موانع توبه

[312]

راه‏هاى كنترل غرايز و هيجانات نفسانى


با غلبه يافتن هيجانات نفسانى در انسان، عقل و انديشه رخت برمى‏بندند و حتى آموزه‏هاى اخلاقى و شرعى نيز تأثيرى در انسان نمى‏بخشند و مقاومت در برابر هيجانات دشوار، بلكه براى نوع افراد، غيرممكن است. بنابراين، بايد بكوشيم كه عوامل برانگيزاننده و تقويت‏كننده هيجانات و احساسات در ما راه نيابد و سعى كنيم در محيط و شرايطى قرار نگيريم كه هيجانات تحريك و تقويت شوند؛ زيرا اگر هيجانات و احساسات، در انسان، به نقطه اوج خود رسيدند، او نظير كسى است كه در سراشيبى مى‏دود و وقتى سرعت گرفت، ديگر نمى‏تواند خود را كنترل كند و در نتيجه سقوط مى‏كند. براى اينكه كسى به وسيله مشاهده فيلم مبتذل منحرف نگردد بايد قبل از آنكه چنين فيلمى در اختيارش قرار گيرد، از محيط گناه و دوستان آلوده و فاسدى كه فيلم‏هاى فاسد را توزيع مى‏كنند دورى كند. براى اينكه به گناهان و مفاسد اخلاقى مبتلا نگردد، از معاشرت با افراد فاسد خوددارى كند و الّا اگر انسان اقدامات پيشگيرانه را انجام نداد و به مشاهده فيلم فاسد پرداخت و يا بر اثر معاشرت با افراد آلوده به دام گناه و فساد گرفتار شد، ديگر نمى‏تواند خود را كنترل كند و خود را به گناه و فساد نيالايد. براى اين منظور شايسته است با كسانى كه به مسائل اخلاقى و روان‏شناختى آشنايى دارند مشورت كند و از تجربيات ديگران استفاده برد. همچنين اگر بر اثر كوتاهى و غفلت به گناه و فساد آلوده شد، تا زمينه توبه و هدايت در او باقى است و كاملاً در منجلاب گناه و فساد غرق نگشته، ارتباطش را با دوستان ناباب قطع كند و فيلم‏ها و ابزار فاسدى كه او را به فساد و گناه وا مى‏دارند، از بين ببرد و سعى كند وقت خود را با انجام كارهاى مثبتى نظير مطالعه و تحقيق پر سازد و براى اوقات فراغت خود، تفريحات سالم و معاشرت با دوستان شايسته و حضور در محيط سالم را در نظر بگيرد.
به تعبير ديگر، براى انسان، بخصوص جوانى كه عوامل شيطانى و انحرافى فراوانى نظير معاشرت‏هاى ناسالم و گذران وقت به سخنان پوچ و مزاح‏ها و شوخى‏هاى فرصت‏سوز، فيلم‏ها و نوارهاى مبتذل و آلوده كه احساس و هيجان بر گناه را در او برمى‏انگيزانند و مقاومت در برابر گناه را از او سلب مى‏سازند، دو عامل بازدارنده وجود دارد. عامل اول، كه عامل سلبى به حساب مى‏آيد عبارت است از: دورى از محيط و افراد آلوده و ساير عواملى كه شهوت و غضب را در او برمى‏انگيزانند و گرايش به انحرافات را در او تقويت مى‏كنند. عامل دوم، ايجابى است كه زمينه اتخاذ اراده مثبت و تصميم سازنده را در انسان تقويت مى‏كند، نظير معاشرت با افراد شايسته، قرائت قرآن و مطالعه كتاب‏هاى روايى و اخلاقى، شركت در مجالس وعظ و حضور يافتن در جلسات دعا و مناجات و مهم‏تر از همه تلاش براى تحصيل انس با خدا؛ زيرا اگر انسان طعم انس با خداوند را چشيد و لذت گفت‏وگو و مناجات با معشوق و معبود خود را درك كرد، همه جاذبه‏هاى غير الهى در برابرش حقير و كوچك جلوه مى‏كنند و حتى براى لحظه‏اى حاضر نيست شيطان را به حريم دل خود راه دهد.
.............
.............
پى نوشت ها


1ـ محمّدباقر مجلسى، بحارالانوار، باب 3، ص 136، ح 135.
2ـ محمّدبن حسن حرّ عاملى، وسائل الشيعه، ج 4، باب 6، ص 25، ح 6.
3ـ محمّدبن يعقوب كلينى، اصول كافى، ج 3، ص 242، ح 3.
4ـ حميدبن مسلم نقل مى‏كند كه وقتى سيدالشهداء عليه‏السلام، بر روى زمين افتاده بود و بر اثر جراحات فراوان توان حركت نداشت و عده‏اى از سپاه عمر سعد، از جمله شمر ملعون با هر وسيله‏اى كه در اختيار داشتند به بدن مجروح آن حضرت حمله مى‏كردند و سنان‏بن انس ملعون نيزه در سينه آن حضرت و سپس در گلوى آن حضرت فرو برد و شمر نزديك شد تا سر از بدن آن حضرت جدا كند، حضرت زينب سراسيمه به سوى قتلگاه آمد و فرمود: اى كاش آسمان به زمين فرو مى‏افتاد، اى عمر سعد، آيا اباعبداللّه عليه‏السلام كشته مى‏شود و تو [ايستاده‏اى و ]به او مى‏نگرى؟ ناگاه اشك چشم عمر سعد بر روى صورتش جارى شد و او صورتش را از زينب برگرداند. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 45، باب 37، ص 55.
5ـ همان، ج 21، باب 107، ص 120، 121، ح 28.
6ـ همان، ج 49، باب 11، ص 123، ح 4.
7ـ محمّدبن يعقوب كلينى، اصول كافى، ج 1، ص 33، ح 8.