جشن مهرگان ، روز عشق در فرهنگ ایران

[باستان شناس]

ریشه شناسی مهرگان


صل و ریشه واژه مهر به واژه مشترک هند و ایرانی miθra برمی گردد.این واژه در اوستا به صورت miθra «ایزد میترا» به کار رفته‌است. .


مهر یا میترا در زبان فارسی به معنای «فروغ، روشنایی، دوستی، پیوستگی، پیوند و محبت» است و ضد دروغ، دروغ گویی، پیمان شکنی و نامهربانی کردن است.با توجه به بند ۱۱۶ مهر یشت :

... مهر میان دو برادر نود و میان پدر و پسر صد درجه‌است و میان پیروان ده هزار درجه‌است.

بسیاری واژه مهر را «عشق، دوستی» معنا می‌کنند نه «پیمان و قرارداد» زیرا انچه که میان روابط خانوادگی معنا دارد «عشق، دوستی» است و نه «پیمان و قرارداد».مهر به معنای فروغ و روشنایی نیز به کار رفته‌است، در نخستین سدۀ میلادی میترائیسم در سراسر روم گسترش یافت و نقش نگاره‌های برجامانده تاکیدی از گسترش این آیین دارد.

برخی از این نگارهای به جا مانده نوشته‌ای دارند با عنوان «sol invictus» به معنای «خورشید همواره پیروز».این نوشته به معنی دیگری از مهر یا میترا ، «خورشید» تاکیید می‌کند.


پیشتر مهرگان با نام بغ یادی، بگ یادی (bāgayādi) به کار می‌رفته‌است، بر این اساس برخی بخش نخست این نام را baga- «بغ، خدا» و بخش دوم را yāda- «ستایش» و در کل به معنی «خدایان ستایش» می‌دانند.میترا در میان ایرانیان با لقب «بغ» بیان شده، به همین جهت احتمال اینکه منظور از«بغ» در بخش نخست واژه همان «میترا» و احتمال اینکه بخش دوم صورت صرف شدۀ از yad به معنی «جشن» باشد در مجموع می‌توان آنرا «جشن بغ » ، «جشن میترا» یا «جشن مهر» ترجمه کرد هاشم رضی ایران‌شناس و مترجم ایرانی واژه “گان” را پسوندی می‌داند برابر با معنی جشن؛ بنابراین می‌توان این جشن را «جشن مهر» یا «مهرگان» نامید.