زاها حديد

[! (l- l l \-/ \/\/]

آثار زاها حديد

حديد معماري است که پيوسته مرزهاي معماري و طراحي شهري را گسترش مي­دهد. او در کارهايش با بهره­گيري از مفاهيم فضايي جديدي که تقويت­کننده مناظر شهري موجود هستند، زيبايي­شناسي نظري­اي (غيرعملي) را پيگيري و تجربه مي­کند که تمام زمينه­هاي طراحي از طراحي شهري تا طراحي داخلي و مبلمان را در برمي­گيرد. با اينکه شهرت زاها حديد بيشتر بخاطر اصلي­ترين کارهاي ساخته­شده­اش مي­باشد، اما علايق و دل­مشغولي­هاي عمده او مستلزم اشتغال همزمان وي به فعاليت حرفه­اي، تدريس و پژوهش است. حديد اساس معماري را در نحوه فکر کردن به آن مي­داند. طرح هاي ساختماني حديد که به صورت نقاشي عرضه مي­شوند، در ٢٥ سال گذشته، نقش مهمي در تحول معماري معاصر داشته­اند. اين آثار در موزه­ها و گالري­هاي معروف جهان از جمله موزه گوگنهايم و موزه هنرهاي مدرن نيويورک به نمايش درآمده و بخشي از کلکسيون دائمي آنهاست. ساختمان غول ماشين سازي آلمان«بي ام دبليو» رايک مهندس معمارزن طراحي کردوساخت. اين سازه, درنهايت پيچيدگي طراحي شده است. درسال 2002, غول ماشين سازي آلمان,شرکت «بي ام دبليو»براي احداث ساختمان مرکزي کارخانه در« آرت اسکرتر»درشهرلايپزيک آلمان, سرمايه گذاري هنگفتي کرد. ساختماني باارزش 1/55 بيليون دلارکه حدود5000 هزار کارمندوکارگرو مهندس بافعاليت روزانه خود, بيش از650 عدد ماشين«بي ام دبليو»مدل دودر _ اسپرت _ توليدمي کنند. اين کمپاني, معماربرجسته خانم«زاها حديد» راکه موفق به کسب مدال افتخار «پريتيزکر» شده براي ساخت اين سازه برگزيد. طرح هاي پيچيده «حديد» درطراحي هاي معمول کارخانه تحول جديدي به وجودآوردند. يک سازه مرکزي, قسمت هاي مربوط به مديران وکارگران را با استفاده ازريل هاي معلق حمل قطعات به هم وصل کرده است. «زاهاحديد» رشته منسجمي درساختمان مرکزي «بي ام دبليو» ايجادکرده مردم وماشين ها درکنارهم قرارگرفته اند. معماران نمي توانند باتوجه به اشتياق خود درنوآوري وخلاقيت در,به ساخت سازه هاي صنعتي بي توجه باشند. حديد مي گويد: « مابه نوآوري وابداع معتقديم وبراي نيل به اين هدف که شرکت بي ام دبليو, استقامت وطاقت بسياري درواگذاري اين پروژه به مانشان داد.» ساختماني که حديدطراحي کرده است, هيچ مشابه قبلي نداشته ووي باذهنيتي کاملاًجديد دست به ساخت اين سازه اعجاب انگيز زده است. کارخانه ازيک مجموعه سه عضوي تشکيل شده است. اين سه ساختمان از سه نقطه مرکزي توسط خط توليد به هم متصلند. ساخت اوليه اين کارخانه دراملاک خصوصي «بي ام دبليو»آغازشد ودرسال 2004 به بهربرداري رسيد. بدنه هاي نيمه تمام اتومبيل ها وقطعات مختلف ماشين روي تسمه انتقال دهنده که مانندارابه اي آنهاراحمل مي کند قرارمي گيرند. اين قطعات به آرامي وبدون ايجاد سروصداي مزاحم وآزاردهنده, دربخشي ازمسيرخودبه سمت قسمت هاي تکميل کننده, ازبالاي غذاخوري ومحل استراحت کارکنان عبور مي کنند. اين نقاط مشترک محل عبور قطعات وسيرمراحل تکميلي هستند: قسمت ساخت بدنه هاي نيمه تمام «645000 فوت مربع», قسمت رنگ«270 هزارفوت مربع» ودرآخر محوطه وسيع اتصال قطعات «يک ميليون و75 هزار فوت مربع», که درآنجا قطعات رنگ شده به هم وصل شده ودرانتها به صورت اتومبيلي لوکس وگران قيمت ازخط توليد خارج مي شود. ساختمان مرکزي مانند مرکز عصبي يا مغز کل کارخانه عمل مي کند. رشته هاي فعاليت ساختمان هاي ديگر در اين نقطه به هم وصل شده و عملا از اين ساختمان منشعب مي شوند .اين استراتژي طراحي در مسيرهاي گذر مردم و کارمندان«زماني که صبح هاي به سرکارمي روند وزماني که براي صرف غذا ازمحوطه خارج مي شوند» استفاده شده است. بينندگان به بهترين شکل دورتسلسل وپيشرفت خط توليد قطعات راکه به صورت افقي ومعلق درفضا قرارگرفته, مشاهده مي کنند. باديدن روندمذکوراين فکربه بيننده القاءمي شودکه گويي همه قسمت هاي مستقل ازاين قسمت کارخانه شبيه سازي وتوسط موتوري قدرتمند متحرک شده ودر بخش مرکزي ظهورپيدامي کند. در حقيقت عملکردبه گونه اي است که تمام حرکات واعمال ازيک قيف ردشده, درآن فشرده و عصاره حاصل ازآن بين سه قسمت ديگرمجددا پخش مي شود: بدنه اوليه, قسمت رنگ, وبخش سر هم کردن قطعات.دريک توصيف کلي وقتي بيننده به اين ساختمان نگاه مي کند ساختمان نگاه مي کند سازمان دهي مراحل مختلف ازجمله فعاليتهاي عادي وعموي کارمندان, تافعاليت تخصصي ماشين هاي خودکاراز جلو تا وسط ساختمان قابل تشخيص است. سردراصلي مانندچتري ازدوطرف به ستونهايي محکم چفت شده است. افرادي که درورودي در هاي اصلي مستقر هستند, حرکت قطعات ماشين هارابه صورت کاملاًبرهنه مشاهده مي کنند. اين ورودي به افراداجازه مي دهدتابه قلب کارخانه نفوذکرده وامکان ديدرا براي آنهافراهم مي کند. طراحي ويژه ونورپردازي زيباي قسمت ورودي ومرکزي به صورتي است که فضاي ورودي را بدون مشکل وبدون صرف هزينه واتلاف انرژي برق, نمايان مي سازد. استراتژي اوليه طراحي اين فضابه صورتي است که قسمت برش وطبقات هم کف وطبقه اول به صورتي پيوسته به هم متصل باشند . دوصفحه مجزاکه به شکل تراس طراحي شده, ازشمال به جنوب وازجنوب به شمال امتداديافته تاهمه چيزازقسمت مرکزي طبقه اول قابل دسترسي ورويت باشد. درانتهاي اين مسير معلق, قسمت بازرسي قرارگرفته که توجه هربيننده اي رابه خودجلب مي کند. قسمت هايي که تکميل شده اند به اين قسمت واردشده وپس ازکسب اطمينان درکيفيت آنهابه قسمت اتصال مستقل مي شوند. زاها حديد با شرکت در مسابقات متعدد طراحي معماري، ايده­ها و افکار نويني را به معرض نمايش گذاشته است که اين امر نشان­دهنده رويکرد آوانگارد و پيشروي وي در طراحي معماري مي­باشد. اکثريت پروژه­هاي مختلف او که تاکنون اجرا شده­اند و يا در حال حاضر در دفتر وي بر روي آنها کار مي­شود، حاصل شرکت در اين مسابقات هستند. طرح­هاي بديع او براي ايجاد فضاهاي معماري سال­ها با تحسيني توأم با ترديد روبرو بود. اما امروزه که جهان آمادگي بيشتري براي پذيرش و ايجاد بناهاي پيچيده دارد، اين طرح­ها نيز با استقبال بيشتري روبرو شده است. او در کار خود از حرکت، ايجاد فضاهاي خالي و فرم­هاي کشيده افقي استفاده مي­کند و در زمينه طراحي مبلمان و معماري داخلي، طرح­هاي نمايشگاهي و تجهيزات و لوازم صحنه نمايش نيز کارهاي زيادي را انجام داده است. زاها حديد تا به حال بخاطر طراحي پروژه­­هاي مختلف، چندين جايزه معماري دريافت نموده است و امسال نيز به عنوان برنده جايزه معماري پريتزکر، مهم­ترين جايزه جهان در زمينه معماري، انتخاب گرديد. او نخستيني زني است که طي 26 سال برگزاري جايزه پريتزکر، موفق به دريافت اين جايزه معتبر بين­المللي شده است. جايزه صدهزار دلاري پريتزکر طي مراسمي در روز ٣١ ماه مه در موزه آرميتاژ در شهر سن­پترزبورگ روسيه به اين معمار عراقي ـ انگليسي، اعطا خواهد شد.دريافت پريتزکر ۲۰۰۴ برای هيچکس به اندازه خود زاها حديد (حال با هر نوع نگارش عربی) معمار عرب عراقی الاصل بريتانيايی، اعجاب آور نبود؛ دوشيزه زاها حديد، معمار ۵۳ ساله ساکن لندن که متاسفانه هيچ اثری از وی در اين شهر يا هيچ متروپليس ديگری ساخته نشده اس، معماری که بدترين سوابق را در پروسه ترجمه ايده هايش به خطوط معمارانه دارد و معماری که عنوان بدترين را در جرگه معماران مطرح به لحاظ پاسخ گويی به نياز های کارفرما يدک ميکشد... با اينهمه اولين حضور يک زن (!) آنهم از نوع عرب در بين برندگان اين جايزه، که به حق نوبل معماری خوانده ميشود، در طی ۲۶ سال برگزاری آن بيش از تعجب، شادی را برای نگارنده به همراه دارد: مبارک باشد يا اخوتی!
هر چند آثار چندانی از حديد ساخته نشده و يا بهتر بگويم آثار ساخته نشده وی بسيار بيشتر از آثار ساخته شده وی است ولی به هر حال شخصیت تیوریک اين معماره را نميتوان انکار نمود؛ آلمان و ايتاليا بيش از هر جای ديگر پذيرای انديشه های مشعشع حديد بودند و البته برای اولين بار ايالات متحده، با Contemporary Arts Center در سينسيناتی که البته علی الظاهر بيشترين تاثير را نيز در ژوری داشته است!

زاها حديد»، معمار زن معاصر، از جمله معماران پيشرو در عرصه معماري است. شهرت وي به خاطر طراحي‌هاي عميق و پرمحتوا، طرح‌هايي كه القاكننده انديشه‌ها و تفكرات نو و در بسياري موارد رويكرد ساختارشكن دارند، است.
وي همچنان به تغيير مرزهاي تعريف شده در معماري و شهرسازي پرداخته، به همين علت جزو معماران ساختارشكن به شمار مي‌رود.
اين معمار عرب در آثار به جا گذاشته از خود ضمن رعايت اصول زيبايي‌شناسي، شرايط محل و مقتضيات شهر را هم در نظر مي‌گيرد. وي همزمان با كار طراحي و اجرا همراه به تحقيق، تدريس و تمرين در حوزه معماري و شهرسازي مشغول است.
حديد در بغداد _ عراق_ متولد شد و تحصيلات خود را در انجمن معماري لندن به پايان رساند.
وي سال‌ها در دانشگاه «هاروارد» و «پل» در آمريكا به تدريس مشغول بود. وي در حال حاضر در دانشگاه هنرهاي تزييني وين _ اتريش_ به عنوان استاد مشغول به كار است.
حديد همچنين در سال 2002 عضو افتخاري آكادمي ادب و هنر آمريكا، عضو موسسه معماري آمريكا و رييس «بريتيش امپاير» شد.
اين معمار زن عرب از سال 1982 تا 2004 موفق به دريافت هجده جايزه برتر معماري از موسسه‌هاي معماري سراسر دنيا شده است.
طراحي و نقاشي‌هاي حديد هم از سال 1983 تا 2003 به صورت نمايشگاه‌هاي طراحي در دنيا برگزار شد.
مانند نمايشگاهي كه در انجمن لندن و در سال 1983، موزه گوگنهايم نيويورك آمريكا در سال 1988، دانشگاه هاروارد _ آمريكا در سال 1995، «گراند سنترال استيشن» نيويورك آمريكا در سال 1995، سنفرانسيسكو آمريكا در سال‌هاي 98 _ 1997، موزه بين‌المللي واشنگتن _ آمريكا در سال (2002) و در نمايشگاه ماك در وين اتريش در سال 2003 برگزار شد.
از پروژه‌هايي كه وي در سال‌هاي اخير در دست داشته و از اهميت بالايي برخوردار است مي‌توان به پروژه‌ خانه‌سازي «آي _ بي _ اي بلاك 2» در برلين آلمان (1993)، «مايندزون» در گرينويچ انگلستان (1999)، «ايستگاه تراموا» و «پاركينگ خودروها» در استراسبورگ فرانسه (2001)، «پيست و سكوي پرش اسكي» در اينسبراك اتريس (2002) ، مركز نمايش هنرهاي معاصر سينسيناتي آمريكا (2003) و طراحي کارخانه بي.ام.و در لايپزيک آلمان اشاره كرد.

آثار «حديد» به طور گسترده به شكل نشريات ادواري و رساله به جا مانده است نمونه‌هاي آن شامل: «زاها حديد: سياره معماري 2» سال 1983، «فايل‌هاي اي‌اي» سال 1986، «زاها حديد: سازه‌ها و پروژه‌هاي كامل شده» سال 1998، «تصاوير معماري زاها حديد توسط هلن بينت» سال 2000 و «معماري زاها حديد» سال 2003 هستند.
البته جرايدي چون روزنامه نيويورك تايمز در ژوئن 2002 و 2003، فانينشال تايمز در ژوئن 2002 و 2003، ايندي پندنت در ژوئن 2002، مجله تايم در اكتبر 2002 و ژوئن 2003 و در هفته‌نامه نيوزويك در مي 2003 به زاها حديد و آثار وي پرداخته اند.