ترك گناه و محرمات

[طلیعه طلا]

ابو بصیر می گوید: شخصی حضور امام باقر ـ علیه السّلام ـ عرض كرد: من در مقام عمل ضعیف و ناتوانم و كمتر توفیق دارم كه روزه (مستحبی) بگیرم لكن امیدوارم كه بجز حلال چیزی نخورم. امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود:
«أیُّ الْإجتهاد أفْضلُ من عفَّه بَطْنٍ و فرْجٍ؟»[13]
كدام كوشش و ریاضت بالاتر از حفظ شكم و دامن از حرام است؟

و در حدیث دیگر نیز از آن حضرت آمده است:
«ما عُبِدَ اللهُ بشیْءٍ أفْضل من عفَّه بطنٍ و فرْجٍ.»[14]
هیچ عبادتی نزد خدا به اندازه نگهداری شكم و دامن از حرام ارزش ندارد.



گناهان صغیره و گناهان كبیره
گرچه تمام گناهان از آن جهت كه تمرّد از دستور خداوند تعالی است بزرگ است [15] اما با توجه به خصوصیات ذاتی و تبعات مختلف و آثار گوناگونی كه در آنها وجود دارد می توان حدس زد كه تمام گناهان با هم برابر نیستند: بعضی بسیار بزرگ، پاره ای بسیار كوچك و برخی متوسط است. بدیهی است گناه قتل نفس به مراتب بزرگتر از گناه ضرب و شتم یك انسان، و گناه زنا بزرگتر از گناه نگاه كردن به نامحرم است.


با پذیرش این نكته در اینجا دو سؤال مطرح می‎شود:

الف. با اینكه همه گناهان در مقام مقایسه با یكدیگر، شدت و ضعف دارند، آیا تقسیم گناه به كبیره و صغیره، مطلق است یا نسبی؟
ب. بر فرض كه این تقسیم بندی (تقسیم مطلق) درست باشد، معیار كبیره و صغیره چیست و با چه ملاكی می توان گناهان بزرگ را از گناهان كوچك تشخیص داد؟


در پاسخ سؤال نخست باید گفت هر چند گناهان در مقام مقایسه با یكدیگر شدت و ضعف دارند و تقسیم به كبیره و صغیره از این لحاظ نسبی است ـ یعنی ممكن است یك گناه نسبت به گناه بالاتر صغیره و نسبت به گناه كوچكتر كبیره محسوب شود ـ اما همان گونه كه قبلاً گفتیم آیات قرآن و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ در یك جمع بندی كلی، گناهان را به دو دسته تقسیم نموده و برای تقسیم بندی معیاری كلی ذكر كرده اند؛ یعنی در یك تقسیم بندی كلی گناهان به دو گروه كوچك و بزرگ تقسیم شده و هر گروه در جایگاه خاصی قرار گرفته است و از این نظر هیچ یك از گناهان كوچك در ردیف گناهان بزرگ و هیچ یك از گناهان بزرگ در ردیف گناهان كوچك قرار نمی گیرد.

ولی باید دانست كه گناهان از دو دیدگاه دیگر نیز قابل توصیف اند:
نخست آنكه گناهان از آن جهت كه مخالفت و تمرّد از دستورهای پروردگار محسوب می شود بسیار زشت و ناپسند است و هیچ گناهی از این لحاظ كوچك نیست و چنانچه كسی نافرمانی خدا را كوچك بشمارد مرتكب گناهی بس عظیم شده است، كه فرمود:
«أشدُّ الذُنوبِ مَا اسْتَخفَّ به صاحبُهُ.»[16]
شدیدترین گناه آن است كه صاحبش آن را كوچك بشمارد.

و نیز فرمود:
همه گناهان شدید و سخت است و سخت تر از همه آن گناهی است كه بر آن گوشت و خون روییده شود، زیرا گناهكار یا عذاب می شود یا مورد رحمت واقع می گردد و تنها پاكان وارد بهشت می شوند (یعنی با گوشت و خون روییده شده از گناه نمی توان وارد بهشت شد). [17]


پی نوشت ها

[1] . جامع احادیث الشیعه، ج 3 / صفحه 327.
[2] . همان، صفحه 326؛ فهرست موضوعی غرر، صفحه 129، حدیث 6410.
[3] . مائده / 27.
[4] . فاطر / 10.
[5] . اصول كافی، ج 2 / صفحه 77، باب الورع.
[6] . همان.
[7] . بحارالانوار، ج 70 / صفحه 351.
[8] . اصول كافی، ج 2 / صفحه 76، باب الطاعه و التقوی، حدیث 7.
[9] . همان.
[10] . عبس / 24.
[11] . نهج البلاغه صبحی صالح، نامه 45.
[12] . اشاره است به آیه «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِین...» : و كسی كه خدا و پیامبر را اطاعت كند )در روز رستاخیز( همنشین كسانی خواهد بود كه خدا بر آنها انعام كرده، از پیامبران و صدیقان و شهیدان و صالحان... (نساء / 69).
[13] . مرحوم طبرسی می گوید: تمام گناهان از آن جهت كه مشتمل بر تمرّد از دستورهای الهی هستند كبیره اند و كبیره و صغیره بودن گناه امری نسبی است. سپس می گوید: این از اعتقادات اصحاب ما امامیه است (مجمع البیان، ج 3 / صفحه 38).
[14] . اصول كافی، ج 2 / صفحه 79، باب الفقه، حدیث 4.
[15] . همان، حدیث 1. در این باره احادیث متعددی در كتاب كافی آمده است.
[16] . نهج البلاغه صبحی صالح، حكمت 477.
[17] . اصول كافی، ج 2 / صفحه 270.