آسیب های خانواده از نگاه قرآن و روایات

[zoh_reh]

ج- آسیب های مرتبط با زن

آسیب هایی كه از ناحیه زن، نهاد خانواده را تهدید می كند و ممكن است به فروپاشی نهاد خانواده بینجامد، عبارت اند از:1- آزار دادن شوهر


آزار دادن شوهر، همانند آزار دادن زن، موجب تزلزل بنیان خانواده است؛ زیرا در فرض آزاررسانی از سوی زن، مرد نیز واكنش همانند نشان می دهد و كانون زندگی، به معركه درگیری و كشمكش تبدیل می شود و به تدریج، تحمل چنین وضعیتی برای هر دو سوی رابطه، سخت می شود. در این زندگی ها، محبت و اطاعت، جای خود را به سرپیچی و نفرت می دهد و در این حالت، روابط متعارف ازدواج به گونه ای دیگر تحقق می پذیرد. حتی در صورتی كه شوهر تحمل كند و به مقابله به مثل نپردازد، از محبتش به همسر كاسته می شود و زندگی با عشق، به زندگی با نفرت، تبدیل می شود. این وضعیت غیرطبیعی، تنها تا آن جا ادامه می یابد كه تنش های عصبی حاصل از این نگاه و رفتار، از آستانه تحمل طرفین درنگذرد. اما صادق(ع) در تعبیری لطیف، زن آزاررسان را از اسباب تكدر عیش می داند و می فرماید:

«هر زنی در دنیا شوهرش را آزار بدهد، همسر [تعیین شده] او از حوریان بهشتی می گوید: خدا تو را بكشد! او را میازار؛ زیرا او نزد تو میهمان است و به زودی، تو را ترك می كند و نزد ما می آید.»
گفتنی است به خشم آوردن شوهر نیز گونه ای آزار دادن اوست. از این رو، اگر زن در نیابد كه چه رفتاری همسرش را خشمگین می كند و سپس آن را ناخودآگاه تكرار كند و یا با قصد آزار چنین كند، زمینه تزلزل خانواده را فراهم كرده است.




2- ناسپاسی نسبت به شوهر


زن، بیشتر به محبت شوهر نیاز دارد و مرد، به سپاس گزاری زن. از این رو، در صورت عدم ارضای خواست روحی و یا واكنش متعارض با آن از سوی زن، علاقه مرد به زن آسیب می بیند و به تدریج، این واكنش دوسویه، زنجیری از گله گزاری و دلخوری درونی را پدید می آورد و بنیان خانواده را سست می نماید. لذا روایات اسلامی، به شدت زنان را از ناسپاسی لطف و محبت شوهران نهی كرده اند. به این روایت بنگرید:

لاینظرالله الی امراه لاتشكر لزوجها، و هی لاتستغنی عنه.خداوند، به زنی كه از شوهرش سپاسگزاری نمی كند، با آن كه شوهرش بی نیاز نیست، نگاه (با لطف و رحمت) نمی كند.
در روایت دیگری آمده است:ایما امراه قالت لزوجها: «ما رایت قط من وجهك خیرا» فقد حبط عملها
هر زنی كه به شوهرش بگوید: «من هرگز از روی تو خیری ندیده ام»، اعمالش بر باد می رود.

3- انتظارات بی جا از شوهر


مرد به عنوان مسئول تشكیل، رشد و نگهداری خانواده می كوشد نیازهای اساسی خود و خانواده اش را تامین كند. این ویژگی یك خانواده سالم و متعارف است و جز در مواردی كه مرد به اعتیاد و یا بیماری های اخلاقی و اجتماعی مبتلا می شود، همه جا چنین تلاشی وجود دارد. این وظیفه، چون تكلیفی الهی است، پس قابل منت گذاری بر زن هم نیست. اما مشكل از آن جا آغاز می شود كه در شرایط خاص و تنگناهای مالی، شوهر توانایی تأمین خواسته های زن را ندارد و یا زن، به مقدار نیاز بسنده نمی كند. دراین دو حالت، اگر زن بر خواسته های خود پا ننهد و برای تامین آنها، به شوهرش فشار بیاورد، افزون بر به خشم آوردن خداوند متعال، زمینه ناراحتی شوهر را نیز فراهم می آورد.

دراین وضعیت، گاه پیش می آید كه مرد، بر اثر سرزنش های زن، به دزدی و اختلاس و درآمدهای نامشروع روی می آورد و گاه به گریز از خانه و حتی اعتیاد كشیده می شود و یا در فرضی دردناك، به جدایی می اندیشد. درهمه فرض ها، آرامش روحی شوهر، كاهش می یابد و نگاه افسرده و یا عصبی او در روابط خانوادگی، بازتاب می یابد. این گونه است كه اساسی ترین هدف ازدواج (یعنی آرامش زندگی) آسیب می بیند. از این رو، روایات اسلامی، زن را از واداركردن شوهر به آنچه در توان او نیست، به شدت نهی كرده اند:
«هر زنی كه در درخواست نفقه، بر شوهرش فشار آورد و خارج از توانش چیزی بر او تحمیل كند، خداوند، از او، نه توبه ای می پذیرد و نه كفاره ای، مگر آن كه توبه كند و برگردد و در حد توانش، از او چیز بخواهد.»

4- منت نهادن بر شوهر


خانم هایی كه از نظر ثروت و یا موقعیت خانوادگی، بر شوهر خود، برتری دارند، باید توجه داشته باشند كه ثروت و موقعیت خانوادگی خود را به رخ شوهر كشیدن و منت نهادن بر او، آفت شیرینی زندگی خانوادگی، و گاه موجب فروپاشی آن است. در شماری از روایات، این برخورد غیراخلاقی، به شدت محكوم شده است:

«اگر زن، همه طلا و نقره های روی زمین را به خانه شوهرش ببرد، سپس روزی از روزها بر سر او بزند و بگوید: «تو كیستی؟ این دارایی، مال من است»، اعمالش بر باد می رود، اگرچه از عابدترین مردمان باشد، مگر آن كه توبه كند و از سخنش برگردد و از شوهرش پوزش بخواهد.

5- مدارا نكردن با شوهر


گاهی اوقات، اخلاق و رفتار شوهر، مورد قبول همسرنیست و حتی ممكن است از نظر عرفی و شرعی هم پذیرفته نباشد؛ اما اصلاح آنها تنها ازطریق تحمل و شكیبایی و سپس تذكرات نرم و پله ای، امكان پذیر است. زن نمی تواند با چندماه زندگی مشترك، رفتار چندین ساله شوهر خود را تغییر دهد. از این رو باید بكوشد برای دوره گذار از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب، سیاست رفاقت و همراهی و همدلی را با شوهر درپیش گیرد و در همه موارد شرعی و عرفی، پیرو شوهر باشد تا به تدریج بتواند شوهر را با خود همراه كند. زوج های جوانی كه از ابتدا و بدون مقدمه ای، خواستار تغییر همسر خود و به رنگ خود درآوردن او شده اند، در همان ابتدای راه، به چاله بگو و مگو و درگیری درغلتیده اند و نه تنها سودی از تذكرات و ناسازگاری خود ندیده اند كه كانون خانواده را تا لبه پرتگاه آشفتگی و از هم پاشیدگی درآورده اند.


در روایتی از امام علی (ع) آمده است:شرالزوجات من لاتواتی. بدترین همسران، زنی است كه سازگار نباشد.


6- خودآرایی برای غیرهمسر



خودآرایی زن، برای غیرهمسر، یكی از خطرناك ترین آفت هایی است كه كانون خانواده را تهدید می كند. درحدیثی ازپیامبر(ص) آمده است:

«برای هیچ زنی، حلال نیست كه مچ و پای خویش را برای مردی جز شوهرش آشكار سازد. هرگاه چنین كند، پیوسته مورد لعنت و ناخشنودی خدا قرار می گیرد و خداوند، بر او خشم می گیرد و فرشتگان خدا لعنتش می كنند و برایش عذابی دردناك آماده می سازند»

این آفت خطرناك، زمینه ساز آلودگی زن و فروپاشی خانواده است و از این رو، مرد باید به عنوان مدیر خانواده، با همه توان از آن پیشگیری كند. در روایتی از پیامبر(ص) آمده است: هرگاه زن، خود را بیاراید و خوش بو كند و از درخانه اش بیرون برود و شوهر، به این، راضی باشد، به ازای هر قدمی كه برمی دارد، برای شوهرش یك خانه در آتش ساخته می شود.

7- تنوع طلبی



زن نیز ممكن است مانند مرد، به بیماری تنوع طلبی جنسی مبتلا شود و چون محدودیت او بیشتر است، این بیماری می تواند او را به درخواست طلاق و در برخی از موارد، به خیانت و گاه به قتل همسر، وادار سازد. از این رو، در روایات، تنوع طلبی جنسی زن، همانند تنوع طلبی مرد، نكوهش شده است. در روایتی از پیامبرخدا (ص) آمده است: هر زنی كه بی جهت، از شوهر خود طلاق بخواهد، بوی بهشت بر او حرام است.


8- خیانت


خطرناكترین آفتی كه از ناحیه زن، نهاد خانواده را تهدید می كند، خیانت (بویژه خیانت ناموسی) است. از پیامبرخدا(ص) درباره خطر این خیانت، روایت شده كه می فرماید:

«چهار چیز كمرشكن هستند،... و زنی كه شوهرش از او نگهداری می كند؛ ولی او به شوهرش خیانت می نماید.
برای پیشگیری از این آفت كمرشكن، هم مرد، مسئول است و هم زن. بدیهی است كه زن و مرد، با عمل كردن به وظایف مشترك و اختصاصی خود، می توانند از این آفت، پیشگیری كنند؛ اما بی تردید، مسئولیت زن دراین باره، سنگین تر است. (منابع احادیث در خود كتاب «تحكیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث» موجود است).

نویسنده: آیت الله محمدی ری شهری
تنظیم: شکوری - بخش قرآن تبیان

- - - به روز رسانی شده - - -

ج- آسیب های مرتبط با زن

آسیب هایی كه از ناحیه زن، نهاد خانواده را تهدید می كند و ممكن است به فروپاشی نهاد خانواده بینجامد، عبارت اند از:1- آزار دادن شوهر


آزار دادن شوهر، همانند آزار دادن زن، موجب تزلزل بنیان خانواده است؛ زیرا در فرض آزاررسانی از سوی زن، مرد نیز واكنش همانند نشان می دهد و كانون زندگی، به معركه درگیری و كشمكش تبدیل می شود و به تدریج، تحمل چنین وضعیتی برای هر دو سوی رابطه، سخت می شود. در این زندگی ها، محبت و اطاعت، جای خود را به سرپیچی و نفرت می دهد و در این حالت، روابط متعارف ازدواج به گونه ای دیگر تحقق می پذیرد. حتی در صورتی كه شوهر تحمل كند و به مقابله به مثل نپردازد، از محبتش به همسر كاسته می شود و زندگی با عشق، به زندگی با نفرت، تبدیل می شود. این وضعیت غیرطبیعی، تنها تا آن جا ادامه می یابد كه تنش های عصبی حاصل از این نگاه و رفتار، از آستانه تحمل طرفین درنگذرد. اما صادق(ع) در تعبیری لطیف، زن آزاررسان را از اسباب تكدر عیش می داند و می فرماید:

«هر زنی در دنیا شوهرش را آزار بدهد، همسر [تعیین شده] او از حوریان بهشتی می گوید: خدا تو را بكشد! او را میازار؛ زیرا او نزد تو میهمان است و به زودی، تو را ترك می كند و نزد ما می آید.»
گفتنی است به خشم آوردن شوهر نیز گونه ای آزار دادن اوست. از این رو، اگر زن در نیابد كه چه رفتاری همسرش را خشمگین می كند و سپس آن را ناخودآگاه تكرار كند و یا با قصد آزار چنین كند، زمینه تزلزل خانواده را فراهم كرده است.




2- ناسپاسی نسبت به شوهر


زن، بیشتر به محبت شوهر نیاز دارد و مرد، به سپاس گزاری زن. از این رو، در صورت عدم ارضای خواست روحی و یا واكنش متعارض با آن از سوی زن، علاقه مرد به زن آسیب می بیند و به تدریج، این واكنش دوسویه، زنجیری از گله گزاری و دلخوری درونی را پدید می آورد و بنیان خانواده را سست می نماید. لذا روایات اسلامی، به شدت زنان را از ناسپاسی لطف و محبت شوهران نهی كرده اند. به این روایت بنگرید:

لاینظرالله الی امراه لاتشكر لزوجها، و هی لاتستغنی عنه.خداوند، به زنی كه از شوهرش سپاسگزاری نمی كند، با آن كه شوهرش بی نیاز نیست، نگاه (با لطف و رحمت) نمی كند.
در روایت دیگری آمده است:ایما امراه قالت لزوجها: «ما رایت قط من وجهك خیرا» فقد حبط عملها
هر زنی كه به شوهرش بگوید: «من هرگز از روی تو خیری ندیده ام»، اعمالش بر باد می رود.

3- انتظارات بی جا از شوهر


مرد به عنوان مسئول تشكیل، رشد و نگهداری خانواده می كوشد نیازهای اساسی خود و خانواده اش را تامین كند. این ویژگی یك خانواده سالم و متعارف است و جز در مواردی كه مرد به اعتیاد و یا بیماری های اخلاقی و اجتماعی مبتلا می شود، همه جا چنین تلاشی وجود دارد. این وظیفه، چون تكلیفی الهی است، پس قابل منت گذاری بر زن هم نیست. اما مشكل از آن جا آغاز می شود كه در شرایط خاص و تنگناهای مالی، شوهر توانایی تأمین خواسته های زن را ندارد و یا زن، به مقدار نیاز بسنده نمی كند. دراین دو حالت، اگر زن بر خواسته های خود پا ننهد و برای تامین آنها، به شوهرش فشار بیاورد، افزون بر به خشم آوردن خداوند متعال، زمینه ناراحتی شوهر را نیز فراهم می آورد.

دراین وضعیت، گاه پیش می آید كه مرد، بر اثر سرزنش های زن، به دزدی و اختلاس و درآمدهای نامشروع روی می آورد و گاه به گریز از خانه و حتی اعتیاد كشیده می شود و یا در فرضی دردناك، به جدایی می اندیشد. درهمه فرض ها، آرامش روحی شوهر، كاهش می یابد و نگاه افسرده و یا عصبی او در روابط خانوادگی، بازتاب می یابد. این گونه است كه اساسی ترین هدف ازدواج (یعنی آرامش زندگی) آسیب می بیند. از این رو، روایات اسلامی، زن را از واداركردن شوهر به آنچه در توان او نیست، به شدت نهی كرده اند:
«هر زنی كه در درخواست نفقه، بر شوهرش فشار آورد و خارج از توانش چیزی بر او تحمیل كند، خداوند، از او، نه توبه ای می پذیرد و نه كفاره ای، مگر آن كه توبه كند و برگردد و در حد توانش، از او چیز بخواهد.»

4- منت نهادن بر شوهر


خانم هایی كه از نظر ثروت و یا موقعیت خانوادگی، بر شوهر خود، برتری دارند، باید توجه داشته باشند كه ثروت و موقعیت خانوادگی خود را به رخ شوهر كشیدن و منت نهادن بر او، آفت شیرینی زندگی خانوادگی، و گاه موجب فروپاشی آن است. در شماری از روایات، این برخورد غیراخلاقی، به شدت محكوم شده است:

«اگر زن، همه طلا و نقره های روی زمین را به خانه شوهرش ببرد، سپس روزی از روزها بر سر او بزند و بگوید: «تو كیستی؟ این دارایی، مال من است»، اعمالش بر باد می رود، اگرچه از عابدترین مردمان باشد، مگر آن كه توبه كند و از سخنش برگردد و از شوهرش پوزش بخواهد.

5- مدارا نكردن با شوهر


گاهی اوقات، اخلاق و رفتار شوهر، مورد قبول همسرنیست و حتی ممكن است از نظر عرفی و شرعی هم پذیرفته نباشد؛ اما اصلاح آنها تنها ازطریق تحمل و شكیبایی و سپس تذكرات نرم و پله ای، امكان پذیر است. زن نمی تواند با چندماه زندگی مشترك، رفتار چندین ساله شوهر خود را تغییر دهد. از این رو باید بكوشد برای دوره گذار از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب، سیاست رفاقت و همراهی و همدلی را با شوهر درپیش گیرد و در همه موارد شرعی و عرفی، پیرو شوهر باشد تا به تدریج بتواند شوهر را با خود همراه كند. زوج های جوانی كه از ابتدا و بدون مقدمه ای، خواستار تغییر همسر خود و به رنگ خود درآوردن او شده اند، در همان ابتدای راه، به چاله بگو و مگو و درگیری درغلتیده اند و نه تنها سودی از تذكرات و ناسازگاری خود ندیده اند كه كانون خانواده را تا لبه پرتگاه آشفتگی و از هم پاشیدگی درآورده اند.


در روایتی از امام علی (ع) آمده است:شرالزوجات من لاتواتی. بدترین همسران، زنی است كه سازگار نباشد.


6- خودآرایی برای غیرهمسر



خودآرایی زن، برای غیرهمسر، یكی از خطرناك ترین آفت هایی است كه كانون خانواده را تهدید می كند. درحدیثی ازپیامبر(ص) آمده است:

«برای هیچ زنی، حلال نیست كه مچ و پای خویش را برای مردی جز شوهرش آشكار سازد. هرگاه چنین كند، پیوسته مورد لعنت و ناخشنودی خدا قرار می گیرد و خداوند، بر او خشم می گیرد و فرشتگان خدا لعنتش می كنند و برایش عذابی دردناك آماده می سازند»

این آفت خطرناك، زمینه ساز آلودگی زن و فروپاشی خانواده است و از این رو، مرد باید به عنوان مدیر خانواده، با همه توان از آن پیشگیری كند. در روایتی از پیامبر(ص) آمده است: هرگاه زن، خود را بیاراید و خوش بو كند و از درخانه اش بیرون برود و شوهر، به این، راضی باشد، به ازای هر قدمی كه برمی دارد، برای شوهرش یك خانه در آتش ساخته می شود.

7- تنوع طلبی



زن نیز ممكن است مانند مرد، به بیماری تنوع طلبی جنسی مبتلا شود و چون محدودیت او بیشتر است، این بیماری می تواند او را به درخواست طلاق و در برخی از موارد، به خیانت و گاه به قتل همسر، وادار سازد. از این رو، در روایات، تنوع طلبی جنسی زن، همانند تنوع طلبی مرد، نكوهش شده است. در روایتی از پیامبرخدا (ص) آمده است: هر زنی كه بی جهت، از شوهر خود طلاق بخواهد، بوی بهشت بر او حرام است.


8- خیانت


خطرناكترین آفتی كه از ناحیه زن، نهاد خانواده را تهدید می كند، خیانت (بویژه خیانت ناموسی) است. از پیامبرخدا(ص) درباره خطر این خیانت، روایت شده كه می فرماید:

«چهار چیز كمرشكن هستند،... و زنی كه شوهرش از او نگهداری می كند؛ ولی او به شوهرش خیانت می نماید.
برای پیشگیری از این آفت كمرشكن، هم مرد، مسئول است و هم زن. بدیهی است كه زن و مرد، با عمل كردن به وظایف مشترك و اختصاصی خود، می توانند از این آفت، پیشگیری كنند؛ اما بی تردید، مسئولیت زن دراین باره، سنگین تر است. (منابع احادیث در خود كتاب «تحكیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث» موجود است).

نویسنده: آیت الله محمدی ری شهری
تنظیم: شکوری - بخش قرآن تبیان