جنگلهای حرا دوباره ژئو پارک قشم را جهانی می‌کند
ژئو پارک قشم در حالی کارت زرد خروج از شبکه جهانی ژئوپارکها را دریافت کرده که به اعتقاد مسئولان الحاق جنگلهای حرا به آن شاه کلید گرفتن کارت سبز و ثبت مجدد در شبکه جهانی ژئو پارکهاست.

ایران از دیر باز به عنوان یکی از پرجاذبه ترین کشورهای جهان از دیدگاه فرهنگ و تاریخ مطرح بوده است. همچنین ویژگی های طبیعی و تنوع زیستی آن نیز در رتبه بالایی از نظر طبیعت گردی قرار داشته است.
اما گونه دیگری ازجذابیت های طبیعی این کشور پدیده ها و عوارض زمین شناختی و زمین ریخت شناسی هستند که به تازگی مورد توجه و بررسی قرار گرفته و بر همگان آشکار شده که ایران از این دیدگاه نیز جایگاه مهمی در جهان دارد.
مطرح شدن موضوع ژئوپارکها در سال 2 هزار میلادی از سوی بخش علوم زمین یونسکو، آغاز گر جنبشی در میان کشور های گوناگون برای اهمیت دادن به میراث زمین شناختی آنها بود.
اگرچه این حرکت در اروپا چند سالی زودتر آغاز شده بود اما پیشنهاد مستقیم یونسکو به سازمان های زمین شناسی کشورها برای معرفی نقاط دارای ارزش زمین شناختی بی همتا، این حرکت را در دیگر کشورها نیز آغاز کرد.
ژئو پارک محدوده ای است که ویژگی اصلی آن وجود ژئو سایت های پر اهمیت، طبیعت و محیط زیست غنی، ویژگی های فرهنگی جذاب و از همه مهمتر مشارکت و حضور فعال جامعه محلی در برنامه های توسعه، حفاظت و پایداری است.
بر خلاف انواع مناطق حفاظت شده طبیعی ژئو پارکها نه تنها ورود و حضور بازدید کنندگان را محدود نمی کنند بلکه برای حضور مردم طراحی شده اند که همین حضور موجب رونق اقتصادی پایدار جوامع محلی خواهد شد .
شرط مهم موفقیت یک ژئو پارک، وجود برنامه و راهبردهای مناسب و دقیق در مدیریت آن است؛ راهبردهایی برای حفاظت، بهره برداری صحیح، توانمند سازی جامعه محلی و توسعه پایدار ژئو پارک.
تا به حال فقط یک پهنه‌ی طبیعی در خاورمیانه، ویژگی‌ها و شرایط لازم بین‌المللی را برخوردار بوده تا به‌عنوان یک ژئوپارک جهانی به ثبت برسد. این منطقه که به نام «ژئوپارک قشم» نام گرفته، بخش‌هایی از جزیره‌ قشم را شامل می‌شود. ژئوپارکی که زمزمه‌ حذف آن از لیست شبکه‌ ژئوپارک‌های جهانی در طی ماه گذشته، تیتر چالش‌برانگیز بسیاری از خبرهای زیست ‌محیطی و گردشگری در ایران و حتی خارج از ایران بوده است.
ژئو پارک قشم واقع در جزیره قشم در خلیج فارس به عنوان اولین ژئو پارک خاورمیانه در سال 2003 و 2004 معرفی و از 21 مارس سال 2006 (اول فروردین 1385) به عنوان یکی از ژئو پارکهای ملی شبکه جهانی یونسکو شناخته شده است اما پس از گذشت 4 سال از عضویت، در سال 2010 کارت زرد یا مهلت دو ساله دریافت کرد که پس از سر رسیدن این مهلت بررسیهای مجدد شبکه جهانی از این ژئو پارک و عدم توجه به استاندارد های مورد نظر آنها منجر به خروج ژئو پارک قشم ازشبکه جهانی ژئو پارکها شد.
عدم ارتباط با شبکه جهانی
محمد هاشم داخته مدیر ژئو پارک قشم در این باره به مهر می گوید: عضویت ژئو پارک قشم در شبکه جهانی زمانی به وقوع پیوست که موضوع ژئو پارک نه تنها در ایران بلکه در جهان نیز شناخته شده نبود که بهترین راه برای دستیابی به این شناخت حضور در همایش ها ، سمینارها و کارگاههایی بود که از سال 2006 تا کنون بیش از 50 بار برگزار شد اما ژئو پارک قشم تنها در یک کنفرانس و یک کارگاه شرکت کرده همین مسئله باعث شد تا ژئوپارک قشم هیچ ارتباطی با شبکه ژئوپارک‌ها نداشته باشد و از تغییر و تحول آن باخبر نشود تا براساس آن معیارهای خود را ارتقا دهد.
به گفته داخته، کارشناسان شبکه جهانی خیلی روی آموزش مردم محلی و گردشگران تاکید می‌کنند. به قول معروف گردشگری که نافهم وارد ژئوپارک می‌شود، باید فهمیده خارج شود. اما ژئوپارک قشم در این مدت منزوی بود و با هیچ کدام از ژئوپارک‌های جهانی ارتباطی برقرار نکرد تا در نهایت کارشناسان شبکه جهانی در سال 2008 در کنفرانس خود در مالزی از ژئوپارک قشم به عنوان یک عضو به خواب رفته یاد و شمارش معکوس برای تعلیق آن را آغاز کنند.
او می گوید: برخلاف دستگاه‌های ذی‌ربط که هرگز ژئوپارک قشم را جدی نگرفتند و حتی مجریان ژئوپارک با کمک بخش خصوصی موزه حیات وحش موجود در قشم را به عنوان موزه ژئوپارک معرفی کردند اما حمایت کارشناسان شبکه جهانی قشم همچنان ادامه دارد و از ایران خواسته‌اند تا یک کارگاه به زبان انگلیسی برای معرفی ژئوپارک‌ها و حمایت ملی در قشم برگزار کنند.
فقدان مدیریت یکپارچه و کمبود نیروی انسانی
به اعتقاد او، بی ثباتی عدم کارایی و نبود استقلال در سیستم مدیریت یکی دیگر از دلایل اصلی است که ژئو پارک قشم را به بحران کنونی وارد کرده به طوریکه از زمان پیدایش ژئو پارک قشم که زیر نظر مدیریت گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم اداره می شود تا کنون 7 نفر بر صندلی مدیریت گردشگری تکیه زده اند.
داخته کمبود نیروی انسانی در چارت سازمانی ژئو پارک قشم در 5 سال گذشته را با توجه گستردگی دامنه فعالیت ژئوپارک ها که شامل حفاظت، بازاریابی، تبلیغات، آموزش، توریسم، ارتباطات بین المللی و توسعه علمی است از دیگر نقاط ضعف مطرح شده توسط شبکه جهانی بر می شمرد.
کم رنگ بودن آثار ژئو پارک در جزیره و کوچک بودن قلمرو
او به کم رنگ بودن آثار ژئو پارک در جزیره ، کوچک بودن قلمرو ، ناکافی بودن انتشارات، ضعیف بودن زیرساخت های ژئو سایت مانند مسیر های دسترسی، پشتوانه مالی ناکافی و خارج بودن برخی از ژئو سایتها از قلمرو اصلی به عنوان دیگر اشکالاتی که منجر به خروج ژئو پارک از شبکه جهانی شده اشاره می کند.
خارج بودن جنگلهای حرا از قلمرو ژئو پارک
به اعتقاد او، الحاق جنگلهای حرا به ژئو پارک قشم که هم جزو ذخیره گاه زیستکره و هم کنوانسیون رامسر هستند از مهمترین ایراداتی است که شبکه جهانی از ژئو پارک گرفته و الحاق صوری این جنگلها به مرز ژئو پارک نقش عمده ای در بازگشت مجدد آن به شبکه جهانی دارد زیرا داشتن دو عنوان جهانی این جنگلها از یک سو و خاص بودن آنها برای شبکه جهانی اهمیت به سزایی دارد.
همکاری نکردن سازمان محیط زیست برای الحاق جنگلهای حرا به ژئو پارک قشم
داخته اضافه می کند: با این حال با اینکه بر اساس مصوبه هیأت وزیران ، برنامه چهارم توسعه و ماده 112 برنامه پنجم توسعه تمام ارگانها و از جمله محیط زیست باید وظایف خودرا به منطقه آزاد تفییذ کنند سازمان محیط زیست برای الحاق جنگلهای حرا به مرز ژئو پارک تا کنون حاضر به همکاری نشده است.
این سازمان در حالی با الحاق صوری جنگل‌های حرا به نقشه ژئوپارک قشم مخالفت می‌کند که یکی، دو سال پیش جزایر فارور،بنی فارور و هندورابی را برای اجرای طرح‌های گردشگری به منطقه آزاد کیش در میان مخالفت های طرفداران محیط زیست واگذار کرد!
رویکرد مثبت رییس منطقه آزاد قشم نسبت به ژئو پارک
مدیر ژئو پارک قشم با اشاره به دریافت کارت زرد یا اخطار دو ساله شبکه جهانی برای خروج ژئو پارک از این فهرست در سال 2010 گفت: از حدود 6 ماه پیش این مهلت به پایان رسید و از آنجاییکه به دلیل ضعف مدیریت اتفاق خاصی صورت نگرفت ژئو پارک به طور موقت از فهرست جهانی خارج شد اما در 6 ماه گذشته همزمان با تغییر مدیریت منطقه آزاد و رویکرد بسیار مثبت مدیر جدید منطقه نسبت به مسائل زیست محیطی و به ویژه ژئو پارک اقدامات بسیار موثری در راستای ارتقا استاندارد های بین المللی ژئو پارک انجام شده است.
داخته واژه تعلیق را برای وضع امروز ژئوپارک قشم مناسب تر می داند: در حال حاضر کارشناسان شبکه جهانی ژئوپارک‌ها فرصتی یک‌ساله را به ایران داده‌اند تا ژئوپارک قشم را به معیارهای مورد نظر این شبکه نزدیک کند و کارت سبز ماندگاری در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها را بگیرد.
به گفته او،در حال حاضر شبکه حمایت تبلیغاتی ومعنوی خود را از ژئوپارک قشم برداشته اما هیچ خبری مبنی بر خروج این ژئوپارک از شبکه خود را اعلام نکرده همین مسئله هم باعث شده که خبر تعلیق ژئوپارک در کشور هم دیر به گوش رسانه‌ها برسد. خبری که البته به اتفاق‌های عجیبی در قشم منجرشد. به گفته داخته، به محض اینکه رسانه‌ها از خروج ژئوپارک قشم خبر دادند افرادی ناشناس به جان پلاکاردها و تابلوهای معرفی ژئوپارک می‌افتند. هنوز هم نشانه‌هایی از تخریب این تابلو در بام قشم می‌توان دید.
ارتقا زیر ساخت های ژئو پارک با اعتبار دو میلیارد تومانی ظرف 6 ماه گذشته
داخته تأکید می کند: گسترش قلمرو ژئو پارک از 320 به 1600 کیلومتر مربع ، افزایش ژئو سایتها از 8 به 21 عدد، ثبت ملی 25 اثر تاریخی ، فرهنگی و طبیعی جدید درژئو پارک، احداث حدود 60 کیلومتر مسیر دسترسی به ژئو سایتها، نصب تابلوها ، راه اندازی وب سایت، انتشار مجلات وبروشور های راهنما ، احداث محل دفن زباله در روستاها و برگزاری کارگاههای آموزشی برای جوامع محلی با اعتباری حدود 2 میلیارد تومان در این مدت انجام شده اما از آنجایی که زمان بررسی مجدد ماه نوامبر است که از دست رفته باید منتظر رخداد بعدی ژئو پارکها که در اردیبهشت 93 در کانادا برگزار می شود بود و در این مدت در زمینه آموزش هرچه بیشتر جوامع محلی و الحاق جنگلهای حرا به ژئو پارک اقدام کرد.
البته به اعتقاد او، قشمی‌ها خیلی خوب می‌دانند که جزیره قشم چه ارزشی و محیط‌زیست آن چه بهایی دارد که این شناخت و این نزدیکی را مدیون تلاش‌های شبانه روزی هوشنگ دره شوری، رئیس محیط‌زیست سال‌های قبل جزیره هستیم آنقدر که امروز هم که کارشناسان با ماشین دره شوری در میان جزیره چرخ می‌زنند اهالی به ماشین او سلام می‌کنند.
هوشنگ دره شوری ژئوپارک قشم را در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها ثبت کرد، اما فقط یک سال توانست آن را مدیریت کند و درسال 85 مدیریت آن به کسی سپرده شده که به گفته کارشناسان قشم هیچ آشنایی با ژئوپارک و محیط‌زیست نداشت.
تلاش کشورهای عربی برای تشکیل شبکه ژئو پارکهای آفریقایی عربی به جای خاورمیانه
او به در خواست های کشور های قطر ، عمان، امارات و ترکمنستان برای عضویت ژئو پارک هایشان به شبکه جهانی اشاره می کند: اگر ژئو پارک قشم نتواند دوباره به شبکه جهانی بپیوندد کشور های عربی که به دنبال ثبت ژئو پارکهای خود در ژئو پارکهای آفریقایی و عربی هستند مانع تشکیل شبکه ژئو پارکهای خاورمیانه می شوند.
ارتقاء استانداردهای ژئو پارک نه فقط برای جهانی شدن بلکه برای مردم قشم است
اسفندیار حیدری پور رییس منطقه آزاد قشم هم در این باره به مهر می گوید: اگرچه تمام تلاش ما برای بازگشت مجدد ژئو پارک قشم به شبکه جهانی است اما حتی اگر این اتفاق هم نیافتد به خاطر مردم قشم و کشور با تمام قوا ظرف 6 ماه آینده این ژئو پارک را به استاندارد های جهانی و فراتر از آن می رسانیم.
اخذ سند مالکیت به نام انفال برای تمام اراضی ژئو پارک
به گفته او، در حال حاضر برای تمام اراضی این ژئو پارک سند مالکیت به نام انفال گرفته شده واجازه هیچ گونه ساخت و سازی مگر در راستای اهداف ژئو پارک به کسی داده نمی شود حتی اگر مدیرینت منطقه عوض شود.
راه اندازی مرکز پژوهشهای حرا با همکاری سازمان محیط زیست
حیدری پور از تفاهم نامه ای که با سازمان محیط زیست اخیراً تصویب شده یاد می کند: در این پروژه مشترک که بودجه آن را یا سازمان محیط زیست و یا منطقه ازاد قشم تأمین می کند مرکز پژوهش های جنگل های حرا را ه اندازی می شود و خوشبین هستیم که بتوانیم ظرف چند ماه آینده جنگلهای حرا و روستای لافت را به جاذبه های ژئو پارک قشم اضافه کنیم .
حالا باید دید سازمان محیط‌زیست که سه‌جزیره فارور، بنی‌فارور و هندورابی را به منطقه آزاد کیش داده است و درمنطقه حفاظت شده بمو، پارک ملی کویر، میانکاله ، جنگل ابر و جاجرود با ساخت و ساز‌ها کنار آمده است، آیا این بار به کمک ژئوپارک قشم می‌آید؟
اختصاص اعتبار 4 میلیارد تومانی برای سال 92 در ژئو پارک
او از اختصاص اعتبار 2 تا 3 میلیارد تومانی برای تحقق طرح های عمرانی و آموزشی ژئو پارک در سال 92 خبر می دهد: این اعتبار منهای اعتباری است که برای حوزه های فرهنگی و علمی در نظر گرفته شده و با احتساب آنها بودجه سال آینده ژئو پارک قشم به حدود 4 میلیارد تومان می رسد.
استفاده از انرژی پاک و راه اندازی کارخانه بازیافت زباله
رییس منطقه آزاد قشم ازبرنامه ریزی برای استفاده حداکثری از انرژی پاک در روستاهای ژئو پارک خبر می دهد؛ تفاهم نامه های با شرکت مپنا برای استفاده از انرژی باد و با یک شرکت کره ای برای استفاده از انرژی خورشیدی در حال انعقاد است.
حیدری پور آماده سازی زیر ساختها برای را ه اندازی کارخانه بازیافت کمپوست بااعتباری معادل 5/8 میلیارد تومان و ظرفیت 250 تن در روز ظرف 6 ماه آینده را یکی دیگراز اقدامات انجام شده در این مدت عنوان می کند.
او به دو مرتبه پاکسازی کامل ژئو پارک از زباله ها ظرف 6 ماه گذشته با اعتباری حدود 300 میلیون تومان اشاره می کند: هنوز باید اعتبار زیادی صرف فرهنگ سازی در میان گرشگران از یک سو و جوامع محلی از سوی دیگر شود.
تشکیل شورای عالی محیط زیست در قشم

به گفته او تشکیل شورای عالی محیط زیست در جزیره قشم با حضور 8 تن از کارشناسان و متخصصان برجسته این حوزه برای ارزیابی تمام پروژه های منطقه از دیگر اقدامات مثبت است.
حالا با توجه به عزم مسئولان فعلی منطقه آزاد قشم برای ارتقا استاندارد های ژئو پارک قشم ظرف 6 ماه گذشته و اعتبارات مناسبی که برای این کار اختصاص یافته همه چیز به استمرار این عزم طی حدودیک سال و نیم آینده بستگی دارد تا شاید در کنفراتس بعدی ژئو پارکها که اردیبهشت سال 93 در کانادا برگزار می شود بتوان نظر کارشناسان جهانی را تغییر داد و دوباره کارت سبز ورود ژئو پارک قشم به شبکه جهانی را دریافت کرد.




منبع: مهر - بهار سلاحورزی
کلیدها , جنگلهای حرا , ه ژئو پا