سبک‌شناسی موسیقی

[Rez@ee]

سبک‌شناسی موسیقی (1)

بگذارید در این چند کلمه خلاصه‌ای از آنچه که سبک‌ها یا ژانرهای موسیقی شناخته می‌شود را توضیح دهیم. در ایران یک وقتی دو شاخه اصلی بود. یکی سنتی و یکی پاپ. اما سنتی خود به خواننده‌هایی که روی دستگاه می‌خوانند و به اصطلاح باکلاس‌تر هستند – مثل شجریان، شهرام ناظری، سراج، مختاباد، بیژن بیژنی و ... – و خواننده‌هایی که از دستگاه خارج می‌شوند و مردمی‌تر و کوچه بازاری‌تر هستند – مثل افتخاری – تقسیم می‌شوند. از سویی موسیقی بومی (یا مقامی) هم هست که در واقع موسیقی محلی ایرانی است و دستگاهی نیست؛ هر منطقه موسیقی خودش را دارد که موسیقی کردستان و آذربایجان از همه مشهورترند.
موسیقی غربی در ایران، یک سری موسیقی کلاسیک است که معمولاً موسیقی سبک باروک را همه می‌شناسند. قطعه‌های موسیقی کلاسیک و تکه تکه در تلویزیون شنیده می‌شوند.
می‌ماند موسیقی پاپ که تکلیفش معلوم است و به آهنگ‌های مجاز ایرانی گفته می‌شود که همه خواننده مرد دارند، ترانه‌های مودبانه دارند و بهرحال باید خطوط قرمز را رعایت کنند.
موسیقی لس‌آنجلسی هم از همین نوع است، اما این محدودیت‌ها را ندارند ولی مبتذل‌تر و ضعیف‌تر از پاپ‌های داخلی ایران‌اند. نه آهنگساز درست و حسابی دارند، نه نوازنده حسابی معمولاً و بجز دو سه تا که پول این چیزها را دارند و آثار قابل قبول تولید می‌کنند از نظر کیفیت از پاپ‌های ایرانی پایین‌ترند (البته همانطور که گفتم استثناء هم هست).
موسیقی راک‌های ایران در اصل از طرفداران موسیقی جدی غربی شروع شد و اولین گروه‌های راک زیرزمینی بودند و کارهایشان را در اینترنت پخش می‌کردند (مثل اوهام) اما بعدا یکی دوتایش مجوز آلبوم گرفتند (مثل میرا) و هفت هشت ده تایشان هم کنسرت برگزار کردند. با اینکه معمولا آهنگ‌هایشان بی‌مسئله است ولی مجوز نمی‌گیرند.
خب این هم جمع‌بندی:
1- موسیقی سنتی مقامی – خلیل عالی‌نژاد
2- موسیقی سنتی دستگاهی – محمدرضا شجریان
3- موسیقی ملی (موسیقی سنتی با سازهای کلاسیک غربی) – غلامحسین بنان
4- موسیقی سنتی غیردستگاهی – علیرضا افتخاری
5- موسیقی کلاسیک (همه را در این مجموعه بچپانید) – لودویک ون بتهوون
6- موسیقی تلفیقی (New Age) – مجموعه آلبوم‌های نشر هرمس
7- پاپ – علیرضا عصار
8- لوس‌آنجلسی – سیاوش قمیشی
9- راک ایرانی – گروه 127

[Rez@ee]

سبک‌شناسی موسیقی (2)

در قسمت اول آن سبک‌شناسی متعارف موسیقی در ایران را گفتیم. در اینجا حالت عام‌تر آن که در واقع سبک‌شناسی موسیقی از نگاه غربی است را بررسی خواهیم کرد.
از دید غربی، موسیقی به شاخه‌های اصلی مردم‌پسند (popular) و کلاسیک تقسیم‌بندی می‌شود. موسیقی مردم‌پسند لزوما سطحی و مبتذل نیست، بلکه شاید خیلی هم متفکرانه باشد، منتها به آهنگ‌هایی می‌گویند که پشتوانه کلاسیک ندارند و در واقع تغییر شکل یافته موسیقی محلی (folk) هستند. ریشه محلی دارند. بیشتر آهنگ‌های غربی که می‌شنوید در این رده قرار می‌گیرند. راستی رپ و تکنو و این جور چیزها هم از همین سری‌اند.
این رده از یک طرف به راک می‌رسد که آن خودش کلی صحبت درباره‌اش هست و از طرف دیگر به تمام آهنگ‌هایی که به نوعی جنبه مردم‌پسند پیدا می‌کنند. مثل جازهای قدیمی یا سبک vocal مثل فرانک سیناترا. این سبک طبیعتاً خیلی گسترده است.
موسیقی کلاسیک به پنج دسته تقسیم می‌شود که این دسته‌ها در واقع رده‌های زمانی هستند. مثلاً باخ مربوط به دوره کلاسیک است و بتهوون مربوط به دوران رمانتیست. در دوره جدید کلاسیک‌های مدرن وجود دارند که برای شنوندگان معمولی چیزهای گوش‌خراش و اعصاب خردکنی به حساب می‌آیند. بیشتر آهنگ‌های کلاسیکی که می‌شنوید مربوط به دو دوره اول‌اند. نواختن کلاسیک هم آداب و انواع خودش را دارد و از یک ساز (تکنوازی)، دوساز (دونت)، سه ساز (تریو) بگیر تا برسی به یک ارکستر چندصد نفره با انواع سازهای زهی و زخمه‌تای و کرای و این حرف‌ها.
این از دو سبک اصلی. سبک‌های دیگری هم هست. مثل رگه که موسیقی آمریکایی جنوبی است (مثل باب مرلی) و یا اپرا (که در اثر مال ایتالیاست) غیر از این سبک‌ها، سبک‌های دیگر موسیقی کشورهای مختلف که به طور حرفه‌ای وارد بازار موسیقی غرب شده‌اند جزو موسیقی جهان (world music) طبقه‌بندی می‌شوند. مثل موسیقی سنتی ایران، آسیای شرقی، آفریقا، عرب‌ها و اکثر جاهای دنیا.
موسیقی محلی (folk) به موسیقی محلی آمریکا گفته می‌شود که اکثرا به ایالت‌های غربی ایالات متحده برمی‌گردد (مثل باب دیلن). این هم خلاصه خیلی خیلی فشرده. از سبک‌بندی موسیقی جهان اگر فرصت بشود درباره خیلی از اینها بعدتر صحبت می‌کنیم.

[sinar0ad]