مکاتب فکری در روانشناسی صنعتی سازمانی

[نارون1]

نگاهی كوتاه به مكتب‌های فكری در روانشناسی صنعتی سازمانی

در روانشناسی صنعتی سازمانی،‌ روی سازمان‌دهی كار و استفاده از منابع انسانی تأكيد بسياری می ‌شود. پاره ای از مهمترين الگوهای سازمانی به شرح زير است.





الگوی ديوان سالاری

ماكس وبر. كه بنيان گذار اين مكتب فكری در مديريت به حساب می ‌آيد، آن را از ديدگاه ساخت‌گرايی الهام گرفته است. عناصر اصلی اين الگو به شرح ذيل می باشد:

1ـ تقسيم كار: به نظر وبر، تقسيم كار موجب می ‌شود كه اثربخشی و كارشناسی،‌ به خاطر تكرار، گسترش يابد.

2ـ ساخت سلسله مراتبی: ساخت سلسله‌ مراتبی، ساخت‌های ارتباطی،‌ موقعيت‌‌ها و قدرت را تعيين می ‌كند.

3ـ ارتباط عمودی: در اين ارتباط، برای هماهنگی فعاليت‌های كاری، لازم است كه اطلاعات، به صورت سلسله مراتبی، از بالا به پائين انتقال يابد.

4ـ هنجارهای كتبی: هنجارهای كتبی، بی ‌اعتمادی ‌ها و تفسيرهای مختلف را كاهش می ‌دهد. طبق اين مفهوم، هر نوع تبادل اطلاعات الزاماً بايد به صورت نوشته به اطلاع كاركنان برسد.

5ـ رهبری رسمی: الگوی ديوان سالاری يا بروكراسی، هر چند كه رواج دارد، امروزه از اثربخشی بسيار كمی برخوردار است. دگرگونی‌های سريع محيط،‌ فشارهای فزاينده‌ای كه بر فرد وارد می ‌شود و نگرش او دربارۀ سازمان، اثربخشی اين ديدگاه را به طور قابل ملاحظه‌ای كاهش می ‌دهند.






تيلوريسم (تفكر علمی)


می ‌توان فلسفۀ مكتب تيلوريسم را در چند كلمۀ ساده خلاصه كرد: سازمان‌دهی علمی كار.

به نظر تيلور، برای اعمال يك مديريت مؤثر،‌ سه عنصر ضرورت دارد: برنامه‌ريزی، استاندارد كردن،‌ و انتخاب كاركنان. برای به كار بردن اين سه اصل در زمينۀ كار، لازم است از روش‌های زير كمك گرفت:


1ـ تحليل فعاليت‌ها: به نظر تايلور، برای انجام دادن يك كار در يك موقعيت معين، تنها يك روش خوب وجود دارد و هر فرد بايد در انجام دادن تعداد محدودی از فعاليت‌های كاملاً معين و مشخص تخصص پيدا كند.


2ـ استفاده از روش‌های علمی: برای اين كه بهترين شيوة انجام كار شناسايي شود. برای رسيدن به اين هدف، زمان و حركت‌ها را اندازه می ‌گيرند تا استانداردهای توليد تعيين شود. وقتی استانداردها تعيين شد، بايد راهبردی فراهم آيد تا سبقت ‌گرفتن از استانداردها امكان‌پذير باشد.


3ـ تقويت مالی: به عقيدة تيلور، تنها انگيزۀ مردم برای كاركردن،‌ درآمد مالی است. بنابراين، او توصيه می كند كه دستمزدها، متناسب با افزايش توليد، افزايش يابد.


بدين ترتيب، تقويت مالی بر پايۀ اصل كارمزد استوار است. بدين معنا كه هر كس متناسب با كاری كه انجام می ‌دهد و بر اساس ميزان توليد، مزد دريافت می ‌كند.

طرفداران اين مكتب فكری، عوامل روانی و اجتماعی مؤثر در ايجاد انگيزش برای كار را به طور كامل فراموش كرده‌اند.




الگوی اداری


اين الگو، تقريباً در يك زمان، به وسيلۀ پژوهشگران آلمانی، انگليسی و مخصوصاً فايول فرانسوی به وجود آمده است. طبق اين الگو، پنج اصل بنيادی برای انجام كار مؤثر وجود دارد:

● برنامه‌ريزی؛

●سازمان‌دهی كار؛

● خط سلسله مراتبی؛

●هماهنگی؛

●گسترش كنترل.





الگوی روابط انسانی


پژوهشگران ابتدا اين فرضيه را عنوان كرده‌اند كه بين شرايط فيزيكی كار و بازده كار رابطه وجود دارد. نتايج بدست آمده نشان داده است كه انسان‌ها، غير از نيازهای فيزيكی و مالی، نيازهای ديگری نيز دارند كه با كار كردن برطرف می كنند. اين مطالعه نشان داده است كه برای درك كردن رفتار كاری، بايد عوامل روانی و اجتماعی را در نظر گرفت.




الگوی معاصر روانشناسی صنعتی سازمانی


روانشناسي صنعتی سازمانی، به صورتی كه امروزه مطرح است، يك رشتۀ التقاطی است كه در آن بر تنوع شيوه‌های رفتار در كار، چه در مورد فرد و چه در گروه، تأكيد می ‌شود. مفاهيم روانشناسی صنعتی سازمانی، بسياری از اصول اداری،‌ مخصوصاً اصول مديريت منابع انسانی را در بر می گيرد.






منبع:

باشگاه روانشناسی صنعتی و سازمانی ایران