مروری بر رویدادها و کتاب‌های برگزیده هنری در سال 91

[ثمین20]

امسال جشنواره‌ها و جایزه‌های کتاب سال و فصل با وجود تحریم‌های اقتصادی در موعد مقرر خود برگزار شد؛ این در حالی است که کتاب‌های حوزه هنر که کمتر در جشنواره‌های خصوصی معرفی می‌شوند یا بخشی اختصاصی دارند،‌ در این دو رویداد فرهنگی منتخبانی داشتند. به این بهانه «ایبنا»آثار منتخب حوزه هنر این دو جایزه و رویدادهای کتابی جشنواره‌های هنری امسال را مرور کرده است.- به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در سال 1391 سی‌امین دوره جایزه کتاب سال و همچنین دوره‌های 20، 21، 22 و 23 کتاب فصل برگزار شد. در این جشنواره‌ها هفت کتاب در حوزه هنر به عنوان آثار برگزیده و شایسته تقدیر انتخاب شدند که هر کدام از این آثار در نوع خود در زمره آثار شاخص منتشر شده به شمار می‌آیند. همچنین با توجه به محتوای کتاب‌ها می‌توان گفت که رویکرد این جوایز نسبت به انتخاب آثار بیشتر متمایل به کتاب‌های تالیفی است تا ترجمه. کتاب سال کتاب «خشت و خیال؛ شرح معماری اسلامی ایران» با تحقیق و پژوهش کامبیز نوایی و کامبیز حاجی قاسمی در سی‌امین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان اثر برگزیده انتخاب شد. این اثر که با هدف شناسایی ظرایف و زیبایی‌های معماری اسلامی نوشته شده، بنا دارد تا حقیقت معماری اسلامی ایران را برای مخاطبان بازگو کند. این اثر با مرور معماری اسلامی ایران، بر بررسی اوضاع و احوال بناهای مناطق گوناگون و تامل در کاربری بناها و فن و صناعت به کار رفته بر معماری آن‌ها استوار شده است و محدوده تاریخی معماری که به آن می‌پردازد از ظهور اسلام تا اواخر حکومت سلسله قاجاریه را در برمی‌گیرد. «خشت و خیال» در زمستان سال گذشته (1390) با بهای 50 هزار تومان از سوی انتشارات سروش روانه کتابفروشی‌ها شد. اما در همین دوره، کتاب «زیبایی‌شناسی خط در مسجد جامع اصفهان» به عنوان اثر شایسته تقدیر درخشید. این کتاب نوشته محمدحسین حلیمی است و زمستان سال گذشته (1390) با شمارگان دو هزار و 200 نسخه، 420 صفحه و بهای 40 هزار تومان از سوی انتشارات قدیانی منتشر شده است. کتاب فصل نخستین کتاب‌ در حوزه هنر که سال 1391 جایزه کتاب فصل گرفت «زندگی و آثار هنری حاج میرزا آقا امامی» پژوهش و نگارش مهدی وفامهر بود که در بیستمین جایزه کتاب فصل، به عنوان اثر برگزیده در گروه هنرهای تجسمی انتخاب شد. این کتاب همان‌گونه که از نام آن پیداست به زندگی و آثار حاج میرزا آقا امامی، یکی از مطرح‌ترین هنرمندان نگارگر و مینیاتوریست معاصر، درگذشته در سال 1334، اختصاص دارد. میرزا آقا با تمام شهرتش در جهان، متاسفانه در ایران ناشناخته مانده بود و این کتاب نخستین پژوهش درباره اوست. «زندگی و آثار هنری حاج میرزا آقا امامی» با شمارگان هزار نسخه، 304 صفحه، از سوی انتشارات حوزه هنری استان اصفهان منتشر شده است. کتاب «راوی‌ها و روایت‌ها» نوشته گریگوری کوری و ترجمه محمد شهبا نیز در آخرین جایزه کتاب فصل در سال 91، یعنی بیست‌وسومین دوره آن، به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد. نویسنده در اين کتاب به بحث درباره فلسفه داستان از دیدگاه علوم‌شناختی می‌پردازد. «راوی‌ها و روایت‌ها» دو بخش کلی دارد: یک بخش درباره «روایت گویی بر اساس نظریه‌های تکامل» و بخش دیگر هم درباره «روایت در سینما» است. «راوی‌ها و روایت‌ها» در 302 صفحه و بهای 11 هزار و 900 تومان از سوی انتشارات «مینوی خرد» روانه کتابفروشی‌ها شده است. اما از دیگر کتاب‌های مهمی که در سال 1391 جایزه کتاب فصل گرفت، «آناتومی فیلم» نوشته برنارد دیک با ترجمه حمیدرضا احمدی لاری است که در بیست‌ودومین جایزه کتاب فصل به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد. متن اصلی این کتاب در حدود 25 سال به عنوان یک متن آموزشی کارآمد در زمینه مطالعات سینمایی مورد استفاده قرار گرفته است. هدف اصلی مولف در این کتاب تجزیه و تحلیل آثار کلاسیک و مدرن سینما از طریق متنی موجز، روشن و خوشایند است تا درک و شناخت انتقادی درست‌تری از سینما به دانشجویان و علاقمندان این حوزه عرضه کند. «آناتومی فیلم» در 616 صفحه و بهای 13 هزار تومان از سوی نشر ساقی منتشر شده است. در سال 1391 دو نمایشنامه نیز منتخب جایزه کتاب فصل شدند. در بیستمین دوره نمایشنامه «قلندرخانه» نوشته ایرج صغیری نیز به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد. این کتاب را انتشارات قطره در سال 1390 در 136 صفحه و بهای سه هزار و 500 تومان منتشر کرد. همچنین مجموعه نمایشنامه «وقتی زمین دروغ می‌گوید» نوشته سعید تشکری نیز در بیست و دومین دوره این جایزه به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد. این نمایشنامه را انتشارات کتاب نیستان در 164 صفحه و بهای پنج هزار و 500 تومان روانه کتابفروشی‌ها کرده است. بیست و یکم جایزه کتاب فصل در حوزه هنر، منتخبی نداشت. رویدادهای کتابی جشنواره‌های هنری سی‌ویکمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر که از 26 دی تا 12 بهمن در تهران و چند استان دیگر به دبیری سعید کشن‌فلاح برگزار شد، دو کتاب تخصصی برای مخاطبانش به همراه داشت؛ کتاب «پنج سال تئاتر فجر» تحلیل و بررسی آثار اجرا شده دوره‌های بیست‌و‌ششم تا سی‌ام جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، به کوشش منوچهر اکبرلو و کتاب پژوهشی «جشنواره‌های تئاتری جهان» با پژوهش و نگارش مهدی حامد سقائیان. «پنج سال تئاتر فجر» در 278 صفحه و بهای 9 هزار تومان و همچنین «جشنواره‌های تئاتری جهان» در 492 صفحه و بهای 15 هزار تومان از سوی انتشارات نمایش روانه کتابفروشی‌ها شده‌اند. کتاب پنجمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر و کتاب گزیده مقالات چهارمین‌وپنجمین دوره این جشنواره نیز امسال از سوی موسسه توسعه هنرهای تجسمی به چاپ رسید. انتشار دو رخداد کتابی دیگر حوزه هنر در سال 91 انتشارات فرهنگستان هنر از دو کتاب مهم و نفیس رونمایی کرد: «یادگارهایی ماندگار از استاد فرهیخته روزگار سید مرتضی نجومی» و «موسیقی ايران در سده گذشته» کار مشترک بهمن كاظمی، مهدی فراهانی و وهرز پوراحمد. کتاب نخست مجموعه آثار خوشنویسی مرحوم آیت‌الله سید مرتضی نجومی است. آیت‌الله نجومی درگذشته در 25 آبان 1388، مفسر قرآن و یکی از برترین خوشنویسان جهان اسلام بود. ایشان نزد خطاطان بزرگی چون هاشم بغدادی و احمد نجفی به تمرین و ممارست پرداخت تا در انواع خطوط اسلامی سرآمد شد. او همچنین در تذهیب، تشعیر، تجلید و گل و بوته‌سازی نیز آثاری ماندگار پدید آورد. در کتاب «یادگارهایی ماندگار از استاد فرهیخته روزگار سید مرتضی نجومی» بخشی از آثار خوشنويسی اين هنرمند فقید (ثلث، نستعليق، شكسته نستعليق، نسخ و خطوط متفرقه) همراه با چند نمونه از آثار نقاشی ايشان به دوستداران ادب و هنر عرضه شده است. انتشارات فرهنگستان هنر این کتاب را با شمارگان دو هزار نسخه، 135 صفحه و بهای 25 هزار تومان منتشر کرده است. کتاب «موسیقی ایران در سده گذشته» نیز که در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در اردیبهشت 1391 رونمایی شد، به معرفی منابع موسیقی ایران می‌پردازد. عمده این منابع ویژگی مذهبی دارند و در چهار گروه موسیقی روضه، نوحه، تعزیه و مطربی تقسیم می‌شوند. در این کتاب عکس‌ها و سندهای بسیاری از جریان‌های موسیقی سده گذشته برای نخستین بار انتشار یافته است. عکس‌ها و اسناد منتشر شده در ایـن کتــاب به جز آن‌که حقایق تاریخی موسیقی ایران را طی سده گذشته به مخاطبان عرضه می‌کنند، می‌توانند به عنوان منبعی دست اول در گزارش‌ها و پژوهش‌های سایر پژوهشگران در آینده مورد استناد و استفاده قرار گیرد. این مجموعه حاصل تلاش 15 ساله بهمن کاظمی و همکارانش به منظور تهیه آثار تصویری و مکتوب موسیقی ایرانی در آرشیوهای خصوصی و دولتی داخل و خارج از کشور است. این کتاب نیز از سوی انتشارات فرهنگستان هنر در شمارگان هزار و 500 نسخه، 288 صفحه و بهای 75 هزار تومان به مخاطبان عرضه شده است.