معماری

[وحید 0319]

معماری تهران، هم هویتی­ است و هم نه! از یکسو با روحیات مردم سازگار نیست و از طرفی معضلات معماری، برتافته از آشفتگی­‌های فکری و مدیریتی‌ست. در باور عمومی هم هنر با معماری متفاوت است. از هنر انتظار می‌رود براساس احساسات هنرمند متولد شود اما مردم نگاه پروژه­ای به معماری دارند.

همایش معماری و هنر؛ بعداز ظهر دوشنبه 21 خردادماه؛ در شرایطی برگزار شد که سخنران اصلی خود؛ عبدالحسین نقره­ کار را به دلیل کسالت با خود نداشت. بدین ترتیب در آغاز این همایش محسن مومنی، ضمن تاکید بر جایگاه معماری در عرصه­ های علمی و هنری کشور گفت: معماری درمیان هنرهای مختلف، مظلومترین هنر به شمار می­‌آید تا جایی که امروزه باید ثابت کنیم که اساسا معماری؛ هنر است. وی ادامه داد: دلیل چنین غفلتی در مورد جایگاه معماری، به تهاجم­های تاریخی برمی­ گردد که حوزه­ هایی همچون طب سنتی و معماری را به حوزه­ هایی مغفول مانده تبدیل کرده است. حال آنکه ما روزگاری یک سر و گردن از جهانیان بالاتر بوده ­ایم. رییس حوزه­ هنری سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی، ضمن ابراز خرسندی، اظهار داشت: خوشبختانه ما همچنان نمونه­ های فاخری از معماری را همچون معماری در شهرهای اصفهان، کاشان و ... در کشورمان داریم که می­ تواند گذشته ما را ثابت کند. از این حیث؛ داشتن دغدغه­ معماری، یک دغدغه­ شریف و قابل ستایش به شمار می­آید چراکه برخی از افراد همچنان درکی از این مهم ندارند.محسن مؤمنی: راجع به معماری تهران، هم می­توان گفت هویتی­ است و هم نه! چراکه از یک سو این معماری با روحیات مردم سازگار نیست و از طرف دیگر معضلات معماری امروز ما، برتافته از آشفتگی­ های فکری و مدیریتی ماست. وی با اشار به مبحث معماری گفت: ما در «معماری» زندگی می­کنیم و مستقیا از معماری تاثیر می­گیریم. حال آنکه برخلاف معماری­ های قدیمی که متناسب با روحیات مردم طراحی می شدند و به اجرا درمی­ آمدند، امروزه در اماکن و شهرهایی زندگی می­کنیم که معماری آن­ها با روحیات و خلقیات ما سازگار نیست.مومنی ضمن اظهار این مطلب که ناهنجاری­ های معماری پیرامون ما در حال شدت یافتن است، افزود: معماری هر ملتی؛ هویت و ماهیت آن ملت است و همه­ ملت­های اسلامی، ماهیتی دینی دارند. از طرف دیگر معماری ما، ریشه در گذشته­ های دور دارد. بر این اساس امیدواریم معماری امروزمان به شرایطی برسد که نمایانگر هویت و اندیشه­ مان باشد. وی درمورد معماری شهر تهران ادامه داد: متاسفانه راجع به معماری تهران، هم می­توان گفت هویتی­ است و هم نه! چراکه از یک سو این معماری با روحیات مردم سازگار نیست و از طرف دیگر معضلات معماری امروز ما، برتافته از آشفتگی­ های فکری و مدیریتی ماست. رییس حوزه­ هنری اظهار داشت: گاهی اثبات بدیهیات، دشوار و زمان­بر است اما ما برآنیم تا نگاه­ها را نسبت به معماری که عموما آن­ را تنها از دریچه­ مهندسی می­ نگرند، تغییر دهیم و این باور را تعمیم بدهیم که معماری؛ هنر است و می­ بایست به سوی حکمت میل کند. مومنی ابراز امیدواری کرد که حاصل تجمیع نظرات کارشناسان همایش معماری و هنر، بتواند دست­مایه­ تصمیمات مقتضی و صحیح از سوی مسوولان عمرانی و شهرسازی شود و نتایج آن را در آینده مشاهده کنیم. در ادامه­ این همایش، کامران افشار نادری؛ معمار و منتقد معماری به عنوان سخنران در جایگاه حاضر شد و به ارائه­ جزئیات و نظرات خود پیرامون معماری و جایگاه امروزی­اش در کشورمان پرداخت.کامران افشار نادری: براساس باور عمومی؛ هنر نوعی تفنن است درحالی‌که معماری یک پدیده­ سازنده­ جدی به شمار می­آید که وظیفه ­اش برآورده کردن نیازهای مشترک میان مردم است. این گونه است که معماری، بیشتر یک حرفه به شمار می­آید که آزاد نیست. وی ضمن بیان این مطلب که اثبات جایگاه معماری از منظر علم و فرهنگ، مساله­ مستقلی به شمار می­آید، گفت: اگر امروز بر این باوریم که معماری دچار مظلومیت شده است، دلیلش مساله­ اصلی باور عمومی مردم در این باره است.افشار نادری افزود: در باور عمومی، هنر با معماری متفاوت است زیرا معمولا از هنر انتظار می­رود که براساس یک جرقه­ خودجوش و احساسات هنرمند متولد شود درحالی ­که مردم نگاه پروژه ­ای به معماری دارند. این کارشناس معماری اضافه کرد: از طرف دیگر تعارض دیگری بین هنر و معماری وجود دارد. براساس باور عمومی؛ هنر نوعی تفنن است درحالی‌که معماری یک پدیده­ سازنده­ جدی به شمار می­آید که وظیفه ­اش برآورده کردن نیازهای مشترک میان مردم است. این گونه است که معماری، بیشتر یک حرفه به شمار می­آید که آزاد نیست. وی با اشاره به کتیبه­ به‌جا مانده از داریوش در کاخ پادشاهی­اش گفت: فضای معماری هخامنشی، فضایی کاملا ایرانی‌ست که بر معماری دوره‌های دیگر، نظیر ساسانی نیز تاثیرگذار بوه است. به عنوان مثال، قطر ستون­های تخت جمشید باریک­ تر از تمام ستون‌های باستانی­ است، زیرا چنین معمای بر فضای تهی، تاکید دارد و این تاکید حتی در آثار معماری دوره­ صفویه نیز مشهود است. افشار نادری ادامه داد: در گذشته، مهمترین مرحله در احداث یک بنا، شکل دادن به مصالح بوده است چون این تفکر است که مهم است و نه مصالح! تا جایی که در دنیای امروز نیز، کشورها بیشترین بودجه­ ها را صرف تولید اندیشه می‌کنند زیرا بزرگترین سرمایه؛ تفکر است. وی اظهار داشت: چنین منزلتی، امروزه شامل حال معماران نمی­شود، چنانکه کار معماری را با متراژ می­ سنجند! درحالی‌که در گذشته یک معمار آنقدر محترم بوده و جایگاه داشته که به او اجازه داده می­ شده نامش را بر بنا درج کند و برخلاف امروزه که معمار را فردی متفکر برنمی­ شمارند، معماران قدیم منزلتی هم­پای ادبا، فیلسوفان و متفکران علمی داشتند. محمدرضا قانعی: اگر ما بخواهیم در آثارمان از آثار غیرایرانی الگوبرداری کنیم، حاصل کار ما نه معماری­ است و نه هنر! چراکه اصلی­‌ترین رکن هنر، ابداع است. من با چنین رویکردی به ایران بارگشتم و کارم را شروع کردم.این منتقد در حوزه­ معماری، سپس به مساله­ هم­ آبشخور بودن چشمه‌های هنری اشاره کرد و گفت: زمانی از یک هنرمند بزرگ که به ایران آمده بود و در گرایش­های مختلفی تبحر داشت، پرسیدم چطور در چند رشته فعالیت می­کند. او در پاسخ گفت که تمام کارهای من یکسان است، منتها تکنیک اجرایی­ شان متفاوت است. وی ادامه داد: تصور، خلاقیت، تعمیم و ... صفت­‌های فطری انسان هستند و کارکرد مشابهی در ذهن انسان­ها دارند و ابزارهایی همچون ریتم، هماهنگی، تقارن و ... هستند ریشه­ های مشترکی در ذهن انسان­ها دارند. بنابراین نمی‌توان و نباید تفاوتی بین هنرمندان و ادیبان، نقاشان و... قایل شد. افشار نادری همچنین با اشاره به تعاملی که در گذشته بین هنرمندان گرایش­های مختلف وجود داشته اشاره کرد و گفت: اگر این ارتباط قطع شده، در زمانه­ ما احیا شود، به نظر من، تاثیرات خوبی را در پیشرفت هنر و معماری خواهد گذاشت. محمدرضا قانعی، معمار و کارشناس معماری؛ سومین سخنران این همایش بود. وی ضمن تشریح رویکرد و اعتقادش در حوزه­ معماری، گفت: من پس از اتمام تحصیلاتم در ایران و پاریس، به این باور رسیدم که بدون شک معماری هنر است و همچون هر گرایش هنری دیگری، ریشه در فرهنگ کشورها دارد که اگر اینگونه نباشد، اصولا هنر نیست. وی افزود: اگر ما بخواهیم در آثارمان از آثار غیرایرانی الگوبرداری کنیم، حاصل کار ما نه معماری­ است و نه هنر! چراکه اصلی­‌ترین رکن هنر، ابداع است. من با چنین رویکردی به ایران بارگشتم و کارم را شروع کردم. قانعی همچنین در مورد ارکان معماری توضیح داد: من به گونه ­ای از معمار اعتقاد دارم که بعدگراست و در دو بستر فرهنگ و طبیعت، متولد شده و پرورش می­یابد. این معمار افزود: به نظر من باید برگردیم و تعریف دوباره­ ای از معماری داشته باشیم. همچنین شاید بهتر بود که نام این همایش را «هنر معماری» می­ گذاشتند. توصیه­ ای نیز برای دانشجویان رشته­ معماری دارم و آن این است که در دانشگاه، تنها با الفبای معماری آشنا می­شوند و در ادامه­ مسیر، می­بایست عشق به معماری را چاشنی کار خود کنند. با پایان یافتن سخنان قانعی، همایش معماری و هنر که به همت مرکز معماری حوزه­ هنری سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی برگزار می­ شد، به اتمام رسید.