درباره رضاخان (رضا پهلوی) و خدمات او

[Almas Parsi]

درباره رضاخان (رضا پهلوی) و خدمات او




رضا پهلوی ، متولد (۲۴ اسفند ۱۲۵۶ خورشیدی) در آلاشت یکی از شهرهای شهرستان سوادکوه در استان مازندران – درگذشته ۴ مرداد ۱۳۲۳ خورشیدی ژوهانسبورگ، آفریقای جنوبی) معروف به رضاخان، رضاخان میرپنج، رضاخان سردارسپه و پس از آن رضاشاه و رضاشاه کبیر، شاه ایران (از ۱۳۰۴ خورشیدی تا ۱۳۲۰ خورشیدی) و بنیانگذار دودمان پهلوی بود.
پادشاهی رضا شاه پایان فرمانروایی قاجاریان و آغاز دوران رژیم پهلوی بود که با انقلاب ۱۳۵۷ ایران به پایان رسید.
رضا که کودکی یتیم بود دوران خردسالی را در فقر گذراند. از نوجوانی به نظام پیوست و مدارج ترقی را طی نمود.
در کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹، نیروهای قزاق به فرماندهی رضاخان تهران را اشغال کردند.
رضاخان ابتدا در مقام وزیر جنگ، بسیاری از ناآرامی‌ها و راهزنی‌ها را از بین برد.
در سوم آبان ۱۳۰۲ رضاخان با فرمان احمدشاه قاجار به نخست‌وزیری منصوب شد و ابتدا تلاشی در جهت جمهوری‌خواهی کرد. ولی در سال ۱۳۰۴ به پادشاهی رسید. وی سرانجام در سال ۱۳۲۰، پس از اشغال‌شدن ایران بر دست متفقین، تحت فشار بریتانیا مجبور به ترک سلطنت گردید و سه سال بعد در شهر ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی به مرگ طبیعی درگذشت.
سلطنت رضا شاه شاهد ایجاد نظم نوین بود. او برای تضمین قدرت مطلق خود، روزنامه‌های مستقل را بست، مصونیت پارلمانی را از نمایندگان گرفت و مهمتر از آن، احزاب سیاسی را از بین برد.
حزب تجدد که صادقانه از رضاشاه حمایت کرده بود، نخست جای خود را به حزب ایران نو و سپس حزب ترقی – سازمانی به تقلید از حزب فاشیست بنیتو موسولینی و حزب جمهوریخواه مصطفی کمال آتاترک – داد. ولی همین حزب ترقی نیز به زودی به گمان اینکه اندیشه‌های خطرناک جمهوریخواهانه دارد برچیده شد.
او با بدست آوردن قدرت بلامنازع، اصلاحاتی اجتماعی را آغاز کرد.
رضاشاه در دوران قدرت، اصلاحاتی انجام داد که هرچند قاعده‌مند نبود، نشان می‌دهد که وی خواهان ایرانی بود که از یکسو رها از نفوذ روحانیون، دسیسه بیگانگان، شورش عشایر و اختلافات قومی، و از سوی دیگر دارای موسسات آموزشی به سبک اروپا، زنان متجدد و شاغل در بیرون از خانه، ساختار اقتصادی نوین با کارخانه‏های دولتی، شبکه‌های ارتباطی، بانکهای سرمایه‌گذار، و فروشگاه‌های زنجیره‌ای باشد.
او برای رسیدن به هدفش –بازسازی ایران طبق تصویر غرب- دست به مذهب‌زدایی، برانداختن قبیله‌گرایی، گسترش ملی‌گرایی، توسعه آموزشی و سرمایه‌داری دولتی زد.

بخشی از دستورات و کارهای عمرانی و اصلاحاتی او به شرح زیر است:

دستور به سر گذاشتن کلاه پهلوی به جای دستار و عمامه به همه‌ی مردم در سال ۱۳۰۳خورشیدی (در پست نخست وزیری)

تغییر پوشش رسمی مردانه از قبا به کت و شلوار

کشف حجاب (تغییر لباس زنان از پیچه و روبند به لباس و کلاه فرنگی و باز کردن صورت)

ایجاد دادگستری در بهمن 1305

تاسیس قشون متحدالشکل و ارتش در سال 1300

تدوین اولین قانون مدنی ایران در سه جلد (جلد اول در اموال 1307، جلد دوم در اشخاص 1313 و جلد سوم در ادله اثبات ادعا 1314)

سامان بخشی به ثبت اسناد و املاک به صورت فعلی در سال 1311

بنیانگذاری ثبت احوال و اجباری کردن برگزیدن نام خانوادگی و صدور شناسنامه در سال 1304

لغو کاپیتولاسیون برای همة اتباع خارجی ، 21 اردیبهشت 1307

اسکان عشایر

براندازی خانسالاری (ملوک الطوایفی)

بنیانگذاری بانک سپه (نخستین بانک ایرانی) اول اردیبهشت 1304

ساخت راه‌آهن سراسری ایران (از خلیج فارس تا دریای خزر) آغاز 23 مهرماه 1306، اتمام 3 شهریور 1317

ساخت راه آهن قم-یزد-زرند آغاز سال 1317

بنیانگذاری بانک ملی ایران در 14 اردیبهشت 1306

بنیانگذاری بیمه ایران در 15 آبان 1314

جاده‌سازی، پلسازی و تونل سازی در کشور

بنیانگذاری بانک فلاحتی- بانک کشاورزی در سال 1312

بنیانگذاری رادیو ایران (نخستین ایستگاه رادیویی ایرانی) در 1318 ، افتتاح در 4 اردیبهشت 1319

بنیانگذاری خبرگزاری پارس(نخستین خبرگزاری ایرانی) در سال 1313

بنیانگذاری دانشگاه تهران (نخستین دانشگاه ایرانی در ایران) در سال 1314 آغاز بهره برداری 1316

تغییر تقویم رسمی ایران از تقویم هجری قمری به تقویم خورشیدی جلالی

اعزام اولین دسته از دانشجویان ایرانی برای آموختن فنون جدید به فرانسه، آلمان و انگلستان (60 تن در سال 1301) (در حالی که خودش تنها یک مسافرت خارج رفت و آنهم ترکیه)

ساماندهی تعرفه گمرکی و واریز در آمدهای آن به حساب دولت در سال 1315

تشکیل موزه ی خزانه جواهرات ایران و پشتوانه اسکناس در سال 1316

سرکوب شیخ خزعل در خوزستان و بازگرداندن این خطه به دامن میهن آذر 1303 (بریتانیا از شیخ خزعل حمایت میکرد و رضاشاه را تهدید هم نموده بود)

تأسیس فرهنگستان ایران (برای تقویت زبان و ادب فارسی) در 29 اردیبهشت 1314

تأسیس بانک رهنی برای گسترش خانه سازی در کشور در 25 دیماه 1317

تأسیس نیروی دریائی در سال 1311 ، آموزش افسران ایرانی در ایتالیا در شرایطی که تا قبل از آن بریتانیا یگانه قدرت دریایی در جنوب ایران بود

بنیانگذاری نیروی هوائی در سال 1303 (فرستادن اولین محصلین خلبانی به اروپا در سال 1302، فارغ التحصیلی اولین خلبان ایرانی احمد نخجوان در 1304 که در پنجم اسفند در اولین پرواز رسمی در فرودگاه قلعه مرغی به زمین نشست)

تأسیس اولین کارخانه هواپیما سازی ایران ، شهباز در 1312، آغاز بهره برداری در 1314، پرواز اولین هواپیمای ساخت داخل در اول مرداد سال 1317

تأسیس کتابخانة ملی ایران در سال 1316

برچیدن بلدیه ی شهری قاجاریه و تاسیس شهرداری در سال 1309

الغای امتیاز نشر اسکناس توسط بانکهای خارجی در سال 1309 و اختصاص آن به بانک ملی در سال 1310

تاسیس دانش سراها و موسسات آموزشی در سال 1312

تاسیس مدارس دخترانه و راهیابی بانوان به دانشسرای عالی در سال 1314

تاسیس سازمان غلات و محصولات کشاورزی در سال 1315 (آغاز بهره برداری از سیلوها در 1319)

لغو امتیاز بی قید و شرط فرانسویها برای باستانشناسی در ایران در سال 1306

تاسيس اداره باستانشناسي و بيرون آوردن بخش عمده پرسپوليس و پاسارگاد از زير خاك 1307

پايه گذاري صنعت فولاد(اقدام به ساخت اولین کارخانه فولاد در سال 1309 که متأسفانه با آغاز جنگ جهانی دوم به اتمام نرسید )

ايجاد صنايع دخانيات داخلي در سال 1316

راه اندازی اولین كارخانة قند و شكردر 1309 (اولین کارخانه در 1274 تأسیس گردیده بود اما بعد از 3 سال با فشار کمپانی های خارجی بسته شد)

تأسیس اولین كارخانة سيمان در 1312 در نزدیکی شهر ری با ظرفیت 100 تن در روز

تأسیس اولین کارخانة آردسازی در سال 1299

تأسیس اولین کارخانة بافندگی نخ و ابریشم در سال 1304

تاسيس موزه ملي ايران در سال 1316

تأسیس انجمن ملی تربیت بدنی (خاستگاه سازمان تربیت بدنی کل کشور) در سال 1313

تأسیس استادیوم امجدیه تهران (شهید شیرودی فعلی) در سال 1313

امکان استفادة همگانی از تلفن (در سال 1302 شمسی قراردادی برای احداث خطوط تلفنی زیرزمینی با شرکت زیمنس و هالسکه منعقد شد و سه سال بعد در آبان ماه 1305 شمسی تلفن خودکار جدید بر روی 2300 رشته کابل در مرکز اکباتان آماده بهره‌برداری شد.

مرکز تلفن اکباتان در سال 1316 شمسی به 6000 شماره تلفن رسید)

حمایت واقعی از تولید، کار و سرمایة ایرانی (افزایش تعداد شرکتهای صنعتی ایرانی از 93 شرکت در سال1310 به 1835 شرکت در سال 1320)

توسعة صنایع دیگر: 8 كارخانه چرم­سازی، كارخانه­ های جورابِ كش­بافی، كبریت­ سازی، آهن­سازی، ریخته­ گری، نجاری، كیسه و حریر بافی رشت، بطری­سازی، كمپوت و مربا­سازی خراسان، كارخانه پنبه اصفهان، كارخانه تهیه تراورس و كارخانه قیر اندود كردن تراورس، كنف، کارخانة تولید صابون و روغن­كشی

عکسهای تاریخی زمان رضاشاه

شناسنامه رضاخان



زادگاه رضاشاه در آلاشت



رضاشاه و کلاه پهلوی بر سرش



کابینه کودتا به ریاست سید ضیاء با حضور سردارسپه که تنها سه ماه دوام داشت؛ شرکت کنندگان در کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ (از سمت چپ، ردیف جلو): رضاشاه، مسعود کیهان، سرهنگ گلیروپ (فرمانده سوئدی ژاندارمری)، سید ضیاءالدین طباطبایی، حسین دادگر، حسن مشار، علی ریاضی، کاظم خان سیاح




رضاخان در دورهٔ نخست‎وزیری، وزیر جنگ نیز بوده



مراسم سوگند رضاشاه در مجلس مؤسسان



رژه سربازان ایرانی در روز تاجگذاری رضاشاه در تهران




نگاره رسمی رضا شاه پهلوی در هنگام نشستن بر تخت پادشاهی. الماس دریای نور روی کلاه وی دیده می‌شود.



رضاشاه و آتاترک



راهسازی به دستور رضاشاه



ساخت راه‌آهن سراسری به دستور رضاشاه




رضا شاه به همراه فرزندان در جزیره موریس در زمان تبعید



تا پایان دوره پادشاهیش همواره لباس نظامی بر تن داشت، حکومت بر یک کشور مفلوک با مردمان فقیر و تحقیرشده را بر خود نمی پسندید. آرزو داشت ایران را کشوری پیشرفته، مستقل و مقتدر ببیند. بیسواد بود اما به اهمیت علم و دانش کاملاً واقف بود. برای توسعة علم و نهادینه شدن آن در کشور ارزش بسیار قایل بود. مستبد بود و مخالفان سیاسی و نظامی خود را بر نمی تابید.
نامش را امضا ميكرد « رضا »

منبع: ویکی پدیا فارسی