاری تیروئید وجود ندارد. اگرچه ادعاهای تجاری زیادی در این زمینه موجود است که پرهیز یا مصرف غذاها یا مکمل‌هاي خاص مي‌‌توانند باعث پیشرفت چشمگیر و بهبود درعملکرد تیروئید شوند. بر اساس شواهد علمی موجود پیشنهاداتی برای بهبود رژیم غذایی و اثرات مثبت ناشی از آن در این بیماران وجود دارد: برخی انواع سبزیجات مانند گل‌کلم، بروکلی، کلم بروکسل، دانه خردل، تربچه، شلغم و لوبیای سویا، دارای خواص ضد تیروئیدی هستند. البته در افراد سالم مصرف این مواد باعث ایجاد کم کاری تیروئید نمی‌شود، مگر فرد دچار کمبود ید باشد. پخت این مواد مي‌‌تواند با تغییر ساختار برخی آنزیم‌هاي موجود در آنها، اثرات ضد تیروئیدی آنها را از بین ببرد.

غذاهای فراوری شده و کربوهیدرات‌هاي تصفیه شده مانند نان و آرد فاقد سبوس و تنقلات شناخته شده از نظر محتوای تغذیه‌‌اي فقیر مي‌‌باشند و مي‌‌توانند منجر به مقاومت به انسولین و اختلالات هورمونی شوند. در مقابل غلات کامل مانند نان‌هاي سبوس دار و همچنین سبزیجات مختلف علاوه بر اثرات سیر کنندگی در کنترل قند خون موثر مي‌‌باشند.
مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌هاي گروه b، آهن و آنتی اکسیدان‌‌ها، مانند غلات کامل و سبزیجات تازه و میوه‌هایی مانند انواع توت‌‌ها و گیلاس‌‌ها، گوجه فرنگی و ... توصیه مي‌‌شود.
مصرف اسیدهای چرب ضروری شامل اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 مي‌‌توانند در بهبود علائم ناشي از کم‌کاری تیروئید مانند اختلالات پوست، مو و ناخن‌‌ها و همچنین بهبود عملکرد مغز و افزایش سطح انرژی فرد اثرات مثبتی داشته باشند. منابع اسیدهای چرب امگا-3 شامل گردو، دانه کتان، ماهی‌هاي چرب آب‌هاي سرد مانند سالمون(آزاد) و کاد مي‌‌باشد. اسیدهای چرب امگا-6 نیز عمدتاً در دانه‌‌ها و مغزهای گیاهی وجود دارند. مصرف تنها چند وعده ماهی یا مغز دانه‌‌ها مي‌‌توانند تامین کننده مقادیر کافی از این چربی‌‌ها برای بدن باشند.

سلنیم در تشکیل شکل فعال هورمون‌هاي تیروئیدی و متابولیسم ید نقش مهمی دارد. غذاهای غنی از سلنیم شامل دانه گندم ، غذاهای دریایی، کلیه، جگر، گوشت و ماکیان، دانه آفتابگردان و مغز دانه‌‌ها مي‌‌باشند. نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که فرد مبتلا به کم کاری تیروئید تنها زمانی مجاز به استفاده از مکمل ید است که پزشک استفاده از آن را توصیه کرده باشد، زیرا این ماده تنها زمانی موثر است که کم کاری تیروئید ناشی از کمبود ید باشد، که در حال حاضر در دنیا و به ویژه در ایران به علت مکمل یاری نمک با ید، کم‌کاری تیروئید ناشی از کمبود ید نادر است.
مصرف ید به میزان زیاد مي‌‌تواند خود باعث تشدید اختلالات تیروئید شود. کم‌کاری تیروئید و افزایش وزن
همان‌طور که ذکر شد ميزان متابولیسم پايه بدن در کم کاری تیروئید کاهش مي‌‌یابد. به همین علت به موازات کاهش توانایی بدن برای تولید هورمون‌هاي تیروئیدی احتمال افزایش وزن بیشتر مي‌‌شود. از طرف دیگر تجمع مایعات در بدن در این افزایش وزن نقش دارد.
افزایش وزن در کم‌کاری تیروئید معمولا به آهستگی و به تدریج رخ مي‌‌دهد و در خیلی از مواقع حتی احتمال ارتباط آن با وضعیت عملکرد تیروئید نیز داده نمی‌شود. تغییر ساختار واسطه‌هاي شیمیایی مغز، افسردگی، پرخوری، استرس و اختلال در تعادل هورمونی مي‌توانند در افزایش وزن موثر باشند. البته باید در نظر داشت که افزایش وزن صرف‌نظر از کم‌کاری تیروئید با فاکتورهای دیگری مانند افزایش دریافت موادغذایی، کاهش فعالیت بدنی و سبک زندگی نادرست افراد نیز ارتباط دارد.
مقاومت متابولیک و مقاومت به انسولین از جمله مهم ترین اختلالات مرتبط با کم‌کاری تیروئید هستند که منجر به افزایش وزن مي‌‌شوند. اطلاع از میزان فشارخون، سطح کلسترول و قندخون و سطح هورمون‌هاي تیروئیدی همه از جمله اطلاعاتی هستند که در کمک به کنترل وزن افراد بسیار موثر مي‌‌باشند. باید توجه داشت برای جبران افزایش وزن ناشی از کم‌کاری تیروئید حذف وعده‌هاي غذایی و محدودیت شدید انرژی نادرست است. شواهد موجود نشان داده‌اند حذف وعده‌هاي غذایی به علت محدودیت انرژی دریافتی، کربوهیدرات‌‌ها و مواد مغذی مي‌‌توانند به میزان زیادی باعث کاهش عملکرد هورمون‌هاي تیروئیدی شوند.

به طور کلی انتظار مي‌‌رود در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید با شروع درمان‌هاي مورد نیاز روند کاهش وزن آغاز شود، البته طبیعی است كه در برخی از افراد سرعت کاهش وزن کمتر از حد انتظار باشد. در نظر گرفتن یک دوره زمانی طولانی برای کاهش وزن در چهارچوب یک اصلاح کلی در سبک زندگی فرد برای یک کاهش وزن موفق در کنار درمان دارویی برای افراد مبتلا مورد نیاز است. ورزش کردن و فعالیت فیزیکی نیز در زمان کم کاری تیروئید علاوه بر کاهش استرس منجر به بهبود متابولیسم بدن و تسهیل کاهش وزن مي‌‌شود.