همه چیز درباره ی میدان نقش جهان

[Majid_GC]

کارکرد گذشته


این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان بوده‌است. شوالیه ژان شاردن فرانسوی میدان نقش جهان را زیباترین میدان دنیا می‌دانسته‌است. در دوره شاه عباس و جانشینان او، این میدان محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و محل نمایش‌های گوناگون بوده‌است. دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می‌کند و قدیمی‌ترین دروازه چوگان دنیاست. طرح این میدان تا جایی در نحوه اجرای بازی چوگان تاثیر داشته‌است که زمین‌های ورزشی هارلینگام و سایر زمین‌های چوگان معروف، کم و بیش از روی این میدان ساخته شده‌اند. این میدان همچنین محل برگزاری جمعه بازارهای عظیم بوده‌است. یکی از اولین مراسم رسمی که در این میدان برگزار شده‌است، بازگشت پیروزمندانه امامقلی‌خان از فتح جزیره هرمز به پایتخت (اصفهان) بوده‌است. شاردن نقل می‌کند که در مواقع جشن، تا پنجاه هزار چراغ در میدان روشن می‌شده‌است. شرح مفصل این میدان را جهانگردان نامدار اروپایی مانند شوالیه شاردن، ژان باتیست تاورنیه، پیترو دلاواله، سانسون، انگلبرت کمپفر و دیگران که از روزگار صفوی به بعد از اصفهان دیدن کرده‌اند، به‌دست داده‌اند و همه آنان زیبایی میدان را ستوده‌اند.

کارکرد امروزین


آمدوشد با درشکه در محوطه میدان


پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این میدان محل برگزاری نماز جمعه و اجتماعات سیاسی نیز می‌باشد. چمنهای این میدان همچنین تبدیل به فضایی برای نشستن خانواده‌ها در جوار اجاق گاز پیک‌نیکی شده که منظره خوشایندی برای گردشگران نیست. تردد خودروها در بخش‌هایی از میدان هنوز ممنوع نشده‌است. تصویر بخشی از این میدان، بر پشت اسکناس‌های بیست‌هزار ریالی درج شده‌است.

در این سال‌ها، بین شهرداری اصفهان و یونسکو درباره مخدوش شدن نمای میدان به‌دلیل وجود برج جهان‌نما در نزدیکی میدان، گفتمان زیادی صورت گرفته‌است.
صنایع دستی



عرضه صنایع دستی


حجره‌های دور تا دور میدان از گذشته‌های دور به فروش صنایع دستی اشتغال دارند. اگرچه در سال‌های اخیر ورود صنایع دستی چینی و پاکستانی موجب کاهش رونق فروش صنایع دستی اصیل ایرانی شده بود، ولی با موانع قانونی به تدریج فروش صنایع دستی خارجی در این حجره‌ها محدودتر شده‌است. در حال حاضر خطر تغییر کاربری این فروشگاه‌ها از صنایع دستی به اسباب بازی و خوراکی، هویت میدان را تهدید می‌نماید. به همین لحاظ مقرر گردیده تا در سال ۱۳۸۹، پرونده ثبت ملی و جهانی صنایع دستی میدان امام تشکیل گردد. گاه خود میدان نقش‌جهان نیز دستمایه هنر هنرمندان قرار گرفته‌است.

ثبت جهانی و ماجرای برج جهان‌نما


برج جهان‌نما پس از تعدیل ارتفاع



میدان نقش‌جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است. همچنین این میدان در اردیبهشت ۱۳۵۸ و جزء نخستین آثار ایرانی میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسیده‌است. طرح موضوع منظر فرهنگی در اجلاس یونسکو برای آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی، و پس از آن ساخت برج جهان‌نما به ارتفاع ۵۰ متر(در ۱۴ طبقه) در فاصله ۷۰۰ متری میدان نقش جهان(و در منظر تاریخی و فرهنگی میدان) در سال ۱۳۷۵ موجب شد تا موضوع قرارگرفتن میدان در فهرست «میراث درخطر» یونسکو برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ طرح گردد. سهامدار اصلی این برج شهرداری اصفهان بودو شورای شهر اصفهان در حمایت از شهرداری، دخالت یونسکو را محکوم می‌کرد.

با اصرار شهرداری بر ادامه کار، یونسکو در سال ۲۰۰۲ بازرسانی را برای بازدید از محل به اصفهان فرستاد. بازرسان یونسکو اعلام کردند «میدان نقش جهان را نمی‌توان منفرد و مجزا از اطراف آن دید.» این کارشناسان افزودند «خط آسمانی و منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان مخدوش شده و دولت ایران موظف است نسبت به تعدیل برج جهان‌نما اقدام نماید.» بر همین اساس سازمان یونسکو تا فوریه ۲۰۰۴ به ایران مهلت داد تا نسبت به تعدیل ۴ طبقه از برج اقدام نماید.

درگیری میان شورای شهر و شهرداری اصفهان از یک طرف و سازمان میراث فرهنگی و استانداری اصفهان به دادگاه انقلاب نیز کشیده شد و حتی سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت نیز مجبور به دخالت گردید. سرانجام با پرداخت بخشی از خسارات شهرداری توسط سازمان میراث فرهنگی، برج جهان‌نما در تاریخ ۸ بهمن سال ۱۳۸۴ تعدیل گردید و دوطبقه بالایی آن تخریب شد تا به منظر فرهنگی میدان آسیبی وارد نشود.