نکات خواندنی از برخوردهای تربیتی امام رضا علیه السلام

[طلیعه طلا]

2- ارشاد معنوي اصحاب


امام رضا عليه السلام آن گونه كه شأن امامت است، نسبت به اصحاب خويش و چهره‎هاي ممتاز شيعه، حالت سازندگي اخلاقي و تذكرات سازنده را دارا بود و چنان توجه داشت كه اصحابش حتي اندكي هم در دام شيطان و وسوسه‎هاي نفساني نيفتند. كنترل معنويت اصحاب، از برخوردها و تذكرات سازنده‎اش، از جمله با «بزنطي» و ديگران بر مي‎آيد.

اينك مواردي از اين نمونه:
- راوي: بزنطي (احمد بن محمد بن ابي نصر البزنطي)(14)
«امام رضا عليه السلام مركبي را نزد من فرستاد، بر آن سوار شدم و به حضور آن حضرت رسيدم و شب، پيش او بودم. مقداري كه از شب گذشت، وقتي خواست برخيزد، فرمود: فكر نمي‎كنم كه الآن بتواني به شهر برگردي!
گفتم: آري، جانم به فدايت.
فرمود: پس امشب پيش ما بمان و فردا صبح، به بركت خداي متعال برو.
گفتم: چشم، جانم به فدايت.
آن گاه به كنيزش فرمود: اي كنيز! رختخواب خودم را برايش بگستر و ملافه مرا كه در آن مي‎خوابم بر روي او بكش و بالش مرا زير سرش بگذار.
پيش خودم گفت: چه كسي به افتخاري كه امشب نصيب من شد دست يافته است؟ خداوند اين موقعيت و منزلت را براي من نزد امام رضا عليه السلام قرار داد كه به هيچ يك از اصحاب ما نداده است. امام، مركب خود را برايم فرستاد كه سوار شدم، و رختخواب مخصوص خويش را برايم گسترد و من در ملافه او خوابيدم و متكاي خويش را برايم نهاد. هيچ يك از اصحاب ما، به اين شرف، نايل نشده است.
در همين حال، كه امام با من نشسته بود و من در دلم اين سخنان را مي‎گذرانم، به من گفت: اي احمد! اميراالمؤمنين علي عليه السلام روزي به عبادت زيد بن صوحان كه مريض بود رقت، زيد، به واسطه آن به مردم فخر مي‎كرد. مبادا نفس تو، تو را به فخر بكشد! فروتني كن در برابر خدا (يا: به خاطر خدا فروتن باش) و به دستانش تكيه داد و بلند شد...»(15)
ملاحظه:
چون ممكن بوده كه بزنطي از اين موهبت و موقعيت، دچار غرور و خودخواهي شود و به فخر آلوده گردد، امام كه از دل او خبر شد، در دم، اين تذكر را داد تا او به گناه و خودستايي و ... گرفتار نشود و سالم بماند.
شايان يادآوري است كه اين ماجرا، به شكل‎هاي گوناگون و عبارات مختلف و به خصوص استناد امام رضا عليه السلام به عيادت حضرت امير عليه السلام نسبت به زيد بن صوحان، يا صعصعة بن صوحان (طبق نقل‎هاي بيشتر) روايت شده است و به نظر مي‎رسد كه همه اينها يك واقعه را بازگو مي‎كند كه به صورت‎هاي مختلف نقل شده است.(16)



- راوي: احمدبن عمر حلبي
در «منا» خدمت امام رضا عليه السلام رسيدم و عرض كردم: ما خانواده بخشش و خوشي و نعمت بوديم. خدا همه آنها را برد، تا آن جا كه اينك محتاج كساني هستم كه به ما نيازمند بودند.
فرمود: اي احمد بن عمر! چه حال خوبي داري!
گفتم: فدايت شوم. حال من چنان بود كه خبر دادم.
فرمود: آيا دوست داري كه تو بر حالتي باشي كه اين جباران هستند و حال و وضعيت آنان را داشته باشي و دنياي پر از طلا مال تو باشد؟
گفتم: نه يا ابن رسول الله.
حضرت خنديد و فرمود: از همين جا باز مي‎گردي، چه كسي حالش بهتر است از تو؟ در دست تو صنعت (و هنري) است كه آن را به دنيايي پر از طلا نمي‎فروشي، آيا بشارتت دهم؟
گفتم: آري، يا ابن رسول الله، خداوند مرا به تو و پدرانت شاد كند و ...»(17)
ملاحظه:
وقتي وضع زندگي و معيشت انسان خوب نباشد، گاهي جنبه‎هاي معنوي و ارزش‎هاي والا را فراموش مي‎كند و دنيا در نظرش جلوه مي‎كند. امام رضا عليه السلام براي پيشگيري از اين مسأله، احمد بن عمر را به ارزش واقعي فكر و ايمان و خط فكري و ارتباطش با اهل بيت و ... متذكر مي‎شود و به ياد مي‎آورد كه دشمنان، با همه ثروت و امكاناتي كه دارند، وقتي بيراهه مي‎روند، فاقد ارزش مي‎شوند. برعكس، ارزش، در خط فكري سالم و مكتبي است، كه بسيار ارزشمندتر از ثروت دنيا و ماديات است ... تا زرق و برق دنيا، ديده را نزند و دل را نبرد ...